Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 1

Veranderthede van den rechtere.

Item, tswoondaechs den XXIIII^en novembris was 't volc elc in 't zyne vergadert up 't ghuent dat Daneel Sersanders, Lievin De Pottere ende Lievin Sneevoet hemlieden.....⁽¹⁾ ende vraghende oft zy yet wilden an mynen gheduchten Heere, zy sauden 't gheerne overdraghen, ende hoopten dat by middele van den grave van Stampes⁽²⁾ ende andere wel ghenomen zyn zoude; waeromme 't volc, anghesien dat die persoonen hem zelven noch nyet te vullen en hadden connen ghehelpen, want zy maer gheleeden⁽³⁾ en hadden, uutnemende zeer beroert waren, roupende al om justicie⁽⁴⁾.

(1) Hier is een woord weggevallen.

(2) Stampes, Etampes; Jean d'Etampes, kozijn van den hertog en zijn algemeen kapitein in Picardië (1415 + 1491).

(3) Gheleeden, vrijgeleiden.

(4) ‘Sy moesten haestelyc weder wech’, zegt de Kronijk, D II, bz. 116.

[p. 174]

Item, up dien dach waren ghevaen Joos Pyl, Jan De Cooman ende Jacop Meyeraert⁽¹⁾, ende al was 't zo dat 't volc bleef by⁺ huerlieder motiven, nochtans Lievin Willemets, de rechtere, en wilde gheenen intert doen, mids dat hy verbeyde⁽²⁾ de andwoorde, die de ghedeputeerde brynghen sauden van den prince, ende by diversche andre poynten hem dies refuserende, biddende ende altyts tenderende om te zyne verlaten⁽³⁾.

Up den zelven XXIIII^en novembris tsnavents, was ghesonden een lettre an den prince om den grooten noot diere toe was, inhaudende aldus:

‘Harde, hooghe moghende prince, met alzo grooter ootmoedicheyt, onderdanicheden ende jonstegher herten als wy connen ende moghen ende ghetrauwe subgyten zyn sculdich te doene, gbebieden wy ons aen huwen harden edelen princelicken persoon, beteekenende denzelven, onder huwen princelicke correcxie, dat de ketivichede ende dolynghe wesende binnen deser uwer stede die groot zyn danof by huwer princelicker ghenaden by onse andere lieden gheadverteert hebben, alzo wy waren sculdich te doene, zoo lanc zo meer wassen ende vermeerssen van daghe te daghe, dat claghelic es ende deerlic ende dat vele grote inconvenienten, grieven ende onbehoorlicheyt, daer 't God af verhoeden wille, ghescepen zyn daer uute te sprutene, ende dit al in ghebreke van justicien ende de absentie van uwen baellius ende andere huwe dienaers te zendene, wertter nyet haestelic by uwer princelicke ghenaden inne voorzien ende gheremediert van andere uwen baellius ende dienaers te zendene, want hu ghemeen volc met eenen ghemeenen voyse roupt op 't ghebreck van justicien omme dat ghebetert t'hebbene, ende al haer occoyson daer up nemende en de funderende es. om vele groote mesdaden, quaetheden ende ercheden in diversche manieren bevonden,

(1) Drie oud-schepenen in 't jaar 1444-45, beticht van knevelarij; zie Kronijk, loco citato; Memorieboek; D. I, bz. 232, en alhier bz. 177

+ f^o 45 r^o

(2) Verbeyde, verwachtte.

(3) Verlaten, ontslagen.

[p. 175]

ende die men noch meer ghescepen es te bevindene, ghepugnyert ende ghecorrigiert t'hebbene, alzoo 't behoort.

Zegghende dat groote cause daer toe heeft ende ne willen by dien in gheender manieren van der punytie ende correcxie nyet scheeden, ende hebben, om daer toe te commene, zonder aflaten oft yement te spaerne, ghesloten al nu morghen nuchtent te kiesene eenen andren persoon rechter te zyne in de stede van Lievin Willemets⁽¹⁾, mids dat dezelve Lievin nyet en heeft gheprocedeert up de mesdadeghe persoonen ter voornoemde pugnycien ende correcxien, by denwelcken in de⁺ ghebreken voorschreven riguer van justicien ghedaen zaude moghen werden, ende de ghevanghene persoonen in grooter vreesen, dangiere ende vele onbehoorlicheden gheschien mochten ende emmer toes gheschiet hadden, ne ware de gratie Gods ende 't groot verstant van eeneghen.

Ons harde, hooghe moghende heere, enz. Wy huwe harde, ootmoedeghe, onderdaneghe subgyten, die huuter ghenaden in gheener wys sculdich en zyn te verzwyghene de waerheyt, adverterende derzelver huwer ghenaden warachteghelic van der jeghenwoordegher ghestandicheyt van uwer voornoemde stede, ende oock dat in onse macht nyet en es langher 't volc te beleedene, het ne zy dat huwen princelicken persoon compassie ende ontfaermen hebben wille up huwe inzetene zelve, voor hooghen hebbende dat hu voorschreven volc, om beters wille ende huut noode, by der ghebreken voorschreven ende absentien van uwen voorschrevene baellius ende dienaers, eenen rechter ghecoren hebben, om meerdere grieven ende inconvenyenten te scuwene, alvooren om dat zy nyet zyn sauden zonder reghele, oordene ende beleet, want anders elc hadde willen meester zyn ende useren willen cracht, foortse

(1) Willemets werd dus na acht dagen afgesteld als rechter; Stadsrekeningen over 1451-52, f^o 205 r^o: ‘Item ghegneven Lieven Willemets ten beveelne van scepenen als Rechter ende Justicier VIII daghe tyts gheweest...’

