CARAN-conferentiebundel 1. Conferentie Neerlandistiek in het Caribisch Gebied 2011. Symposium Nederlands als Vreemde Taal in het Onderwijs 2008

[p. 31]

Nederlandstalige Curaçaose literatuur na 2000
Gevraagd: een nieuwe generatie Curaçaose schrijvers?
Bernadette Bérénos - University of the Netherlands Antilles

De laatste decennia is er nogal eens beweerd dat het Nederlands op Curaçao een dode taal is en dat Nederlandstalige Curaçaose literatuur hierdoor geen toekomst meer heeft. Er zouden geen of weinig Curaçaose schrijvers zijn die het Nederlands zodanig beheersen om er proza of poëzie van literair hoog niveau in te schrijven. Schrijvers als Cola Debrot, Tip Marugg en Boeli van Leeuwen zijn er niet meer. In het voortgezet onderwijs moeten bovenbouwleerlingen naast boeken van Nederlandse schrijvers ook Nederlandstalige boeken van Antilliaanse schrijvers lezen. Bij navraag is gebleken dat behalve de drie genoemde auteurs vooral ook Frank Martinus Arion en Erich Zielinski op de boekenlijsten voorkomen. Men kan zich afvragen of de Nederlandstalige Curaçaose literatuur beperkt blijft tot deze schrijvers en of er op Curaçao nog auteurs zijn die in het Nederlands schrijven?

Op 10 oktober 2010 werden de Antillen ontbonden en is het land Curaçao geboren. De staatkundige structuur van het land Curaçao is met ingang van deze datum ingrijpend gewijzigd. In hun artikel ‘Het bal ging niet door’, verschenen in Ons erfdeel mei 2010, zeggen Mijts en Rutgers het volgende: ‘Die veranderingen zullen niet alleen een wijziging betekenen in de staatkundige relaties tussen Nederland en de gebieden overzee, maar zullen ook invloed hebben op de doorwerking van de Nederlandse taal en cultuur in de Caraïben.’ (Mijts&Rutgers, 2010) Het is reeds gebleken dat de regering doende is de Curaçaoënaar bewust te maken van zijn roots om daarmee het patriottisme te ontwikkelen. Namen van koloniale overheersers dienen vervangen te worden door namen van Curaçaose helden. Deze verandering is voor vele geledingen binnen de maatschappij van invloed. Zou dit kunnen betekenen dat de banden met Nederland verbroken moeten worden? Zou dit dan automatisch inhouden dat de Nederlandse taal in onder andere het onderwijs minder of zelfs geen plaats meer zou mogen hebben? Wat zou dit kunnen betekenen voor de Nederlandstalige literatuur op Curaçao?

Ondanks deze ontwikkelingen tonen de cijfers van de census van 1992 en 2001 voor Curaçao een ander beeld, namelijk dat er een kleine stijging te bespeuren valt in het aantal huishoudens waar Nederlands gesproken wordt: van 8.6% in 1992 naar 9.3% in 2001 (CBS Nederlandse Antillen http://www.cbs.an/census/anth7.asp geraadpleegd op 20 maart 2011). De laatstgehouden census van maart 2011 moet uitwijzen of er vergeleken met 2001 sprake is van een stijgende of dalende lijn van het gebruik van het Nederlands op Curaçao.

Met het oog op bovengenoemde recente ontwikkelingen is in deze studie het onderzoeksveld het land Curaçao en niet zoals tot nu toe het geval is geweest de Nederlandse Antillen. Vandaar dat er ook steeds wordt gesproken over Nederlandstalige Curaçaose literatuur.

Met deze kwantitatieve/kwalitatieve studie is getracht het onderwijsveld en andere belangstellenden inzicht te geven in de productie van Curaçaose

[p. 32]

literatuur die in het Nederlands geschreven is vanaf 2000. De onderzoeksvraag luidde als volgt: Is het literaire Nederlands in de Curaçaose literatuur in het nieuwe millennium een dode taal?

Er is onderzoek gedaan naar welke Nederlandstalige boeken er in dit nieuwe millennium gelezen worden. Met andere woorden welke schrijvers maken deel uit van de canon? Welke boeken zijn er in boekhandels en bibliotheken? Wordt er sinds 2000 alleen Nederlandstalig Curaçaos proza uitgegeven of ook poëzie? Wat is de verhouding van Nederlandstalig Curaçaos proza en poëzie ten opzichte van Papiamentstalig proza en poëzie? Waar worden deze boeken uitgegeven? In Nederland of op Curaçao?

