CARAN-conferentiebundel 3. Taalbeleid in het Caribisch Gebied; heden en in de nabije toekomst

[p. 7]

Woord vooraf ter inleiding
Eric Mijts

Na bijeenkomsten op Aruba (2011) en in Suriname (2013) vond de derde editie van de CARAN-conferentie op 16, 17 en 18 november 2015 plaats op de University of Curaçao, met opnieuw deelnemers uit Suriname, de Caribische landen van het Koninkrijk, de eilanden van Caribisch Nederland en een afvaardiging van de Taalunie uit Nederland. De ‘Caribische Associatie voor Neerlandistiek’ opereert met steun van de Taalunie (voorheen Nederlandse Taalunie) en heeft tot doel om kennis over het Nederlands in de Cariben uit te wisselen.

Tijdens deze besloten conferentie werd van gedachten gewisseld over het thema ‘Taalbeleid in het Caribisch Gebied, heden en in de nabije toekomst’.

De eerste dag van de conferentie was geheel gewijd aan een weergave van de stand van zaken in de deelnemende landen, de tweede dag werd gevuld met workshops over de onderwerpen taalvaardigheidsaspecten, grammatica en literatuur. De derde dag werd er geëvalueerd en aan de verslaggeving van de conferentie gewerkt.

De voordrachten en workshops, gegeven door de leden van de CARAN en enkele personen die wegens hun deskundigheid werden uitgenodigd, zijn in deze uitgave weergegeven.

De organiserende universiteit kijkt met haar medewerkers terug op een succesvolle driedaagse bijeenkomst die niet alleen de onderlinge banden heeft aangehaald maar vooral ook veel informatie heeft geproduceerd.

De conferentie werd geopend met een inspirerende lezing van Roy Evers die samen met studente Chantally Bartholomeus in zijn presentatie ‘Meertaligheid, een vloek en een zegen’ een beeld schetste over de botsingen tussen het Nederlands van de Cariben en Nederland en de gevolgen daarvan.

De delegatie uit Suriname, bestaande uit Hilde Neus, Marjorie Rotsburg, Welmoed Ventura, Usha Balesar en Helen Chang (namens de Taalunie) gaf een toelichting over de actuele ontwikkelingen in dat land, waar de regering op het punt staat om meer dan twintig talen uit te roepen tot nationale talen. Waarschijnlijk gaat bij referendum bepaald worden welke van die talen een ‘hogere status’ krijgen naast het Nederlands en Sranan Tongo. De positie

[p. 8]

van het Nederlands blijft onaangetast in Suriname wegens het ‘bindend vermogen’ van deze taal onder de talen die het land kent. Suriname kent inmiddels zijn eigen variant van het Nederlands en de delegatie vroeg de Taalunie mee te denken over de vraag in hoeverre varianten van het Nederlands mogen en kunnen afwijken van het Europese Nederlands. In deze bundel is op eigen verzoek de bijdrage van Hilde Neus vervangen door een tekst van Lila Gobardhan-Rambocus over de actuele taalsituatie in Suriname.

De delegatie van Curaçao, bestaande uit Ronald Severing, Liesbeth Echteld, Wim Rutgers, Christa Weijer, Dette Bérénos en Lisette Agatha, ging onder meer in op ontwikkelingen van de bachelor- en masteropleidingen in vier talen die de UoC sinds 2009 verzorgt. Inmiddels is er een aantal afgestudeerden dat veelal hun carrière succesvol startte of vervolgde in het onderwijs. Ook het ‘onderwijs op afstand’ waarbij studenten op Aruba en Bonaire via Blackboard Collaborate het onderwijs volgden is een succes. Deze afdeling leverde inmiddels honderd afgestudeerde leraren af.

Van Aruba was er een vierkoppige delegatie (Eric Mijts, Merlynne Williams, Regine Croes en Kitty Groothuijse) die een toelichting gaf op de implicaties van meertaligheid op het eiland en de ‘scol multilingual’. Deze ‘scol multilingual’ is het project waarbij het onderwijs in de basis gestart wordt met de thuistaal van de meerderheid van de leerlingen, het Papiamento, als instructietaal, en vervolgens de drie andere talen die in Aruba een prominente rol spelen, Nederlands, Engels en Spaans, een voor een toegevoegd worden als talen die gehanteerd worden binnen het basisonderwijs. Andere onderwerpen die ter sprake kwamen, waren de toetsing Nederlands als Vreemde taal, meertalige taaltoetsing en het taalbeleid in het hoger onderwijs in Aruba.

Rhoda Arrindell van de University of St. Maarten ging in op recente ontwikkelingen in het taalbeleid, waarbij de weinig pragmatische keuze voor het Nederlands als overheersende onderwijstaal ter discussie werd gesteld. Zij sprak een sterke voorkeur uit voor onderwijs in het Engels met Nederlands als vreemde taal.

