besproken, verliest hij zich gaarne in herinneringen. De wijze, waarop het boek heet samengesteld, vergemakkelijkte hem dit. Het werd, aldus Blaise Cendrars, niet geschreven, maar heelemaal voor de dictaphoon gedicteerd.
Dit toestel bewaart heugenis aan reizen, vechten en liefde. De categorieën dezer heugenissen hebben voor zijn lichte en wrange mijmering gelijke waarde. Humor is erin, ze tintelen gelijk het relaas, maar ook is er die wasemige droefheid om de onmacht, ervaren bekoringen vast te houden en om het even onvermijdelijke verlies van wat vroegere dagen in gloed zette.
Dan Yack beminde Mireille en zij vergold hem dit en Mireille is gestorven van de pijn, dat zijne liefde voor haar grootendeels bescherming en deernis was. Zij was de dochter van een weduwe, wier bedrijf sinds dat van mevrouw Warren wordt gespeeld burgerrecht verkreeg. Evenmin als gene gaf Mireille's moeder voor dit bedrijf haar eer- of andere gevoelens prijs. Ze was een zorgzame moeder en scrupuleus bedrijfsleidster en ze is ontsteld, als het dochtertje, kersversch van de kloosterschool gekomen, inzicht krijgt in haar broodwinning. Dan Yack ontfermt zich over het meisje en deze bekentenissen bevatten gedeelten van haar dagboek, fijn en droef en van de fraicheur van ochtendnevels.
Zoo speelt het leven van Dan Yack aan een afgrond. Zijn natuurlijke, zelfs primitieve, maar verwikkelde ontvankelijkheid wondt zich aan de eischen van het praktische bestaan, maar die kwetsuren worden zelden tot woorden. Zijn behoefte aan bezigheid wentelt in het ledige. Nu heeft hij zich aan de flank van een gletscher teruggetrokken, waar de tijd schijnt stil te staan. Verleden en heden vermengen er zich en een aanleiding van niets is voldoende om de heugenis aan deze of die periode te wekken. En door dit alles vlecht zich het Leitmotiv van Mireille's liefde. Zij was te goed, te zuiver, te fijn van inzicht ook voor de wereld. Haar ware aard zelf belet hem, haar lief te hebben op de wijze als zij dat zou wenschen.
In zijn ijzige eenzaamheid wordt hem door haar laatste dagboek dit geheim ontsluierd. En daar hij niet in eenzaamheid kan leven neemt hij opnieuw een kind aan.... Zal de ontwikkeling haar spiraalgang voortzetten? Moet op aanvankelijke voldoening nieuwe tegenslag volgen....? Dan Yack probeert in dit en dat avontuur de eenzaamheid te vergeten, die hij niet ontvluchten kan. Zoo lang zijn gehechtheden avonturen blijven, zijn ze veroordeeld als de vruchten aan een kranken boom. In geen geval betreft het experimenten. Bij elk avontuur zet hij zijn volle, pathetische persoonlijkheid in. Maar dit wezen zelf verbrijzelt elken aanloop tot het vinden van een oplossing, onontbeerlijke voorwaarde tot de sterking en den openbloei van de persoonlijkheid.
H. van Loon
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd