Critisch Bulletin. Jaargang 1

An experiment in sincerity

John Erskine, An Experiment in Sincerity
Putnam, Londen & New-York

Deze roman heeft groote belangstelling gewekt, en inderdaad is het onderwerp in elk geval belangwekkend. In 't kort samengevat, ziet dit er uit als volgt:

Mr. Winthrop Beauvel heeft als vrouw een romanschrijfster, Isabel, die zelf een tweede romanschrijfster, Mary Allerton, tot vriendin

[p. 170]

heeft. Zekeren dag schrijft Isabel een essay, waarin zij betoogt dat het gelukkig huwelijk het leven op den duur verengt. Zij heeft dat geschreven in een groote zucht naar oprechtheid, maar hoewel de vriendin Mary haar aanraadt de kwestie met Winthrop te bespreken, om met hem een nieuwe verruimde basis te zoeken voor hun huwelijksleven, verzwijgt Isabel haar ontdekking voor haar man en publiceert het stuk onder een deknaam.

Dit wordt nu de bron van alle verdere verwikkelingen. Onder de vele brieven die de schrijfster van het essay ontvangt, is er een van een gehuwd man, die ook blijkt ondervonden te hebben dat een te gelukkig huwelijk het leven op den duur vernauwt, en nader wil kennis maken met de scherpzinnige vrouw die zooveel begrip schijnt te hebben van de verhoudingen onder echtelieden. Die man is Winthrop zelf. Mary raadt haar vriendin ten sterkste aan geen tweede gelegenheid te laten voorbij gaan om met hem tot een opheldering te komen, maar neemt ten slotte op zich om zelf naar het rendez-vous te gaan dat Winthrop aan de schrijfster van het essay heeft voorgesteld. Zonder op elkaar smoorlijk verliefd te worden, vallen de twee in een onbewaakt oogenblik toch ten prooi aan het liefdesinstinct. Mary, voelende dat haar verantwoordelijkheid nu direct bij de zaak betrokken is, heeft den moed tot oprechtheid die haar beide vrienden ontbeerden. Zij brengt Isabel op de hoogte van het gebeurde. Maar Isabel is al lang niet meer de superieure vrouw van het essay en maakt zich kwaad. Op staanden voet vertrekt zij naar Europa. Om hem niet alleen te laten gedurende de moeilijke periode van den verhuis naar een andere stad, blijft Mary bij Winthrop. Na den verhuis blijft zij voor de gezelligheid, zonder liefde, maar kameraadschappelijk en om schandaal te vermijden laat ze zich Mrs. Beauvel noemen. Tien jaar later komt Isabel, van haar oprechtheidscrisis genezen, uit Europa terug, om spijts de verenging, het gelukkige huwelijksleven te hernemen. Na tien jaar samenleven is Winthrop echter fel aan Mary gehecht en wenscht niet meer te ruilen. Doch Mary, wetende dat zij geen enkel recht kan laten gelden, en door geen sterk gevoel gebonden zijnde, is niet te weerhouden. Voor een tweede editie van de huwelijksjaren met Isabel is Beauvel evenwel niet te vinden en ofschoon zij hem nogmaals door de bedwelming van haar lichaam weet te vangen, wenscht hij zich voor goed van alle vrouwelijke banden vrij te vechten. Hoe dat in zijn werk gaat, wordt echter niet verteld. Na dit vage slot moet men terug naar hoofdstuk I, waarin wordt verteld over het rechtsgeding dat moet uitmaken hoeveel Beauvel aan Mary Allerton verschuldigd is voor het feit dat zij gedurende tien jaar zijn huishouding deed. Op de belangwekkende vraag wat gewordt van de drie jonge men-

[p. 171]

schen - ze zijn immers nauwelijks vijf en dertig jaar oud -, krijgt de lezer geen antwoord.

*_**

Zoo bondig weergegeven moet het onderwerp onvermijdelijk grotesk schijnen. Men kan zich echter met wat goeden wil verbeelden dat drie menschen zich in soortgelijke omstandigheden kunnen bevinden. Maar dan weet men daarbij ook dat het kiesche geval alleen door uiterst subtiele behandeling is te redden. Het is een kwestie van fijne schakeeringen, die onmerkbaar in elkaar moeten overvloeien.

Wat de afzonderlijke tafereelen betreft, mag men zeggen dat de schrijver hier en daar is geslaagd. Hij heeft métier en weet een situatie af te wikkelen. Waarschijnlijk is de magazine copy, de short story voor hem een goede training geweest. Maar voor den roman mist hij den noodigen adem. Niet dat hem het talent ontbreekt om over honderden bladzijden onderhoudend te vertellen; maar er zit geen eenheid in de personages. De Isabel, de Winthrop en de Mary op het einde van het boek, zijn niet meer dezelfde menschen die we bij den aanvang hebben leeren kennen. Erskine heeft hun karakter niet gaaf weten te houden. Al maken zij in ieder afzonderlijk hoofdstuk geen kwaad figuur, als geheel zijn zij onwezelijk. Hoe merkwaardig de verhoudingen ook zijn waarin zij worden geplaatst, doordat zij niet groeien in die verhoudingen, maar er in gezet worden door den auteur, trekt de lezer zich van hun geval maar weinig aan.

Een paar voorbeelden zullen dat verduidelijken.

Na haar diepzinnig essay mag men verwachten dat Isabel van het leven wat meer af weet dan de eerste de beste gans. Zij is ons ook voorgesteld als erg preutsch, wat niet belet dat zij, nog tijdens den overtocht naar Europa, op het nippertje af ontsnapt aan den eersten den besten Europeeschen Don Juan. Dat zij later toch verstrikt raakt in de netten van dezen verleider, kan men aanvaarden: maar dat zij, na verder acht jaar in eenzaamheid en deugd te hebben doorgebracht, plotseling den plas oversteekt om weer haar man te gaan veroveren en zich met geweld en list aan hem op te dringen, dat is het allerlaatste wat men van de preutsche en fiere Isabel zou hebben verwacht.

Mary en Winthrop verwonderen niet minder door hun gedrag. Zij ook waren door den oprechtheidsdrang bezeten. Zij hebben dat al bewezen. Des te meer verwondert het dat zij, na de bekentenis, maar één zorg meer hebben: vermijden dat van het conflict maar iets uitlekt.

Feitelijk weet Erskine geen enkel van zijn drie hoofdpersonen te

[p. 172]

handhaven op het hooge plan waarop hij ze bij den aanvang had geplaatst. Wanneer hij ze verder in het boek terloops weer eens optilt, zijn het dezelfde menschen niet meer en mist men den band die hun vorige handelwijze met hun nieuw gedrag moet verbinden. Dat is het zwakke punt van dezen roman, die verder niet zonder verdienste is. Af en toe geeft Erskine blijken van diepere menschenkennis. Hij laat Mary zeggen over de oprechtheid: Perhaps there are several kinds of it - a sincerity of the mind, another of the heart, another of sex. Zoo geven zijn figuren blijken allerhande wijsheid te bezitten. Het ongeluk is echter dat hun die van niet veel nut schijnt te zijn, zoodat zij den lezer teleurstellen en deze alleen nog in de uiterlijkheden van het verhaal gaat belang stellen: de avonturen van Isabel met den verleider Carl en later met den Amerikaanschen Gothieker; de wederwaardigheden van Mary en Winthrop in de bekrompen atmosfeer van het kleine Amerikaansche stadje. Dat alles is niet kwaad verteld en kan als schildering van het Amerikaansche leven den vreemdeling oppervlakkig boeien. Als psychologische analyse, als algemeenmenschelijk document voldoet het niet.

Karel Leroux