CARAN-conferentiebundel 3. Taalbeleid in het Caribisch Gebied; heden en in de nabije toekomst

[p. 87]

Het certificaat Nederlands als vreemde taal nieuwe stijl: de domeinexamenseducatief startbekwaam en educatief professioneel
Eric Mijts

Jaarlijks leggen in Aruba een tachtigtal kandidaten aan de Universiteit van Aruba toetsen Profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs van het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal (CNaVT) af. Wereldwijd nemen meer dan 2000 kandidaten deel aan de toets, waarvan ongeveer de helft de toetsen van de twee hoogste niveaus, Taalvaardigheid Hoger Onderwijs en Academische Taalvaardigheid afleggen. Deze toetsen worden nu omgevormd in een nieuwe systematiek van domeinexamens die de toetsing nog doeltreffender zou moeten maken en de domeinen voor de gebruikers herkenbaarder moeten maken. In dit overzicht wordt de nieuwe systematiek van het CNaVT uiteengezet en wordt de toegevoegde waarde van de nieuwe toetsen Educatief Startbekwaam en Educatief Professioneel van hetCNaVT voor de CARAN regio verkend.

Het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal

Het CNaVT is een officieel erkende en geaccrediteerde toets taalvaardigheid Nederlands. In tegenstelling tot de meeste toetsen die enkel een deelvaardigheid toetsen, bestrijkt de toetsing van het CNaVT zowel de lees-, luister-, schrijf- en spreek-/gespreksvaardigheden. Wie in het buitenland Nederlands leert kan met deze toets zijn taalvaardigheid toetsen op verschillende niveaus van het Europees Referentiekader. Deze niveaus krijgen op dit moment een nieuwe invulling en een nieuwe benaming om meer tegemoet te komen aan de daadwerkelijke gebruiksdomeinen waarvoor de toets wordt ingezet.

De toetsing van het CNaVT is bedoeld voor mensen die Nederlands niet als moedertaal hebben, maar willen laten zien dat ze in een Nederlandstalige omgeving kunnen werken of studeren. In Nederland kan daarvoor ook het Staatsexamen NT2 afgelegd worden, deze mogelijkheid bestaat echter niet in het buitenland. Het CNaVT is de enige toets die wereldwijd ingezet wordt aan universiteiten en hogescholen om taalvaardigheid Nederlands te toetsen.

Elke toets van het CNaVT bestaat uit drie delen. De eerste twee delen worden collectief afgelegd. Het eerste deel toetst de luistervaardigheid van de kandidaat. Kandidaten krijgen een luistertekst te horen waarover zij vragen moeten beantwoorden. Voor het tweede deel moeten de kandidaten de uitvoering van hun opdracht baseren op een leestekst. Dit onderdeel toetst dan ook de lees- en

[p. 88]

schrijfvaardigheid. Het derde deel van de toets wordt individueel afgelegd. Dit deel omvat de examentaken waarbij de kandidaat moet luisteren en spreken.

De samenstelling en het nakijken van het CNaVT wordt momenteel uitgevoerd door het Centrum voor Taal en Onderwijs van de Universiteit Leuven, het CNaVT is een project van de Taalunie. De kwaliteit van het CNaVT wordt gewaarborgd door de resonansgroep van het CNaVT, een internationale commissie van academische experts die jaarlijks de toets van feedback voorzien en mede bepalend zijn voor de vormgeving van de definitieve toetsen. De systematiek van het CNaVT heeft een audit van de Association of Language Testers in Europe ondergaan en heeft bij deze audit het hoogste kwaliteitslabel, ALTE-Q, behaald.

De veranderingen

Het CNaVT voert een aantal veranderingen door die de bruikbaarheid van de toetsen voor het Caribisch gebied verhogen. CNaVT voert een nieuwe systematiek in van domeinexamens waarin de koppeling met het Europees Referentiekader versterkt wordt en het onderscheid tussen de domeinen maatschappelijke taalvaardigheid, professionele taalvaardigheid en educatieve taalvaardigheid duidelijker tot uiting komen. De doelstelling is dat in 2017 de bestaande profielexamens allemaal vervangen zijn door domeinexamens, de belangrijkste ontwikkeling voor het Caribisch gebied heeft echter reeds plaatsgevonden.