+ f^o 45 v^o

[p. 176]

ende ghewelde, nemynghe ende andere onredelichede jeghen Gode ende recht; ende anderwaerf, al eyst dat zy provysie hadden moghen hebben van den coninc, zy hebben dezelve provysie ghelaten, uut duchte ende vreese dat zy hebben gheconsidereert dat zy by dien eeneghe questie hadden moghen toebrynghen tusschen denzelven conync ende huwen hoghen edelen persoon, dwelcke zy noode doen zauden, als 't recht es, annemende mids desen ende om te min te doene jeghen huwe hoocheyt ende heerlicheyt, de maniere vooren ghenoopt, die ghy, harde. hooghe ende moghende, etc., alleenlic t'huwer edeler discretien ende ghelieften remedieren ende bewaren moght.

Supplierende mids desen, uwer hoogher princelicker ghenade, dat ghy die een heere zyt ende prince vermaert van rechter degher⁽¹⁾ justicien ende van grooter ontfaermicheden, alzo ghy ons dat ende andere te diverschen waerften wel betoocht hebt, ghelieven wille, by uwer goedertierer gratie⁺ ende om Gods wille, compassie ende ontfaermen van ons, in desen grooten druc, ellende ende ketivicheden, te hebbene, ende ons nyet meer te latene ghepriveert van uwen baellius ende officiers, maer te zendene dezelve uwe baellius en officiers, daermede dat men elcken playnelic recht ende wet doen moghe naer de rechten, wetten, prevylegien, costumen, vryheden ende usagien van deser uwer voorschrevene stede ende huutnemynghe van persoonen, alzoo 't behooren zal, by den welcken wy hopen ende vulcommelic betrauwen, zonder eeneghe twyfele daer in te maekene, dat alle zaken wel ghesticht ende by rechte beleedt zouden werden ende elc te vreden ghestelt, zonder ten zelven officie yemende te promoveerne oft stellene die ghebreclic hebben ghezyn hier recht ende wet te doene van allen zaken naer 't bevanc van haren eede, want zulcke ghebreckeghe persoonen naer huut-

(1) Degher, volkomen, zie Verwijs-Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek, D. II, kl. 104.

+ f^o 46 r^o

[p. 177]

wysen van den prevylegien deser stede, die ghy in uwen princelicken persoon, alzo ghy ten diverschen waerften ghezeyt hebbende, onderhauden wilt ende doen onderhauden, danof wy by uwer ghenaden onderdanichelic ende jonstelic bedancken, nemmermeer sculdich zyn meer dezelve officien te bedienene.

Voort beteeckenen wy huwer ghenade, omme derzelver van al vulcommelic gheinformeert te zyne, dat hier naer der noenen ghevanghen zyn drie persoonen, scepenen gheweest, om dat zy in haer scependom lieten incommen ende jeghen recht ende zekere ordonnancien ende costumen voortyts ghemaect by den drie Leden van deser stede, eenghe persoonen die verbannen waren van zoendync brake. Harde, hooghe, edele ende moghende gheduchte heere ende natuerlic prince, wy bidden Gode van hemelrycke dat hy hu gratie verleene ons hier inne te voorziene ende te remedierne, als wy ende alle de goede lieden ghemeenlic huwer grooter ghenaden vulcommelic betrauwen, ende dat hy uwe harde, hooghe moghende, edele princelicken persoon altyts bewaren wille ende nemen in zyne Goddelicke protecxie. Gnescreven den XXIIII^en novembre, anno LI.’

Item, tsdonderdaechs den XXV^en novembris, zo wart, om 't volc te zwichtene, ghenaelt by beede de dekenen huuten Saucelette, Lievin Boone, mets⁽¹⁾, die daer ghevanghen gheleyt was, zo voorschreven es⁽²⁾, ende brocht zynde in 't Scepenhuus⁺ van der kuere, omtrent den zes hueren van den avende, was brocht ter veynstre daer d'andre rechtre voorschreven zwoer. Ende daer zeyde hy ende gaf te kennene voor al dat volc zelve metter mont, eer hy eed dede, dat hy grootelicx ghebeden hadde om dies verdreghen te zyne ende badt elcken naer dat hy 's nyet verdreghen zyn en mochte voor hem te biddene.

(1) Oud-deken der metsers in 1434 en 1419; als erfscheider had hij zich aan knevelarij plichtig gemaakt, werd daarom op 1^en November gevangen en lag als nu in 't gevang.

(2) Bewijs dat zijn naam op bz. 135 hooger werd vergeten in de lijst der aangehoudene personen.

+ f^o 46 v^o

[p. 178]

Voort badt ende verzochte hy, ware hem yements zyns beclaghende oft hem yet upzegghende, dat men dat dade eer hy zwoer, want het ware scande saudy rechtere over andere ende hy besmedt zelve ware. Doe zeyde de secretaris van scepenen van der kuere hoe dat de zelve Lievin Boone hadde ghestelt souffysanten zekere als nu elcken te rechte te stane ende hem nyet te vervremdene van deser stede ende belooft noch beteren zekere te doene, als men 't begheert, ende dat hy daer up ontsleghen was huuter vanghenesse, ende ghecoren zelve rechter te zyne in de stede van den andren, mids dat ten uutroupene van den andren ter maerct gheseyt was wildy er nyet toe verstaen, dat men nemen zoude eenen andren.

Ende doe zo staefde⁽¹⁾ de secretaris hem den eed ghelyck d'andere ghezwoorn hadden ende zo vele meer dat hy hem nyet vervremden en zaude van deser stede zonder 't consent van den goeden lieden ghemeenlic. Ende doe viel de zelve Lievin ter stont up zynen knye en badt daer elcken dat zy hem ghetrauwe zyn wilden, hy zaude hemlieden ghetrauwe zyn.

(1) Staefde, zeide voor.