Critisch Bulletin. Jaargang 1

François Pauwels. Tine Kipra's Echtscheiding; roman. - (N.V. Em. Querido's Uitg. Mij., A'dam, 1929)

Men kan zich bij het lezen van dezen roman nauwelijks voorstellen, dat hij geschreven is door een dichter, d.w.z. door iemand, die, krachtens zijn talent, o.a. de gave bezit de gewone dingen ‘anders’ te benoemen en ze te omscheppen met die bizondere bekoring die op zichzelf al zooveel waard is - en dit bedenkende ergert en verwondert men zich dan ook doorloopend over de langwijligheid van deze roman-techniek, die herinnert aan een voorbijgegane periode van huisbakken naturalisme, dat in de dagen van Helman, Coolen en Herman de Man toch waarachtig geen reden van bestaan meer heeft. - Dit is het pijnlijke tekort van Pauwels' roman; de inhoud had zeer zeker boeiend kunnen zijn - maar zij wordt dit slechts in enkele fragmenten, waar de dichter van ‘De nachtelijke sleepster’ en zooveel andere van menschelijkheid rijpe verzen opstaat in proza: de Christenzending onder de Joden, de zomersche Meinacht in het ziekenhuis, en bovenal in het hoofdstuk van de terechtzitting. Hier is de toon voor het eerst oprecht; overal elders proeft men het min of meer krampachtig construeeren van het conflict, dat ons naar genoemde hoogtepunten moet voeren - en dat alles, zooals reeds is gezegd, in een taal en op een wijze, die naar zilte zeewind of naar een novelle van Albert Kuyle doet verlangen. - Want men loopt er niet in door de hier aangeboden grove zinnelijkheden, die de dorheid van de rest moeten opfleuren en appetijtelijk maken, voorlevensware en in het romankader onmisbare erotiek te aanvaarden. Wanneer men sexueel-literair geëmotioneerd wil worden, leze men de Decamerone of Pierre Louys, die het effect tenminste tot kunst weten te verheffen. - Overigens doet deze roman psychologisch niet onecht aan; maar men vermoedt ten sterkste, dat, waar de schrijver jurist is, het geval als het ware voor het grijpen lag. Omdat er niets zoo waar is als het leven, kon dit ook moeilijk mislukken, ofschoon de verzoening aan het slot weer hinderlijk den indruk van bedacht-

[p. 7]

te-zijn wekt, en men zich bevredigder had gevoeld, als Kipra een nieuw leven begonnen was met het zorgzaam verpleegstertje, dat hem haar levensgeschiedenis vertelt.

Al deze mislukkingen zijn jammer, omdat temidden van de overvloed van scribenten, waarmee wij gezegend zijn, tien of twintig werkelijke talenten schuilen, die zich met de borst op hun métier moesten toeleggen, en Holland groot maken; en onder deze tien of twintig is François Pauwels. - Waarom volgt hij niet de meest directe stem des harten en schrijft hij felle en satirieke boeken als ‘Boeven en burgers’? Of waarom schrijft hij die dorst naar rechtvaardigheid, geen hekeldichten op deze rotte maatschappij, die druipen van gal en venijn? Het is bijna om wanhopig te worden als de weinigen, die tot deze bizondere soort van kunst (levens-kunst) geroepen zijn, hun krachten verspillen aan een slechte roman. Pauwels kan er zeker van zijn, dat men zijn ‘Trekhond’ en zijn ‘Zondares’ nog zal lezen, wanneer men de vellen van ‘Tine Kipra's echtscheiding’ in een of andere papiermolen der nazaten opnieuw tot blanco vellen verwerkt. Laat hij zijn reputatie eclatant herstellen en ons voorgoed datgene geven waar wij om smeeken, omdat hij daartoe ten volle in staat is.

Theun de Vries