Critisch Bulletin. Jaargang 1

Een reportage over het roergebied

H. Hauser, Schwarzes Revier
S. Fischer, Berlin

Heinrich Hauser, die jarenlang als zeeman vele landen bereisde - nog onlangs bezocht hij met een der laatste groote zeilschepen der Duitsche handelsvloot (‘Pamir’) Kaap Hoorn - schonk ons als resultaat hiervan enkele romans uit het matrozenleven, waarvan het ook in het Hollandsch vertaalde boek ‘Brackwasser’ een der sympathiekste was. Hauser was tevens enkele jaren arbeider in het Roergebied. ‘Schwarzes Revier’ geeft indrukken uit dezen tijd. De schrijver gaf aan dìt boek het volgende voorwoord: ‘Mit aller Deutlichkeit musz hier gesagt werden, dasz der Verfasser auf allen Gebieten Laie ist. Als Arbeiter im Hüttenwerk, als Journalist und Photograph hat er das Revier kennengelernt. Nichts ist geschrieben worden, was nicht gesehen oder erlebt ist. Diese Aufzeichnungen sind unpolitisch. Der Verfasser betrachtet das als einen Fehler, er musz aber eingestehen, dasz seine Ansichten über viele Gegenstände die er beschrieben hat, nicht feststehen.’ Dit voorwoord is zoowel bescheiden als belangrijk. Hier is een oprechtheid, die alle lof verdient. Hauser stelt met deze woorden zijn boek ter discussie. Hij beseft, dat de literatuur de laatste jaren meer en meer tot een probleem van vraag en antwoord geworden is, en is de opvatting toegedaan dat het niet alleen de bedoeling van den schrijver

[p. 187]

zijn moet zijn stof door zijn beschrijving te laten spreken, doch dat hij deze stof ook ter discussie moet stellen. Het feit dat Hauser's werk over het Roergebied reeds aanleiding gaf tot vele polemieken mag als bewijs gelden, dat zijn stof en de wijze waarop hij haar behandelde, van het hoogste belang zijn. Waarschijnlijk - kenners van het Roergebied beweren het - bevat Hauser's boek talrijke fouten. Het bevat echter stellig ook tal van voortreffelijke reportages, die goed gezien en even zoo goed geschreven zijn. Hauser schildert ons in zijn boek de buitengewoon snelle ontwikkeling van het Roergebied, de fabriek van Krupp, de verhouding tusschen werkgever en werknemer (zooals deze in die streek is), het leven der arbeiders in hun troostelooze woningen, de verhouding der arbeiders onder elkaar en vele andere dingen meer, die van het hoogste belang zijn en waard gekend te worden. Wanneer we de titel van de verschillende hoofdstukken van het boek lezen: ‘Ruhrorter Hafen, Technik des Hochofenbetriebs, Drahtwalzwerk’, enz. enz. - bemerken we, dat we van al deze dingen bitter weinig afweten. Toch zijn het onderdeelen - hoogst belangrijke onderdeelen zelfs - van een werkelijkheid, waarin we leven. Het moet tot nadenken stemmen, wanneer we tot de conclusie komen, dat dit alles voor de meesten onzer terra incognita is.

Het zou mijns inziens een mijlpaal in de ontwikkeling onzer moderne Hollandsche literatuur kunnen zijn, als plotseling een der jongeren een dergelijk werk over Twente, Eindhoven, de Limburgsche kolenmijnen of de Zuiderzee-werken liet verschijnen. Zijn wij enkel nog maar in staat dit in de film te beleven? Zijn de meeste werken der jongeren niet een vlucht uit de sociale werkelijkheid? Vermogen we deze werkelijkheid niet meer in het gelaat te zien? Wij bezitten een groote kennis van de beeldende kunst der Negers, van de Chineesche poëzie en de levende Buddha. Wat weten we echter van zoovele sociale vraagstukken, die zoo na ons dagelijksch leven raken? Welke literator behandelde deze vragen na Heyermans? Wie schonk ons een dergelijk werk als dat van Hauser, puttend uit de sociale werkelijkheid onzer omgeving. ‘Niets - schrijft Egon Erwin Kisch terecht in het voorwoord tot zijn eerste reportagebundel - is voor de meesten van ons exotischer als onze naaste “omgeving”.’

Nico Rost

Intusschen verscheen een nieuwe, belangwekkende reportage van Hauser: ‘Pamir oder die letzten Segelschiffe’.