In 2015 zijn namelijk de vroegere profielen Taalvaardigheid Hoger Onderwijs en Academische Taalvaardigheid vervangen door nieuwe domeinexamens met een andere insteek, de domeinexamens Educatief Startbekwaam en Educatief Professioneel. Het profiel Educatief Startbekwaam toetst, net als het vroegere profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs, of de kandidaat over voldoende Nederlandstalige competenties beschikt om Nederlandstalig hoger onderwijs te volgen. Volgens het CNaVT ligt de moeilijkheidsgraad van deze toets op het beheersingsniveau B2 van het Europees Referentiekader.

Een andere grote verandering is de introductie van het profiel Educatief Professioneel. De focus van het profiel academische taalvaardigheid lag op een academische eindkwalificatie Nederlands als Vreemde Taal en een toetsing voor mensen die in een Nederlandstalige academische omgeving aan het werk wilden, deze focus is nu uitgebreid. Het examen Educatief Professioneel richt zich niet alleen op mensen die willen functioneren in het hoger onderwijs, als docent Nederlands als Vreemde taal in eigen land of als onderzoeker

[p. 89]

in een Nederlandstalige academische context. Het examen richt zich ook op wie wil werken als lesgever in het Vlaamse of Nederlandse basisonderwijs of het voortgezet c.q. secundair onderwijs en op wie als werknemer wil functioneren in een professionele organisatie of bedrijfsomgeving die een doorgedreven kennis van het Nederlands voor zakelijke communicatie vereist.

De waarde van het CNaVT voor het Caribisch gebied

De erkenning van het CNaVT door Nederlandse en Vlaamse hogescholen en universiteiten bevestigt de waarde van de toets voor het Caribisch gebied. De internetpagina van het CNaVT noemt 32 Nederlandse en Vlaamse hogescholen en universiteiten die inschatten dat een met goed gevolg afgelegde toets Educatief Startbekwaam, voorheen het Profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs, voldoende kennis van de Nederlandse taal garandeert om succesvol hoger onderwijs in het Nederlands te kunnen volgen. Leerlingen uit het Caribisch deel van het Koninkrijk en leerlingen uit Suriname kunnen door het behalen van het CNaVT voor zichzelf toetsen en aantonen over voldoende kennis van het Nederlands te beschikken om verdere studies in het Nederlands te volgen.

Niet alleen voor leerlingen die zelf hoger onderwijs willen gaan volgen kunnen de toetsen van het CNaVT van nut zijn, maar ook voor afgestudeerden die vervolgens les willen gaan geven in Nederlandstalig onderwijs. In Nederland zijn de middelbare scholen en universiteiten vrij om te bepalen of kandidaat-leraren voldoende talenkennis hebben om onderwijs te kunnen verzorgen, dit mede met het oog op het feit dat niet op alle scholen Nederlandstalig onderwijs verzorgd wordt. Leraren in het basisonderwijs die een niet-Nederlandstalig studiediploma hebben dienen aan te tonen dat zij voldoende kennis hebben van de Nederlandse taal. Volgens de internetpagina van het CNaVT wordt het Certificaat Nederlands als Vreemde taal van het examen Educatief Professioneel voor deze doelstelling door het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur erkend als voldoende bewijs van taalvaardigheid om les te mogen geven in het basisonderwijs, het speciaal basisonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. In Vlaanderen geldt het CNaVT als niet-Nederlandstalig studiebewijs dat de vereiste kennis van het Nederlands aantoont. Afhankelijk van de bedoelde inzet van het personeelslid kan een bepaald niveau van het CNaVT geselecteerd worden om de vereiste taalbeheersing aan te tonen. Analoog aan deze erkenning door de Nederlandse en Vlaamse ministeries die de verantwoordelijkheid voor onderwijs dragen, kan gesteld worden dat het behalen van het certificaat Educatief Professioneel voor leraren in het Caribisch deel van het Koninkrijk en in Suriname voldoende bewijs van taalvaardigheid moet zijn om on-

[p. 90]

derwijs in het Nederlands te kunnen en mogen geven. Deze erkenning zou een belangrijke rol kunnen spelen in de discussie rond de taalvaardigheid van docenten die in het Caribisch gebied opgeleid zijn. Enerzijds biedt de toets Educatief Professioneel de mogelijkheid om te toetsen of de docenten daadwerkelijk over de vereiste taalvaardigheid Nederlands beschikken, anderzijds biedt het behalen van het certificaat de Caribische leraren een versterking op de arbeidsmarkt waar vaak aan Nederlandse of tenminste Nederlandstalige docenten de voorkeur gegeven wordt op basis van de taalvaardigheid van deze docenten.

