Critisch Bulletin. Jaargang 2

Een Waalsche roman

Pierre Hubermont, Treize hommes dans la mine
Paris, Valois 1930

Henri Poulaille heeft een boek geschreven over een ‘Nouvel âge littéraire’. De Librairie Valois kondigt een reeks ‘Romans de la vie nouvelle’ aan, een romanserie, die moet brengen ‘la littérature de l'homme qui travaille, par opposition à la littératute de l'homme qui se bat ou qui domine’.

Heeft Pierre Hubermont zich van al die beschouwingen veel aangetrokken, toen hij zich aan het schrijven zette? Zijn onderwerp is in elk geval niet nieuw en ook in de behandeling is er niets dat men in het oogspringend nieuw zou kunnen noemen.

Het onderwerp? Het werd een halve eeuw geleden op meesterlijke

[p. 57]

wijze behandeld door Zola in Germinal. Maar welk verschil in de methode. Waar Zola honderden compacte bladzijden noodig had, heeft Hubermont zich tevreden gesteld met nog geen veertien velletjes grooten druk. En toch is ‘Treize hommes dans la mine’ ook het epos van den mijnwerker. Men staat verbaasd dat met zoo weinig middelen zulk resultaat kon worden bereikt.

Het boek telt maar drie hoofdstukken: ‘l'équipe, les chefs, des hommes’, gesitueerd en omschreven met een soberheid op den rand van 't schrale af. En nochtans, welke suggestieve kracht gaat niet uit van deze simpele bladzijden?

In het eerste hoofdstuk vertelt de schrijver ons zonder verwikkelingen wie de mannen zijn waaruit de ploeg is samengesteld waarmede wij in de mijn zullen nederdalen. In het tweede maken wij kennis met den jongen, ijverigen ingenieur en de omstandigheden die verklaren hoe een mijngang in een slechten staat kan verkeeren. Het noodlot voltrekt zich; de gang stort in en dertien arbeiders zitten bedolven. Het laatste hoofdstuk toont hoe op de ramp wordt gereageerd. De ingenieur heeft maar één bekommernis: de dertien menschenlevens redden, en hij doet bovenmenschelijke inspanning om de luchtcirculatie te herstellen. Maar één der mijngangen staat in brand. Er is gas in de mijn. De herstelling van de luchtcirculatie kan een nog grootere ramp veroorzaken. De ‘gérant’ van de mijnmaatschappij aarzelt dan ook geen oogenblik en slaat onmiddellijk voor een muur te laten bouwen om het geteisterde mijngedeelte af te sluiten. Maar de mijninspecteur heeft gewetensbezwaren en tusschen beide mannen ontspint zich op honderden meters onder den grond het volgend gesprek:

- Faut-il que pour treize cadavres nous mettions en danger la vie de quatre cents hommes?

- Faites évacuer le puits...

- Et nos installations? Et le capital engagé? C'est cinquante millions que vous me proposez d'engloutir.

- Pouvons-nous, pour cinquante millions, emmurer treize ouvriers dans les chantiers?

't Is de ‘gérant’ die het pleit wint en de moedige ingenieur zal zelf met gebroken hart de gang gaan vernielen die hem moest toelaten de arbeiders te bereiken. Maar hun werkmakkers, die lucht hebben gekregen van de zaak, zullen dat niet laten gebeuren. Desnoods zullen zij de gansche mijn in de lucht laten vliegen. Opgewonden trekken zij langs de straat, waar echter spoedig een rij pantserauto's verschijnt.

‘C'était la troupe. Jadis, les soldats venaient, le fusil à l'épaule. En cas de bagarres, on se trouvait homme à homme. Quand un batail-

[p. 58]

lon défilait dans la rue, ce n'était tout de même qu'un bataillon d'hommes. L'un après l'autre, les mineurs laissèrent tomber leurs pavés.’

Weldra staat er voor den mijningang niemand anders meer dan de weduwen van de verongelukte arbeiders met haar kinderen. Tot ook zij met een goed woord van den ingenieur moeten vrede nemen en geen anderen uitweg zien dan zich thuis te gaan opsluiten met haar leed.

We hebben reeds nadruk gelegd op de groote soberheid waarvan Hubermont heeft blijk gegeven bij de keus der middelen om zijn onderwerp uit te beelden. Een eendere zelfbeheersching heeft hij aan den dag gelegd in den toon, die waardig blijft doorheen het gansche verhaal en zonder één enkele dissonant. Nergens, ook niet op de heftigste oogenblikken, laat hij zich tot gemakkelijk pathos verleiden, maar weet het pathetische te bereiken door de antithese der feiten die hij naast elkander plaatst. De noodgedwongen al te bondige samenvatting die we van het boek geven, zou ook kunnen den schijn verwekken dat het niet gansch vrij is van een zekere demagogie. Ofschoon het onderwerp daartoe groote verleiding biedt, heeft de schrijver die klip weten te vermijden. Misschien is wat al te zeer nadruk gelegd op de financieele bekommeringen van den ‘gérant’, wat niet wil zeggen dat Hubermont de werkelijkheid geweld heeft aangedaan. In alle geval zullen we het hem niet als een fout aanrekenen, want gansch zijn boek getuigt ervan dat het niet de realiteit der feiten is die hij nastreeft, maar een innerlijke realiteit, de realiteit in de overtuiging.

Het is trouwens een der groote verdiensten van dit boek te zijn geschreven met niets dan liefde, zonder een greintje haat. Voor een jonge man die zelf uit een mijnwerkersfamilie stamt, wiens dagelijksch werk het is te schrijven in een arbeiderskrant en die dus wegens zijn herkomst en zijn beroep gemakkelijker in overdrijving kon vervallen dan een ander, is dit dubbel verdienstelijk. Het is een bewijs te meer van zijn moreele gaafheid en de groote eerlijkheid waarmee hij dit boek heeft geschreven.

Die liefde van Hubermont voor zijn menschen, zij is simpel en diep. Zij straalt u tegen van uit de eerste bladzijden die u binnenleiden in het mijnwerkersdorp en gelijk de ochtendzon het ontwakende mijnwerkersdorp, verlicht en verwarmt zij uw gemoed. Zij palmt u in op elke bladzijde en gij kunt niet nalaten ze te bewonderen. Zij is het die grootheid verleent aan dit zeer geslaagde verhaal, aan dit sociale drama dat zich volgens een rechte lijn, zonder één enkele ontsierende afwijking, ontwikkelt.

Karel Leroux