Van de eilanden, die deel uitmaken van Caribisch Nederland (de voormalige BES-eilanden), was veel nieuws te melden als het gaat om taalbeleid. Voor Bonaire is zojuist een taaladvies uitgebracht door twee expertgroepen die pleiten voor een versterking van het Nederlands als onderwijstaal en een versterking van het Papiaments als ‘samenlevingstaal’, aldus Maritsa Silberie. De rapporten spreken van taalontwikkelend lesgeven in alle vakken en pleiten voor gelijkwaardigheid van beide talen, waarbij het Nederlands in

[p. 9]

de rol van onderwijstaal versterkt moet worden, terwijl het Papiaments extra aandacht zal krijgen in alle andere domeinen.

De expertgroepen hebben de gevolgen van deze adviezen geïnventariseerd en hun is gevraagd de ‘ideale situatie’ te schetsen, actiepunten, een route en tijdspad te formuleren.

Inmiddels hebben per november 2015 veertien van de 21 instellingen voor basis- en middelbaar onderwijs op de CN-eilanden het certificaat Basiskwaliteit van het Nederlands ministerie van OCW behaald.

Op Sint Eustatius, met vier basisscholen en één middelbare school, is men voortvarend aan de slag gegaan met het in 2014 ingezette beleid om het Engels de functie van instructietaal van het Nederlands te laten overnemen. Voor het Nederlands als vreemde taal is de methode ‘Nederlands onder de Zon’ ontwikkeld en de eerste ervaringen met deze - met hulp van de Taalunie ontwikkelde - methode zijn zeer positief.

Op Saba, met een school voor basis- en een voor middelbaar onderwijs - werd al in 2007 de pragmatisch voor de hand liggende keuze gemaakt om het onderwijs in het Engels te verzorgen. Daar wordt net als op de andere bovenwinden ook via een ander systeem examen afgenomen. Die examens worden verzorgd door het Caribbean Exam Council.

Eric Mijts voegt in dit verband een informatief artikel toe over ‘Het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal nieuwe stijl: de domeinexamensEducatief Startbekwaam en Educatief Professioneel’.

De Curaçaose schrijver Eric de Brabander verzorgde op maandagavond een interessante lezing getiteld ‘Feiten en fictie in de Curaçaose roman’. Eric de Brabander schreef de romans Het hiernamaals van Doña Lisa (2009), Hot Brazilian Wax en het requiem van Arthur Booi (2011) en De supermarkt van Vieira (2013). Tijdens zijn lezing ging Eric de Brabander in op het spanningsveld tussen feiten als ‘kapstok’ voor zijn romans en de fictieve inkleuring daarvan.

Op de tweede dag van de conferentie werden werksessies georganiseerd rond taalvaardigheidsonderwijs, literatuuronderwijs en grammaticaonderwijs. De dag werd afgesloten met een discussie over de positie van het Nederlands in de Caribische multilinguale samenleving.

De volgende conferentie van de Caribische Associatie voor Neerlandistiek zal plaatsvinden in november 2017 aan de Universiteit van Aruba.

[p. 10]

Programmaoverzicht

Maandag 16 november 2015

·	Waarnemer Rector Magnificus dr. F. De Lanoy: Welkomstwoord:
·	Decaan Algemene Faculteit Liesbeth Echteld: Kennismaking en opzet conferentie
·	Roy Evers: Meertaligheid, een vloek en een zegen
·	Lila Gobardhan-Rambocus: Onderwijs in een onafhankelijk Suriname; Veertig jaar onderwijsontwikkeling, 1975-2015
·	Regine Croes: Taalbeleid op Aruba: actuele ontwikkelingen
·	Merlynne Williams: Juffrouw, taalt u met ons mee?
·	Kitty Groothuijse: Actuele ontwikkelingen in het taalbeleid van de Universiteit van Aruba
·	Ronald Severing: Actuele ontwikkelingen Taalbeleid Curaçao
·	Maritsa Silberie: Actuele ontwikkelingen Taalbeleid Bonaire
·	Elaine Marchena: Actuele ontwikkelingen Taalbeleid Saba en St. Eustatius
·	Rhoda Arrindell: Actuele ontwikkelingen Taalbeleid St. Maarten
·	Eric de Brabander: Feiten en fictie in de Curaçaose roman

Dinsdag 17 november

·	Eric Mijts: Het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal nieuwe stijl
·	Usha Balesar en Marjorie Rotsburg: De relatie tussen luisteren, spreken, lezen en schrijven in beheersingsgraad
·	Wim Rutgers: Van auteur naar lezer: van Nederlands-Caribische literatuur naar Nederlandstalige literatuur in de Cariben
·	Dette Bérénos en Lisette Agatha: Het nut of onnut van grammatica in het onderwijs van het Nederlands als vreemde taal
·	Eric Mijts: Wat is de positie van het Nederlands in de multilinguale samenleving?

Woensdag 18 november (Kerngroep)

·	Schrijfsessie ter totstandkoming verslag conferentie
·	Bezoek aan de Fundashon pa Planifikason di Idioma (FPI)
·	Sluiting