Van 2000 tot 2011 zijn in de Curaçaose boekhandels 60 Papiamentstalige en 54 Nederlandstalige werken verschenen van Curaçaose schrijvers. Van deze 54 Nederlandstalige werken waren er 22 literair en 32 niet-literair. Hieruit mag geconcludeerd worden dat het Nederlands in Curaçao wel degelijk een rol speelt in de literatuur en een behoorlijk deel van de productie voor haar rekening neemt.

Verder valt uit de biografieën van de schrijvers op te merken dat er van de Nederlandstalige schrijvers zeventien in Nederland zijn geboren. Van de Curaçaose auteurs die in het Nederlands schrijven en op Curaçao zijn geboren, zijn er negen die na 2000 hebben gepubliceerd, te weten: Anton de Bijl (pseudoniem voor Ron Haseth), Jose M. Eustatia, Carel de Haseth, Diana Lebacs, Frank Martinus Arion, Walter Palm, Myra Römer, Henry Toré en Erich Zielinski. Van deze schrijvers wonen Walter Palm en Myra Römer in Nederland. Aliefka Bijlsma is niet genoemd in dit rijtje, omdat zij lastig te plaatsen is. Zij is namelijk wel op Curaçao geboren, maar is er niet opgegroeid. Diana Lebacs daarentegen is wel in dit rijtje opgenomen, hoewel zij na 2000 geen publicatie heeft gehad voor volwassen literatuur.

Een volgende analyse betreft een overzicht van wat er in de twee talen is gepubliceerd aan proza, poëzie en dramatiek. Van Nederlandstalig proza zijn18 literair en 32 niet-literair, van Nederlandstalige poëzie zijn er 4. Van Papiamentstalig proza zijn er 42 verschenen waaronder 2 fotoromans, van poëzie 17 waaronder 1 acrostichon en 1 haiku, van dramatiek is er 1 werk verschenen.

Verder is het opvallend dat het overgrote deel van de Papiamentstalige productie op Curaçao is uitgegeven, óf in eigen beheer óf door Kas di Kultura. De Nederlandstalige literaire uitgaven zijn alle, op één na, bij uitgeverijen in Nederland gepubliceerd, terwijl de niet-literaire Nederlandstalige werken evenredig zijn uitgegeven bij kleinere uitgeverijen in Nederland, op Curaçao, in eigen beheer of elders.

[p. 33]

4.3 De interviews

Als Curaçaose auteur schrijft Diana Lebacs zowel in het Papiamentu als het Nederlands. Dit heeft zij altijd op een systematische manier gedaan, omdat zij zich ervan bewust is dat beide talen een prominente rol spelen in de Curaçaose maatschappij. In het verleden focuste zij zich meer op het Papiamentu en was zij heel bewust bezig Papiamentu te bevorderen, omdat toen alles, of bijna alles in het Nederlands was: er was toch al zoveel in het Nederlands geschreven. Op initiatief van Stichting Culturele Manifestaties Nederlandse Antillen, Nederland en Aruba (N.A.NA.) werd in de jaren '90 in vier talen gepubliceerd: Engels, Nederlands, Papiamento en Papiamentu. In 2001 kwam van Diana Lebacs bij Leopold het jeugdboek Caimin su secreto uit in deze vier talen; zij kreeg voor dit boek de Prins Bernard Literatuurprijs. In 2009 volgde haar nieuwe jeugdboek Waar is Olivier simultaan in het Papiamentu en het Nederlands. Ook haar jeugdroman Ubuntu uitgegeven bij Sembra Buki in 2010 verscheen in deze twee talen.

Op de vraag wat haar mening is over het uitsterven van het Nederlands in de Curaçaose literatuur antwoordt zij dat het zo'n vaart niet zal lopen. Er komen zo af en toe nog wel boeken uit in het Nederlands, vooral bij uitgeverij Fundashon Editorial Sembra Buki van Nel Casimiri waar kinderboeken verschijnen in zowel het Papiamentu als het Nederlands. Ook merkt zij de trend op dat er steeds meer passanten zijn die Curaçao als thema, als lokatie gebruiken. Verder vindt zij dat het Papiamentu en het Nederlands op literair gebied als twee gelijkwaardige talen naast elkaar zullen doorleven. Zij ziet niet in waarom het Papiamentu een bedreiging zou moeten zijn voor het Nederlands. Op de vraag hoe het dan gesteld is met het verdwijnen van kalibers als Cola Debrot, Tip Marugg en Boeli van Leeuwen antwoordt zij dat deze klassiekers zullen voortleven, maar dat het onderwijs een cruciale rol dient te vervullen in het creëren van nieuwe schrijvers. Er moet goed literatuuronderwijs gegeven worden waarin leerlingen leren schrijven, waarin leerlingen leren zich schriftelijk te uiten. Bovendien dienen er boekbesprekingen en boekpresentaties plaats te vinden; er moeten kinderboekenweken en volwassenboekenweken georganiseerd worden: cultuur moet meer gaan leven. Onderwijs moet rijker worden aan cultuuraanbod, dan worden er wel weer schrijvers geboren (interview Diana Lebacs, 29 januari 2011).

