Critisch Bulletin. Jaargang 1

Rathenau?

Dr. H. Gerversman: Walther Rathenau, de tragedie van den tijd
W.L. & J. Brusse's Uitgeversmij, Rotterdam 1929

Het was mij niet bekend, dat zulke tragedies nog geschreven werden. Zij zien er uit als tragedies; dat is een slecht teeken. Zij zijn - ik heb het bij het lezen van ‘Rathenau’ ervaren - rijk aan die bijzondere figuren, die op het levenstooneel ontbreken, maar op zeker ouderwetsch plankentooneel opschieten als onkruid. Diplomaten met theorieën over menschelijkheid, die op een conferentie biechten stamelen. Huisknechts, die philosopheeren, zonder zich daarbij door hun dienstbetrekking gehinderd te voelen. Lieden, die in het geheel niet tragisch zijn, omdat zij uit een banalen duim zijn gezogen. Het is zeker, dat Rathenau zoo niet geweest is, als dr. Gerversman hem bedenkt. Erger: het is ontoelaatbaar, zulk een Rathenau te bedenken. Voorts is het zeker, dat de ondertitel ‘tragedie van den tijd’ geen zin heeft. Er is geen tragiek en van den tijd bemerkt men niets dan een bloemlezing uit de holste phrasen, die deze onze tijd als een ongelukkige staart achter zich aan sleept. Het stuk van dr. Gerversman is een greep naar het Hoogere, met een hoofdletter. Rathenau is zijn Held, ook met een hoofdletter. Zoo is het waarschijnlijk gekomen, dat zijn Hoogere Held geen voedingssappen van de lagere aarde heeft kunnen bemachtigen, en dat het ons geen oogenblik spijt, dat hij (overigens achter de coulissen) wordt neergeschoten.

Dit werk is zeldzaam rhetorisch en zeldzaam naïef. Het is het werk van iemand, die het best meent met de toekomst onzer wereld, maar

[p. 87]

volstrekt gespeend is van beeldende vermogens en psychologisch inzicht, van iemand, die het alledaagsche meent te kunnen ontloopen, door de alledaagschheid op te blazen tot bombast. Er ontstaat onder de pen van dr. Gerversman geen mensch Rathenau, maar een affiche: ‘Stemt Rathenau, gij bevordert daarmee den Wereldvrede!’ Zie zoo'n conferentie in Genua eens aan! Wij recommandeeren den schrijver een bezoek aan één onzer ministeries, om hem wat thuis te laten raken in de atmosfeer van hen, die over onze lotgevallen beslissen. Hij zal dan misschien wat meer waarde gaan hechten aan bodes, dossiers en andere gewichtigheden, die voor een conferentie wel zoo teekenend zijn als lyrisch improviseerende sovjetafgezanten.

‘Als een filmster stond hij in den nacht’, zegt dr. Gerversman van Rathenau. Bewijst dit niet, dat dr. Gerversman even weinig vertrouwd is met filmsterren als met beeldspraak?

Menno ter Braak