Critisch Bulletin. Jaargang 1

[p. 152]

Egon Erwin Kisch bezoekt Amerika

Egon Erwin Kisch, dien men in zijn land ‘der rasende Reporter’ noemt, is het type van den reporter, die de dingen, die hij ziet, nuchter en nauwkeurig opteekent, zich enkel aan de feiten houdt, aan hetgeen hij met eigen oogen ziet, met eigen ooren hoort. ‘Een goed verslaggever’ - schreef hij eens - ‘moet beleven kunnen, wat hij ziet en waarover hij schrijven moet. Hij zou het ook beleven als hij er niet over moest schrijven, maar hij zou niet schrijven zonder het beleefd te hebben.’ Egon Erwin Kisch is van meening, dat een verslaggever geen verre reizen behoeft te doen om goede reportages te schrijven, omdat niets eigenlijk vreemder voor ons is dan de eenvoudige waarheid, niets exotischer dan een beschrijving onzer naaste omgeving. ‘De plaatsen en gebeurtenissen, die de reporter beschrijft, de poging die hij hiertoe doet, behoeven niet zoo buitengewoon te zijn, noch moeizaam verkregen, wanneer hij in deze wereld vol leugen, een wereld, die zichzelf vergeten wil en daarom enkel op onwaarheid uit is - slechts een groote liefde voor zijn onderwerp bezit.’

Het is goed en noodzakelijk, dat het werk van Egon Erwin Kisch ook in ons land bekend wordt, zoodat men in Holland de waarde van de reportage als kunstvorm leert kennen.

Egon Erwin Kisch onderscheidt zich in vele opzichten van een figuur als Albert Londres. Als Londres is hij een voortreffelijk journalist en bezit hij gevoel voor ‘pointes’. Terwijl Londres' reportages bijna steeds een speelsch-literair accent blijven behouden en deze auteur voor de laatste sociale consequenties terugdeinst is Kisch echter de Marxist, die deze samenleving ontmaskert.

Hij heeft thans Amerika bezocht. Het resultaat hiervan ligt voor ons: ‘Paradies Amerika’ (Erich Reiss Verlag, Berlin). Als een tweede Columbus ontdekte ook hij Amerika. In zijn eerste reportage vertelt hij ons, wat voor verklaringen hij af moest geven voor men hem een oponthoud in de Vereenigde Staten toestond. Hij moest verklaren, dat hij geen anarchist was, geen bolschewiek, geen bigamist, niet van plan was den president van Amerika te vermoorden of daar een communistische dictatuur uit te roepen. Uit dit boek bemerken we hoe weinig nut zulke domme vragen hebben. Als er iemand was - één journalist - wien deze heeren van het Amerikaansche consulaat geen toestemming hadden moeten geven hun land te bezoeken, dan was het juist Egon Erwin Kisch. Men kan echter van deze beambten, ook al stellen ze nog zulke domme vragen, niet verwachten dat ze literaire orientatie bezitten. Nu zitten ze - met dit boek, waarin hun ‘Paradies Amerika’ beschre-

[p. 153]

ven wordt - met de gebakken peren. Wanneer men dit boek begint te lezen, leest men het met dezelfde spanning, waarmee men vroeger Jules Verne, Karl May of Maine Reid las. Deze eerste keer vragen we niet eens naar de objectieve waarheid dezer reportages. We lezen en lezen en zijn geboeid tot de laatste pagina.

Egon Erwin Kisch ontdekte Amerika. Van den anderen kant. Ook hij schreef over wolkenkrabbers en de heilige Wallstreet, over Hollywood en Ford, over Prohibition en Rockefeller. Van den anderen kant. Precies van den anderen kant als de meeste anderen. Hij is er als tusschendekspassagier heengevaren, voer als lichtmatroos van New-York naar San Francisco, heeft geen moeite gedaan aan een diner bij Coolidge of Lady Astor deel te nemen, maar bezocht liever het tuchthuis van Sing-Sing, de alcohol-smokkelaars, Ghettojoden en de negers in Harlem, kent de havenbuurt beter dan de voorname Park Avenue en voelt natuurlijk meer voor de honderdduizenden hongerende emigranten dan voor de 100 % Amerikanen - de Babbits. Hij is in Amerika de revolutionaire reporter gebleven, die hij was, toen hij het Vrijheidsgedenkteeken passeerde - evenals de groote Amerikaansche reporter, dien het Amerika der Babbits niet kent: John Reed.

Egon Erwin Kisch is een reporter met een geschoolde marxistische levensbeschouwing, die echter geen oogenblik zijn humor verliest. Men zou kunnen zeggen, dat bij deze journalist het zien - het waarnemen, als het ware de correctie is van zijn sociale opvattingen. Hij is echter nimmer doctrinair doch steeds - het woord is ditmaal niet te vermijden - menschelijk.

Egon Erwin Kisch ontdekte Amerika. Men kan in Holland thans ook een literaire ontdekking doen: de waarde en belangrijkheid van een reporter als Egon Erwin Kisch.

Nico Rost

Een bloemlezing uit zijn werk verschijnt onder den titel ‘Tijdopnamen’ bij Servire in den Haag.