Critisch Bulletin. Jaargang 2

[p. 70]

Den Doolaard en Nijhoff op ski's

A. den Doolaard, Van Camera, Ski en Propeller
De Spieghel, Amsterdam, 1931

Dit boek is lectuur bij uitstek voor de - gelukkig - jaarlijks groeiende menigte van wintersport-enthousiasten, die naar de Alpen tijgen om zich schadeloos te stellen voor de zachtheid van het Hollandsche klimaat. Ski-loopen is zoowel voor beginnelingen, die men in groote getale op de besneeuwde berghellingen vlakbij de hotels opgewekt ziet oefenen, als voor de meergevorderden, die als bruingebrande toppenbedwingers 's avonds weer naar de dorpen afdalen, van begin tot eind, gelijk Den Doolaard terecht in zijn voorwoord opmerkt, een groot avontuur. Een deftig leerboek schrijven, zegt hij, ging hem niet af; ski-loopen is voor hem de grootste hartstocht van zijn leven; hij heeft met mededeelzaamheid daaromtrent gewacht op een aanleiding die al evenzeer als een avontuur mag beschouwd worden. Hij kwam toevallig verzeild bij de filmtroep van Dr. Fanck, toen deze in het Mont-Blanc gebied zijn nieuwe toonfilm: ‘Stürme über den Mont-Blanc’ vervaardigde, en eigende zich gedurende dit wekenlang verblijf in het hooggebergte de finesses van het ski-loopen eerst toe. En nu schreef hij dit alleraardigste boekje, dat vermengd met werkelijk zeer boeiende beschrijvingen van Mont-Blanc-bestijgingen in zomer en winter, en met een joviaal en goedmoedig relaas van zijn omgang met de filmartiesten, ondertusschen een betrouwbare en methodische handleiding geeft om te leeren ski-loopen. Illustraties en duidelijke schetsjes van de vereischte lichaamshoudingen werden in de tekst ingelascht, en het eenige jammere is eigenlijk, dat het boekje niet gewoonweg ‘Hoe ik leerde ski-loopen’ heet, omdat het dan met meer zekerheid het publiek zou bereiken, waarvoor het bestemd is.

Want de Camera en de Propeller komen er bekaaid af. Op frissche wijze wordt ons iets van de moeilijkheden verhaald van filmopnamen en vliegpraestaties in de bergen, maar hier mist men het vakkundig begrip en de leeraarsliefde, welke Den Doolaard bezielen, zoodra hij over bergbestijgingen te spreken komt of ons in de geheimen van het ‘stemmen’, het ‘telemarken’, en de ‘kristiania’ gaat inwijden. En bij zijn persoonlijken omgang met de artiesten, heeft Den Doolaard zonder voorbehoud al zijn kansen als romanschrijver laten varen en die van journalist aangegrepen. Het toeval wilde, dat ik juist gisteren te S. Moritz de film ‘Stürme über den Mont-Blanc’, waarvan Den Doolaard de wordingsgeschiedenis verhaalt, gezien heb. Het is met één woord een onmogelijk prul, als gegeven een draak, als natuuropname vlak en zonder

[p. 71]

climax ineengeflansd, hetgeen bijna paradoxaal klinkt als men het over den Mont-Blanc heeft. Men mag gerust aannemen, dat het werkje van onzen landgenoot het beste is wat de expeditie heeft opgeleverd.

Er is echter één mooi moment in, namelijk wanneer in het overdreven stormgeloei, dat op deze film nimmer schijnt over te drijven, plotseling in het gierend gehuil over het gletschergebied, verwaaid en verbroken, de zware melodie wordt aangeheven van Beethoven's ‘Die Ehre Gottes in der Natur’, als een telkens overstemd maar aanhoudend uit de diepte weer aanvangend choraal. Het aanwenden van dit motief lijkt misschien een banale vinding. Toch berust het op een ervaring die ieder mensch ondergaat, wanneer hij niet slechts met zijn beenen ski-loopt, en die iedermaal weer als wonderlijk aandoet. Zoodra men in het bovengebied komt, tusschen de nog slechts met een dun laagje poedersneeuw bestoven rotstoppen en de met dikke gerimpelde sneeuwvachten behangen bergkammen, begint er een andere wind te waaien dan er nog juist even lager was, en deze passenwind, die zeer koud en fluitend en vlijmscherp aandringt, en waarvoor ieder bergbestijger als voor den dood zoo bang is en inderhaast zijn Windjacke aantrekt en zijn ooren beschermt, heeft iets heel merkwaardigs, wanneer men den laatsten Odysseus-maatregel nog een oogenblik uitstelt. Men hoort dan namelijk in het zeer hooge fluiten langzaam een gezang gaan dreunen als van honderd mannenstemmen, zeer lage stemmen, en hetgeen die bassen daar beneden zingen, want het schijnt altijd van beneden te komen, gelijkt op een plechtig kerkelijk hymnisch lied, dat onafgebroken temidden van het scherpe gefluit, dat men ook vernemen blijft, voortdeint, in een melodie waarvan men de gang niet vermag te volgen, al voelt men daar een onbedwingbare behoefte toe. Het is een gewaarwording vergelijkbaar met het zitten in een trein, wanneer men in het tikken op de rails een rythme gaat vernemen en dit weer tot een liedje tracht samen te stellen. Hoort men dan opeens een deuntje, dan hoort men het ook aanhoudend, tot het geneurie zelfs hinderlijk wordt, waarschijnlijk omdat het deuntje zoo onnoozel is, maar ons toch niet loslaat. Iets dergelijks, maar zonder het hinderlijke, ervaart de ski-looper in het passengebied. Verschillende van mijn tochtgenooten hebben mij herhaaldelijk verzekerd ook het ‘orgelen’ te hooren temidden van het gefluit. En als men dan per ongeluk, bij wijze van spreken, ‘Die Ehre Gottes in der Natur’ gaat onderscheiden, blijkt dit prachtig gezang, zoo ervaar ik het althans, overtuigend en duidelijk te kloppen met de gang van het zware geluid en is het haast onmogelijk de melodie er weer van los te maken.

[p. 72]

Er zijn meer zulke waarschijnlijk op zeer nuchtere wijze te verklaren raadselen in de bergen. Zoo wanneer men aan den rand van een sneeuwsteilte staat, met de zon in het gezicht, en men ziet, als men aan het pijnlijk tintelen gewend is, en den groenen bril nog niet opzet, naar beneden een gebroken regenboog voor zich heen op de sneeuw. De boog heeft echter een dubbele dikte, zijn binnenlijn is rood en gaat naar buiten en naar het midden via blauw en violet weer in wit over, en hij schuift ver voor onze skipunten uit over het sneeuwvlak.

Den Doolaard heeft tal van zulke verschijnselen natuurlijk ook ondervonden, en nu hij mij zoo voortreffelijk ski-loopen geleerd heeft, dat ik nog alleen aan een cursus zou meedoen als hij er de leider van was, maar dan ook terstond zou inschrijven, vraag ik van hem, als vervolg op zijn boekje, een uiteenzetting van dergelijke dingen die voor een mensch op de sneeuw zich voordoen en die gemeenlijk raadselen voor hem blijven van vuur en water en van de groote stilte.

M. Nijhoff