Dit sijn de coren van der stad Antwerpen

Van den Sciplieden.

CXXXV. Item, so wie die scepe weren en selen mieden vremde knapen, also langhe alsi vrome knapen vinden binnen

[p. 39]

Antwerpen te huerne omme redenleken loen; die hier jeghen dade verborde v s. van elken vremden knape.

CXXXVI. Item, dat in Sente-Jansvliet, van der brugghen ter Scelt wert, deen scip t'ende dander sal moghen ligghen, ghestrect neffens den muer ten zande wert, ende dat daer naest langhs den vliete ene opene vaert sal moeten bliven van xx voeten wijt, elken dore te vaerne die wille. Ende wie desen vorseide scepen naerre laghe van der andere ziden, oft oec enich belet dade dor dese vaert te lidene, soude verhoren, also dicke alse hijt dade, vi gr. vlems. Ende desghelike sal ene opene vaert moeten sijn ende bliven van der brugghen in wert toter Cammerporten toe, op den selven core.

Item, so wanneer dat de scepe, mids den storme ende winde oft vorste, de vors. havene ende vliet verzueken, so selen alle platte scepe dor Sent-Jans brugghe, ter Cammerporten wert, scieten moeten, op den vors. core. Ende wie des weygherde ende niet en dade als 't hem yement bevale oft hiete, die daer toe gheordeneert es, die soude verboren xii g. vlems. Ende men soude sijn meerzeel ontwee slaen oft houwen moghen, ende vortscieten oft doen scieten, sander verboren.

Item, alle ankerscepe selen hore stede hebben te ligghene onder Sente-Jansbrugghe, neffens een, streckende ane de butenste zide vore den steegher oft steghe tote Frans Stiers huyse, alsoe datter altoes ene opene vaert blive ghelijc vors. es, op den vors. core van vi gr. vlems. Ende op die stede en sal oec niement anders ligghen moghen, noch den ankerscepen helet doen als si daer sijn.

CXXXVII. Item, waert dat eneghe scepe zenke laghen in eneghen vliet t' Antwerpen daer men met scepe daghelijcs varen mach, oft oec enech hout daer in vonde ende ligghende

[p. 40]

bleve boven den derden dach, dat selen deghene die hier toe gheordeneert sijn aneverden, wechdoen ende behouden moghen, d' ene helft 's heren behoef ende d' ander helft ter stat behoef.

CXXXVIII. Item, alle dese coren van den vlieten vors. selen alle deghene moghen calengieren die sijn ghesworen in 's heren dienste oft in der stat dienste. Ende wie van hen dien bevindt ende calengiert bi eneghen anderen persoen, dien hi daer bi nemt oft over roept, die sal den core moghen nemen oft pande daer vore. Ende wie hen met woerden, handen oft met andren werken, mesprijs daer omme dade, dat soude men beteren, na d' ordenanche des heren ende der stat.

CXXXIX. Item, wie eneghen van desen vorseiden persoenen weygherde elleghe scepe, die in de roye laghen, achterwaert oft vorwaert te legghene, omme andre scepe inwaert oft ute te latene liden, soude verhoren vi gr. vlems., half den here ende der stat.

CXL. Item, so wie dat hem gheselt met clerken die wijf hebben, en si dat hi zeker es dat si draghen willen der stat bordene ende scepenen-vonnesse, verboerde, xx s.

CXLI. Item, so wie berespt setters van taelgen ochte cormeesters, verboerd iii lib.

CXLII. Item, so wie dat in de Sceld vaert ane ghene zide Outserweele, omme yet te copene daer inne, verboerd x s.

CXLIII. Item, so wat waghenare die rijdt op paerd binnen Antwerpen verboerd xii d.

CXLIIII. Item, baerdmakere, die menschen bloed niet en

[p. 41]

gravet, verboerd v s. Ende vint men bloed ierghen op der erden alle die baerdmakeren selen 't sculdech sijn, oehte den sculdeghen leveren.

CXLV. Item, so wie bedden verhuert ocht enegherande huys-alaem, sonder bruketel, si seker van hem dien hijt verhuert, dat hijt niet en vercope noch te weds en sette, want wordet vercocht och te te weds gheset, van denghenen die 't heeft ghehuert, dieghene die 't te weds hevet ochte ghecocht, en eist niet sculdech weder te ghevene, hi en wilt doen.

CXLVI. Item, so wie dat eneghen portere van Antwerpen scout sculdich es, ende daeromme dat hi niet ghelden wille, ochte niet ghelden en mach, Andwerpen ruymt, men sal sijn wijf houden van derre scoud ghelijc hem selven. Maer men mach se niet in den Steen, noch in die vroente, legghen. Ende en comt hi niet weder in binnen xl daghen, so en mach hi nemmermeer portre werden, ende men sal hem volghen als enen roevere.