De examens van het CNaVT vervullen verschillende rollen in de academische studentengemeenschap van de Caraïben waar een groot deel van het onderwijs niet in de moedertaal van de leerlingen verzorgd wordt maar in het Nederlands: de toetsing biedt vanzelfsprekend in de eerste plaats de kandidaten de mogelijkheid om hun eigen taalvaardigheid in te schatten. Het behalen van de toets, met name de toets Educatief Startbekwaam, geeft de kandidaat aan het begin van zijn studiecarrière een aanvullend zelfvertrouwen over het feit dat de eigen taalbeheersing voldoende is om een Nederlandstalige studie aan te kunnen. Aan dat zelfvertrouwen ontbreekt het nog wel eens bij beginnende studenten, maar ook aan de juiste attitude om zorg te besteden aan taal. Een derde rol die het CNaVT dan ook speelt is dat de kandidaat die de toets behaald heeft zich niet kan beroepen op onvoldoende taalvaardigheid om te verantwoorden dat ingeleverde werkstukken of toetsen van onvoldoende kwaliteit zijn.

Aan de andere kant biedt de CNaVT-toetsing voor de middelbare scholen en universiteiten ook houvast: als de leerlingen van een middelbare school de toets halen wordt een bevestiging gegeven van het feit dat de door de leerlingen ontwikkelde beheersing van het Nederlands in ieder geval voldoende is om hoger onderwijs in het Nederlands aan te vatten.

Voor de Nederlandstalige opleidingen aan universiteiten en hogescholen in het Caribisch gebied biedt de toetsing Educatief Startbekwaam de mogelijkheid om de vereiste beheersing van het Nederlands van kandidaat-studenten die via een colloquium doctumexamen willen instromen of die aantoonbare deficiënties hebben in hun examenpakket Nederlands te toetsen en daardoor een adequate selectie aan de poort uit te voeren. Als laatste biedt de toetsing Educatief Professioneel de mogelijkheid aan Caribische Nederlandstalige basis- en secundaire scholen, hogescholen en universiteiten om zekerheid te verkrijgen over de taalvaardigheid Nederlands van kandidaten in sollicitatieprocedures.

[p. 91]

Conclusies

Niet alleen voor Aruba, maar ook voor de andere Caribische eilanden van het koninkrijk en voor Suriname lijken de vernieuwingen binnen de systematiek van het CNaVT een positieve ontwikkeling. De internationale ALTE Q accreditatie en de erkenning door Nederlandse en Vlaamse overheden, hogescholen en universiteiten, maar ook de variëteit aan toetsmogelijkheden en de inzetbaarheid van de toetsen voor verschillende doelstellingen maken de toetsen een waardevolle mogelijkheid om toetsing van jongeren op het einde van het secundair onderwijs uit te voeren, bij instroom aan de universiteit of hogeschool te toetsen en ook voor inzetbaarheid in het onderwijs en op de arbeidsmarkt te toetsen. Voor eilanden zoals Saba en Sint Eustatius, waar Engels de instructietaal is in het onderwijs, zou de toets Educatief Startbekwaam een ideale aanvullende mogelijkheid bieden voor de toetsing van de taalvaardigheid Nederlands.

Meer informatie over het CNaVT is te vinden op de website www.cnavt.org.

Eric Mijts (Aruba) gaf een uiteenzetting van de nieuwe systematiek van het CNaVT en verkende de toegevoegde waarde van de nieuwe toetsen Educatief Startbekwaam en Educatief Professioneel van het CNaVT voor de CARAN-regio.

[p. 92]

Na de laatste middagsessies was het tijd om uit te blazen en na te praten. Daartoe bleek de meest geschikte plaats wel het witte strand, waar onder de overhangende palmbladeren van de schaduwrijke palapa's, de ondergaande zon toch nog goed zichtbaar was. V.l.n.r. Eric Mijts, Karlijn Waterman, Kitty Groothuijse, Welmoed Ventura en Helen Chang.

KItty Groothuijse
Aruba

Hilde Neus
Suriname