Critisch Bulletin. Jaargang 1

[p. 126]

Een nieuwe Engelsche zeerooversroman

Richard Hughes, a high wind in Jamaica
(Londen, Chatto & Windus, 1929)

De jongensachtige trek der Engelschen, die zich op zoo velerlei wijzen doet gelden, en voor een groot deel het beminnelijke in hun karakter verklaart, heeft zich door alle eeuwen heen ook in de literatuur geopenbaard. Er is geen andere letterkunde te noemen, waar de schelmen- en avonturenroman tot zulk een volmaaktheid opgevoerd werd als de Engelsche. Van het eigenlijke begin van den Engelschen roman in de achttiende eeuw tot op onzen dag heeft zich deze tak der letterkunde gehandhaafd en zich telkens weer verjongd. Toen dit genre in de vorige eeuw een oogenblik voor goed tot de zesderangs soort dreigde te gaan behooren, kwam Robert Louis Stevenson er met zijn merkwaardig compositie-talent nieuw en eerbaar leven aan geven. En in onzen tijd bracht een Conrad er psychologische diepte in.

Dat al die avonturen zich meestal op zee of in havenplaatsen afspelen is voor een volk als het Engelsche natuurlijk. Grappig is daarbij de op den voorgrond tredende rol die zeeroovers in deze verhalen meestal hebben. In de romans van vroeger is het gemakkelijk te verontschuldigen. Toen speelde de activiteitvan zeeroovers in het leven op zee werkelijk een overweldigende rol en moest de schrijver daarmee evenzeer rekening houden als met de andere gevaren, al werd er natuurlijk ook toen al terwille van het pittoreske een naïef-overdreven nadruk op gelegd. Men vraagt zich echter met verwondering af, hoe het mogelijk is, dat moderne Engelsche schrijvers nog steeds dit motief gebruiken om hun verhalen belangwekkend te maken. En het publiek blijkt er ook nog steeds op gesteld. Er gaat geen jaar voorbij, of daar verschijnt werkelijk weer een roman-met-zeeroovers; zeeroovers, die soms midden in het moderne snelverkeer en op de groote zeeën hun bedrijf uitoefenen, waarvan dan de onwaarschijnlijkste avonturen het gevolg zijn.

Zoo was het eigenlijk geen verrassing ook voor dezen winter weer een piraten-roman tusschen die honderden Engelsche boeken te zien aangekondigd. Maar welk een openbaring moet het voor iederen recensent geweest zijn, toen hij in zijn lectuur van A High Wind in Jamaïca vorderde. Hier waren wel degelijk zeeroovers, en avonturen, en kinderen als slachtoffers, en stormen en gevechten, maar al deze dingen hadden opeens een geheel andere beteekenis, dan in een der soortgelijke verhalen gekregen. Wilde deze schrijver door toepassing van een konsekwent realisme de heele holheid en voosheid van dit bij zijn landgenooten zoo geliefde genre aantoonen?

[p. 127]

Vermoedelijk wel; men speurt telkens iets agressiefs in de behandeling. Al die goede en booze goden worden naar beneden gehaald: de slachtoffers zijn geen gentlemen-zeelieden; de piraten zijn geen schurken; de kinderen zijn geen onschuldig-lieve schatjes.

*_**

Het boek begint met een beschrijving van Jamaica in de tweede helft der vorige eeuw, vlak na de bevrijding der slaven, waardoor het heele maatschappelijke leven in dat gedeelte der wereld ondersteboven werd gehaald en de rijkste plantages in korten tijd tot ruïnes werden. Op een van die verwaarloosde en verlaten plantages woonde nog een Engelsche familie. De kinderen leefden in deze tropische woestenij als in een paradijs. Toen kwam de orkaan, waaraan het boek zijn titel ontleent, en verwoestte het huis en deed de ouders tenslotte besluiten de kinderen naar het kalmere en meer beschaafde Engeland voor de opvoeding te sturen. Voor de goedkoopte gaat de reis per zeilschip, dat dan onderweg door zeeroovers wordt gekaapt. Inplaats van de kinderen ergens aan wal te zetten of ze overboord te gooien, neemt de zeeroover ze op zijn schip mee, hoewel hij niet weet, wat hij daar met deze vreemde, hinderlijklevende passagiers moet beginnen. De verdere avonturen worden met groot talent verhaald, de natuurbeschrijvingen en de karakteriseering van al die buitengewone menschen, volwassenen en kinderen, is zonder eenigen twijfel uitnemend, maar wat het boek tot iets geheel unieks maakt, is de manier, waarop de schrijver laat zien, hoe kinderen in zulke omstandigheden handelen, op welk een wijze hun zieleleven op zulke gebeurtenissen reageert.

Sommige van die gebeurtenissen zijn vreeselijk, wat al voldoende duidelijk is uit het feit, dat er onder dit groepje kinderen ook een paar meisjes zijn, die op den drempel der puberteit staan, of dien drempel al overschreden hebben. Men zal niet dikwijls, en zeker niet in zulk soort boeken, een dergelijk scherp, bijna grieselijk begrijpen der kinderziel vinden. Voor mij is de schrijver hier absoluut overtuigend, volkomen waar, al is dan zoo'n meisje als Emily misschien geen alledaagsche verschijning. Maar kinderen zijn droomers, en hun zieleleven is vol wonderlijke gebeurtenissen, en goed en kwaad, schoonheid en leelijkheid zijn voor hen zoo iets heel anders, dan voor ons volwassenen. Alsof de schrijver de conventioneele opvattingen zijner landgenooten nog meer wil uitdagen, laat hij deze kinderen niet alleen vreeselijke dingen ondergaan, maar henzelf ook vreeselijke dingen doen. Wie zou vroeger in een dergelijk boek zoo'n fijn kind als Emily zulk een lafhartigen moord, als die van haar op den Hollandschen kaptein, laten begaan? Hier begaat zij niet

[p. 128]

alleen den moord, maar zij boet er ook geen oogenblik de sympathie van den lezer door in. Wij zien haar ziel, en de daden zijn maar bijzaak. En datzelfde geldt voor de daden van al die menschen, zeeroovers of ‘eerlijke’ zeelieden: het zijn allemaal menschen, wier leven op de keper beschouwd niet zoo héél erg verschilt.

Met dit boek is de avonturenroman in Engeland wellicht weer in een nieuw ontwikkelingsstadium gekomen. In elk geval kunnen wij zijn verschijning tot een der belangrijkste gebeurtenissen in de wereld der Engelsche letteren rekenen.

Dr. A. Perdeck