[Item, soe wat poertere van Antwerpen scout sculdich es, ende, omme dat hi niet ghelden en wille, noch en mach, ruymt uuter stat, oft op kerchove trect, ende binnen drien weken daer na den goeden lieden niet en betaelt, noch en voldoet, die sal daer na, vii jare lanc, uuter stat gheseeght sijn ende bliven moeten, ende nemmermeer daer na poertere t' Antwerpen moghen sijn noch worden. Ende waer dat men ghecreghe, soe soude hi nochtan van der vors. scout ghenouch moeten doen, ende verhoren de peyne, ghelijc dat de privilegien van der slat inhouden; dat's te wetene hondert royale's heerenbehouf, ende nochtan voldoeu, alsoe vors. es.⁽¹⁾]

(1) Dit is een tweede, eenigzins gewyzigde, redactie van het voorgaende artikel.

[p. 42]

CXLVII. Item, pijnders selen hem pinen, na hore macht, te blesschene brand met watere te draghene, anders verliesen si hare ambacht een jaer ende enen dach.

CXLVIII. Item, so wie verwonnen word van meneede hi en mach gheneorkonde daer na op yemene doen.

CXLIX. Item, vortane de cramen die op die marct staen sijn si merselieden, ochte ander lieden, die [selen si] setten ende doen staen daer hen die rechtere met den scepenen sal bewisen; die hier jeghen dade verborde xx s. Ende men sal niemene bevelen die coren te houdene hi en si portere.

CL. Item, so wat manne die vremde es ende enen portere mesdoet, en mach gheen portre werdeneer hi ghenoech heeft ghedaen den portre dien hi mesdede.

CLI. Item, so wie dat yemene daghede ocht trake te gheesteleken rechte van stucken daer tsheren rechtere af rechtere es, ende rechten sal, verboerd x lib. ende denghenen sine scade ghelden dien hi doet daghen.

CLII. Item, so wie dat hem gheselt, ocht zamecoperscap met yemene nemet, wetende hi en si seker dat hi staen wille ter scepenen vonnesse ende draghen der stad bordene, verboerd xii.

CLIII. Item, wie enen portre van Antwerpen moyede ocht daghede in gheesteleken gedinghe t'onrechte etc., dit sal staen na die privilegie van der stat.

CLIIII. Item, so en mach niemen timmeren een nuwe huys hinnen Antwerpen ter straten waert hine toeghet den scepenen; die hier jeghen dade verboerde vi oude gr., ende datter ghemaect es zal men breken.

CLV. Item, so wie die maken wille een nuwe huys

[p. 43]

binnen Antwerpen binnen der eerster vesten, ochte eneghe nuwe ghespanne setten van nuwes, dat sal men decken met tieghelen; die hier jeghen dade verborde vi oude gr., ende dat decsel souden men breken. Maecte men oec een uutlaet, ochte yet, wat dat si, van nuwes, dat sal men decken met tieghelen, op die vorgheseide peine.

[Item, dat niement binnen der binnenster vesten van Antwerpen en mach decken, stoppen, noch vorsten, vordane met stroe noch met riede, noch gheensijns anders dan met leyen, steenen oft tichelen; wie hier jeghen dade verboerde x s. oudere grater tornoyse, nochtan soude men 't afbreken weder.

Item, soewie, binnen tween jaren nu lest voreleden, binnen der binnenster vesten vanderstat, heeftdoen makeniewe huyse, niewe uutlade, oft buere, ende met stroe oft riede doen decken, die sal si weder ontdecken tuss. nu ende sente Mertensdach yerstcomende, op de peyne van x s. oudere groten tsheeren behouf, nochtan saelt de heere daer toe doen ontdecken. Ende men en saelt niet weder moghen decken anders dan met leyen, steenen oft tichelen, ghelijc boven staet. Maer wie dat wille, mach sine oude huys, die van vore twee jaer met stroe ghedect sijn, altemaJe met leeme overtrecken, op dat hi wille.

Dese poynte worden gheordineert in 't jaer LXXXIX, vive daghe in oeghst.]

CLVI. Item, so en sal men gheen huys tusschen slaen meer dan ter helft, ende wie daer min in hadde dan die helft, dat soude hi verhueren ochte vercopen hi rade van seepenen, ochte bi ghemeenen vrienden, ende dit soude hi hebben die duer meest in heeft, wille hi.

CLVII. Item, in wat steden eenich mensche worde ghe-

[p. 44]

wond ochte ghedoodt, ochte vochte, daeghs ochte nachts, die ten stride niet en waren hebben vrede toter noenen des naestdaghs.

CLVIII. Item, een portre van Antwerpen en es niet sculdech te gheldene zoenepenninghe denghenen die hem negheene en ghelt, noch si en sijn 't niet sculdech te gheldene bi gheenen core.