Het gesprek met Roy Evers ging in eerste instantie over de definitie van het begrip literatuur. Hierbij zou de uitgeverij een belangrijke rol spelen. Tegenwoordig worden veel boeken uitgegeven als ‘print on demand’, dit betekent echter niet dat het allemaal literatuur is. Volgens hem wordt er bijvoorbeeld veel Papiamentstalige poëzie geschreven en gepubliceerd, omdat poëzie laagdrempelig is. De Curaçaose Papiamentstalige schrijver kan zich makkelijker in een gedicht uiten dan in een verhaal. Maar veel is niet van hoge literaire kwaliteit. Poëzie is misleidend: men denkt dat poëzie het uiten van gevoelens is en men vergeet daarbij de strenge regels waar een dichter zich aan moet houden als hij poëtica bedrijft.

[p. 34]

Er wordt volgens hem weinig proza in het Papiamentu geschreven, omdat dat veel moeilijker is. De basisregels van de taal spelen hierbij een grote rol. Gevoelsmatig weet men dat literatuur meer is dan gewoon een verhaal vertellen; het is een verhaal vertellen dat de lezer raakt, hetzij door de taalkunst, hetzij door de emotionaliteit.

Roy Evers schrijft zowel in het Nederlands als het Papiamentu. Zijn columns in het Antilliaans Dagblad zijn in het Nederlands, zijn gedichten zijn in het Papiamentu, maar hij schrijft ook verhalen in het Papiamentu. De verklaring waarom hij in deze twee talen schrijft, is doordat de Caraïbische mens schizofreen is: de ratio heeft hij van Europa, de emotie van de Caraïben.

Hij vraagt zich wel af wie er op Curaçao onder de veertig nog schrijft, in het Nederlands of het Papiamentu. In dat opzicht is niet alleen het literaire Nederlands gedoemd te sterven, maar literatuur algemeen. Ook hij ziet een gemis in de drang om proza te schrijven; die drang moet worden aangewakkerd (interview Roy Evers, 9 februari 2011).

Een andere Curaçaose auteur die in het Nederlands publiceert is Erich Zielinski. Ook tijdens dit gesprek kwam ter sprake wat eigenlijk literatuur is. Volgens hem moet literatuur aan bepaalde normen voldoen. Zielinski vindt dat een dichter wat te zeggen moet hebben; hij moet niet alleen wat te zeggen hebben, ook de manier waarop hij dat doet bepaalt het literaire niveau van zijn werk. Hij gelooft niet dat er nog Curaçaose schrijvers zijn die het Nederlands zodanig beheersen om zich op literair hoog niveau erin te kunnen uitdrukken. De generatie die bij de fraters op school heeft gezeten en die is opgegroeid met lezen bestaat niet meer of is aan het uitsterven. Degenen die nog wel in het Nederlands kunnen schrijven, zijn auteurs die van huis uit Nederlands spreken, wel of niet met Nederlandse ouders. Hij noemt dan bijvoorbeeld Eric de Brabander en Ronny Lobo. Eric de Brabander heeft geschreven Het hiernamaals van Doña Lisa, Ronny Lobo heeft nog niet gepubliceerd, maar heeft een manuscript bij de uitgever liggen. Erich Zielinski komt voorlopig door ziekte niet aan het schrijven toe, dus een vierde boek van hem zal nog even op zich laten wachten.

Zielinski spreekt niet van een dode taal, maar een stervende taal. Hij verklaart dit sterven van het Nederlands in de Curaçaose literatuur door het feit dat het Nederlands op Curaçao weliswaar een taal met een geschiedenis is, maar zonder affiniteit. Het is niet de taal van de Curaçaoënaar, hij heeft er geen binding mee, het is voor hem een vreemde taal.

