Critisch Bulletin. Jaargang 2

Critische curiosa

In de Litt. Gids van Januari gaat de heer G.C. (een zekere Gerben Colmjon) in een artikel, Rhetoriek getiteld, de nieuwe Nederlandsche poëzie te lijf. Ofschoon hij blijkt te weten, dat critiek een gedocumenteerd onderscheiden is van waarde en onwaarde, ziet hij zelf van een werkelijk critisch betoog af en volstaat met een bos beweringen. Zijn methode, die het voordeel heeft dat zij alle critische gaven van formuleering en analyse overbodig maakt, bestaat in deze primitieve handgreep: woorden uit gedichten isoleeren, den lezer onkundig laten waar het gedicht eigenlijk over gaat en die uit hun verband gerukte citaten rondstrooien onder het luid geroep van: kijk nou toch eens. Men ziet, de critiek wordt steeds eenvoudiger, iedere patjepeeër kan het tegenwoordig, mits hij begaafd is met een grooten mond. Met de kwajongensachtige methodiek van dezen G.C. kan men Goethe, Shakespeare en den Bijbel belachelijk maken. Met nog wat meer consequentie en lef in de toepassing zijner methode kan hij straks Boutens, van de Woestijne en Leopold vermoorden. Maar G.C. heeft het nu eenmaal op de jongeren voorzien.

Sommige menschen, als o.a. Uijldert, nu en dan Borel, en dan deze meneer G.C. worden razend zoodra zij maar in de verte een versregel van een jongere zien. De oorzaak dezer psychose is moeilijk vast te stellen; ik ben geneigd, daar aan de waarde van het beste werk van bijv. Marsman en Slauerhoff niemand twijfelen kan, hier rancuneuse en giftige miskenningscomplexen te veronderstellen.

[p. 94]

In elk geval krijgen deze menschen in het openbaar het woord en niemand kan het hun wegens aperte ontoerekenbaarheid in artistieke zaken ontnemen. Jammer is alleen, dat bijv. iemand als deze G.C. in een, om de veelzijdige georiënteerdheid in de buitenlandsche litteratuur niet ten onrechte veel gelezen periodiek, vrij zijn bêtises debiteeren kan. De Nederlandsche jongere dichters vindt de heer G.C. opgeschoten jongens, Buning niet veel zaaks, Marsman mag de woorden ‘hertogin’ en ‘non’ niet in den mond nemen, omdat dit ‘personen zijn waarvan hij niets weten kàn’. Om dezelfde reden zou bijv. de heer G.C., die in de poëzie net zoo'n leek is als Marsman in een klooster, het woord ‘dichter’ nooit meer in den mond mogen nemen; wat een goede oplossing zijn zou. Ieder woord, dat buiten de gezichts- en verbeeldingskring van den heer G.C. ligt, ziet hij aan voor een ‘overtuigend blijk van onechtheid’. Het spijt mij, dat hij toevallig ook mij in zijn schrijfsel noemt, nu kan hij deze regels misschien als een persoonlijke gekrenktheid uitleggen; hij ga zijn gang. Mijn bedoeling was alleen hem het recht te ontzeggen de rhetoriek in de jonge Nederlandsche poëzie te bestrijden, dat kan dan altijd bij gelegenheid iemand als Nijhoff of Van den Bergh doen, die op hun beurt weer niet over Einstein of Calmette schrijven. Als er over poëzie gesproken wordt, heeft de heer G.C. te zwijgen, hij kan luisteren en probeeren of hij het begrijpt, hij kan probeeren de beginselen van een naar oordeel en betoog zweemende critiek meester te worden, en als het dan nog niet lukt (wat ik hem voorspel) moet hij zich maar troosten met den heer C. de Dood, die over poëzie nog smakeloozer schrijft dan hij.

A.D.

De Litt. Gids verzendt tegenwoordig aan schrijvers, wier werk in dat tijdschrift besproken werd, briefkaarten met de mededeeling, dat een boek van hen er prijzend of afkeurend werd vermeld. Het herinnert mij onweerstaanbaar aan de briefkaarten, die destijds op ons gymnasium verzonden werden: dat uw zoon (of pupil) wegens wangedrag hedenmorgen uit de klasse verwijderd werd. Schrijvers gelieven de adressen hunner vaders aan de redactie op te geven opdat dezen na ontvangst van zulk een briefkaart hunne zonen over hun litteraire wangedragingen onderhanden kunnen nemen.

A.D.

T.D. Kendrick publiceerde, in New-York, een boek over de Vikingen: A history of the vikings. Een der hoofdstukken handelt over Bjarni Herjolfsson en Leif Eriksson, de oerontdekkers van Amerika. Over den laatste schreef Edward F. Gray een boek: Leif Eriksson, discoverer of America (1003).