CLIX. Item, so wie dat wille wordden portre in Antwerpen, dat sal sijn des vridaeghs, als men met den horne ghebiedt ghedinghe, ochte in 't ghouwe-ghedinghe. Ende so wie dat [binnen] portre wordt, moet wonen binnen Antwerpen, maer te drien tiden binnen den jare mach hi buten sijn, dat es te wetene: in den lenten, in den oeghst, ende in den herfst, endetelken xl daghe. In andren tiden mach hi oec sijn buten Antwerpen omme sine bederve, ende anders niet. Die dit niet en dade men soudene hier na niet houden over [binnen] portre. [Ende der porteren wive moeten t' Antwerpen de herstede houden op dat si t' samen sitten⁽¹⁾.

Item, dat zy poertersscap betoenen selen met tween van boven ende met tween van beneden dat zy haer poertrecht ghehouden hebben⁽²⁾.]

CLX. Item, soe wie dat eyghen, ochte erve, ghebieden wille te cope, dat moet hi doen op enen vridach, ochte in den jaerghedinghe.

CLXI. Item, en mach nieman verboren ban noch boete, si en wordde ghewijst met scepenen-vonnesse.

CLXII. Item, so en mach niemand panden noch daghen,

(1) Dit byvoegsel is reeds van het midden der XIV^e eeuw.

(2) Van het einde der zelfde eeuw.

[p. 45]

binnen antwerpen, dan de scouthete, ochte die amman met scepenen, ochte ten minste met enenscepene ende met enen portre.

CLXIII. Item, wolle, ocht garen, te coste vonden sal men weder geven sonder cost, ende een ro laken onghetouwet en mach men niet hogher setten te pande dan over ii s. ende vonde men 't te pande staende, so salmen 't ledeghen omme ii s.

Noch engheen sceppere, noch sceerre en mach engheen laken noch cleedere ghescepen hogher te pande, noch te wets setten, dan die huere ghedraeght die si daer af hebben souden, ende daer over mach men se ledeghen waer dat si stonden Ende desghelike van zilvere ende van allen goede dat men ambachtlieden te werkene gheeft.

CLXIIII. Item, een sacdraghere die sijn ghetal niet vol en brenght van torven, ende van andren stucken, verboerdt ii oude gr.

CLXV. Item, niemen en sal engheen scip dat wijn brenght ochte hout datter in es, copen ochte dinghen, de wijn die daer in es en si eer vercocht ende opgheslaghen; die hier jeghen dade verboerde xii oude gr.

Uuteghenomen scafte, riemen ende bome, die moghen si copen.

CLXVI. Item, dat niement die cuypers ambacht hantieren wille, ocht die met aysine omme gaen wille, en sal moghen vercopen enegherande wine, noch oec gheselle daer ane sijn, op den core van enen voeder wijns, uutghenomen zac-wijn dat hi dien vercopen moghe.

CLXVII. Item, so wat menschen, eist man, wijf oft kint, die binnen der vriheit van Antwerpen gheseten es, eens surgijns te doene heeft ende sijnre meesterien behoelt, in wat

[p. 46]

manieren dadt es, die mensche sal den surgijn loenen sinen arbeit bi goedunkene van scepenen. Ende worde enich meester surgijn versocht van enen sieken oft van sinen weghen 't enen zieken te comene, ende die meester hem weygherde daer te comene, ende men dat ter waerheit betoenen conste, so soude die meester verboren x lib. swerte, half tsheren behouf ende half ter stat behouf.

Oec so es gheordineert: soe wanneer yement ghequetst oft ghewondt wordt, dat dan de scouthete oft d' amman, sijn si in de stat, binnen derden daghe daer na, met ii scepenen, oft met meer, gaen sullen toten ghequetsten ende besien de wonden, ende na sine quetsure sal men den meester sinenl oen sceyden.

CLXVIII. Item, dat men alle messien, die te straten ligghen, afrumen sal............⁽¹⁾ ende niement vortane messie houden dan op sijns selfs binnen vesten, mer mement en salnoch buten sme messade, ocht dwater datter af comt, moghen leiden over eeneghe strate, noch in de vesten, royen, noch in eneghe drenken, op den core van xx s. swerten. Ende men sal ghene dode perde, noch andre priden die men vilt, dan buten staken te watre wert, ende daer graven,tusschen der Sartroyse ende den Calcovene, ende daer graven; noeh oec ghene horne noch vuylnesse naerre den porten van der stat, noch oec eldere dan in de quade sclaghe van der zide Rattenborch, beziden de elft ten Beghinenhove wert, ende oec van der zide 't cruce, te Harincrode wert, op den selven core; het en ware dat se elc leyde op sijns selfs, sonder verboren, ende oec in de steden die binnen vesten daer toe gheordeneirt sijn.

(1) Te dezer plaetse is er in hei handsohrift eeue gaping van omtr'eut drie en twintig letters.

[p. 47]

CLXIX. [Item, so wie dat scraghen sed vor sijn huys, omme yet te vercopene daer op, ocht die nachts scraghen op die marct liete staen, verborde⁽¹⁾.]

(1) De boet staet in het hs. niet uitgedrukt.