Critisch Bulletin. Jaargang 2

Detectiveromans en litteratuur

I
Henry Bordeaux Murderparty ou celle qui n'etait pas invitée
Parijs, Plon 1931

Dat de omvang en de onwaarde van het oeuvre des heeren Bordeaux recht evenredig zijn is algemeen bekend. Op grond van een algemeen conformisme, dat een zekere mate van talent niet behoeft uit te sluiten, het zij slechts dat van in de Academie te komen, is de beoordeelaar tot toegeeflijkheid geneigd. Een zeker kleurloos publiek voorziet hij op gezetten tijd van leesstof. Dit publiek nu gaat, schoorvoetend, met zijn tijd mee en diens gelauwerde ‘dichter’ spant zich in, op de hoogte van beider tijd te blijven. Tijd beteekent in dit verband een complex van op het wekken en ondergaan van sensaties gerichte bizarrerieën. De heer Bordeaux, met andere woorden, doet modern.

De tegenwoordige lezer en zelfs de lezeres heeft weinig geduld. Hij en zij, ze vragen cocktails, peper en Jazz, zelfs in de kringen, die Bordeaux niet versmaadt zoo min als ze hem versmaden. Met die wenschen houdt de schrijver evenzeer rekening als ze ten deele door zijn verhalen bepaald worden. Deze verhalen waren tot dus ver onleesbaar, hetgeen het leven vergemakkelijkte. Men kon de gele bundels rustig ongelezen laten.

Dit boek laat zich lezen, maar voornamelijk omdat de lezer zich afvraagt, hoe Bordeaux die verwikkelingen ontwarren zal. Het pretendeert te zijn een vernieuwing van het detective-genre gelijk de murderparty de welbeminde charade laat herleven. Dit erge willend is de schrijver pijnlijk te kort geschoten. Tot het beschrijven van

[p. 155]

erge avonturen staan hem de handen verkeerd. Het verhaal van de avondpartij in de open lucht, op de plek, waar Lassalle in een duel om een jeugdige schoone door den medeminnaar werd gedood, is hem door de te trage vingers geglipt. Hoe de fictie waarheid werd, wat erachter zit en hoe de eigenlijke toeleg wordt blootgelegd, het had kunnen boeien door een rukkige gespannenheid op de korte golf, in deze verwaterde compositie doet het niets.

H. van Loon

II
Chesterton's Father Brown Stories

Wat interesseert ons in een detective-verhaal? Niet de psychologie van den misdadiger, een onbekende, die meestal eerst tegen het einde ontmaskerd wordt; evenmin de kijk van den auteur op het gebeuren, zijn reactie daarop; niet... enfin, niet wat ons de belangstelling inboezemt voor een roman of een novelle. De groote aftrek die detective-boeken in onze tijd hebben, heeft dezelfde oorzaak als de puzzle-manie, waaraan onze couranten tegemoet komen met prijsvragen in de Zondagsbladen. Er wordt den lezer een probleem gesteld, en op min of meer verbluffende manier wordt de oplossing gevonden; ik heb eens een Nurks hooren beweren, dat de Nederlandsche schrijver bij voorkeur de min-, de Engelschen de meerverbluffende methode kiezen. Nurksen, zelfs die van Beets, zeggen wel eens ware dingen, al zijn ze niet aangenaam voor Ivans en soortgenooten.

Aan welke vereischten moet een goed detective-verhaal voldoen? Ten eerste moet het geschreven zijn in een vlotte stijl zonder niet-ter-zake doende uitwijdingen. In de tweede plaats moet er de noodige spanning zijn, en moet het probleem goed gesteld worden. Ten slotte moet de oplossing te vinden zijn met de gegevens, die ook de lezer in handen heeft. Ivans mocht wel eens goed aan dat laatste denken. De lezer moet kunnen zeggen: ‘dat had ik zelf ook kunnen vinden’ en niet, ‘nou ja, maar al die gegevens waren niet op de proppen gekomen, en aan een schokje door het achterhoofd van G.G. heb ik weinig.’

De Father Brown Stories van G.K. Chesterton, die in Nederland nog niet die aandacht hebben getrokken, die zij zeker verdienen, voldoen allen aan de bovengenoemde vereischten. Hij die Ch. overige werk kent, weet, dat het met de stijl wel in orde is. Maar de tweede en derde eisch! Daaraan twijfelt men als men een verhaal begonnen is. Neemt hij ons er tusschen? Of gelooft hij zelf dat de bedrijvers van de wandaden werkelijk magische krachten bezitten, zooals de opzet van de verhalen dikwijls moet suggereeren. Wij vermoeden van niet, en verwachten een banale oplossing met ge-

[p. 156]

heime valluiken, electrische toestellen, of meer van die oude of moderne uitvluchten van auteurs die in hun eigen verhaal verward raakten. Maar Chesterton heeft van het begin af aan de eenige logische oplossing in het oog gehouden, en aan het slot van de geschiedenis moeten we de waarheid vernemen uit de mond van zijn prachtige detective-schepping Father Brown, de oer-leelijke, onhandige, bijziende priester.

Dat sommige dezer verhalen een Katholieke strekking hebben, is niet hinderlijk, een bewijs te meer voor Chestertons schrijvers-bekwaamheden.

H. Welling