Op de opmerking dat Zielinski zelf zijn drie boeken wel in het Nederlands heeft geschreven, reageert hij met de woorden: ‘Als schrijver druk ik mij het beste uit in het Nederlands. Ik schrijf short stories in het Papiamentu. Een langer verhaal in het Papiamentu zal bij mij nooit dat niveau van het Nederlands kunnen halen. Er zijn wel een paar goede schrijvers/dichters in het Papiamentu.’ (interview Erich Zielinski, 12 februari 2011)

Ook Hans Vaders is van mening dat er op Curaçao niemand meer is die op hetzelfde niveau kan schrijven als Cola Debrot, Tip Marugg en Boeli van Leeuwen. Frank Martinus Arion is al op leeftijd, Erich Zielinski is ook niet de

[p. 35]

jongste meer en hij verkeert niet in goede gezondheid, dus Vaders verwacht van hen geen productie meer. Het ‘fraternederlands’, het Nederlands dat men ten tijde van de fraters heel goed leerde, is er niet meer, of is inderdaad aan het uitsterven. Getalenteerde Curaçaose jongeren kunnen wel een mooi gedicht schrijven in het Papiamentu, maar zullen dit niet doen in het Nederlands. Het ontbreekt Curaçao aan de tools, de coaching, zodat Curaçaose jongeren met potentie zich verder zouden kunnen ontwikkelen naar een hoog literair niveau.

Vaders oppert dat jong getalenteerde schrijvers meer aan zelfkritiek zouden moeten doen, ze zouden niet zo gauw tevreden moeten zijn met hun product. Ook zouden ze aan zelfontplooing moeten doen door veel te lezen. Verder noemt hij tevens het oprichten van een literair tijdschrift om literatuur in zijn algemeenheid weer nieuw leven in te blazen. (interview Hans Vaders, 22 maart 2011)

Conclusies en aanbevelingen

De laatste jaren is er beweerd dat het Nederlands in de Curaçaose literatuur een dode taal is. Er zouden geen of weinig Curaçaose schrijvers zijn die het Nederlands zodanig beheersen om zich er op niveau in uit te kunnen drukken. Cola Debrot, Tip Marugg, Boeli van Leeuwen en Frank Martinus Arion hebben heel lang behoord tot de Nederlandstalige Antilliaanse canon, en dat doen ze anno 2011 nog. Bovenbouwleerlingen van de drie havo/vwo-scholen Radulphus, MIL en PSC hebben deze namen nog altijd op hun leeslijst staan. Een nieuwe naam die er de laatste jaren is bijgekomen, is Erich Zielinski. Gezien deze ontwikkeling kan men zich afvragen of het literaire Nederlands in de Curaçaose literatuur in het nieuwe millennium een dode taal is.

Drie van de vier geïnterviewde auteurs zijn de mening toegedaan dat het Nederlands in de Curaçaose literatuur inderdaad aan status heeft ingeboet en dat het zelfs stervende is. Zoals Zielinski en Vaders het verwoorden: het Nederlands van de tijd van de fraters leeft niet meer. Diana Lebacs daarentegen vindt dat het zo'n vaart niet loopt: er worden nog regelmatig Nederlandstalige kinderboeken uitgegeven. Alle vier auteurs noemen echter wel voorstellen om te komen tot een aanwas van goede auteurs van met name het Papiamentu. Wat het literaire Nederlands betreft, er is reeds een bepaalde weg ingeslagen die onomkeerbaar is. De tijd van de fraters zal nimmer terugkeren.

Om de ontwikkeling van schrijvers te stimuleren, verdient het aanbeveling de volgende stappen te ondernemen:

1.	Het onderwijs dient een cruciale rol te vervullen in het creëren van nieuwe schrijvers. Er moet goed literatuuronderwijs gegeven worden waarin leerlingen leren schrijven, waarin leerlingen leren zich te uiten. Onderwijs moet rijker worden aan cultuuraanbod (Diana Lebacs, 29 januari 2011).
2.	Bovendien dienen er boekbesprekingen en boekpresentaties plaats te vinden; er moeten kinderboekenweken en volwassenboekenweken

[p. 36]

	georganiseerd worden: cultuur moet meer gaan leven (interview Diana Lebacs, 29 januari 2011).
3.	Verder moet er weer een literair tijdschrift worden opgericht waaromheen discussiebijeenkomsten georganiseerd kunnen worden.
4.	De verschillende literaire activiteiten die bijvoorbeeld door Fundashon Planifikashon di Idioma worden georganiseerd, moeten op regelmatiger basis plaatsvinden.

Tenslotte is het aanbevelenswaardig bij verdere studie dieper onderzoek te doen naar de kwaliteit van de producties, opdat er weldoordachte uitspraken gedaan kunnen worden over wat wel en wat niet onder literatuur valt. Zodoende kunnen bovenbouwleerlingen van de havo/vwo-scholen en docenten gevarieerde keuzes maken ten aanzien van Nederlandstalige Curaçaose literatuur.

[p. 37]

Bijlage: Productielijsten Papiamentstalige productie

Gibi Basilio Kueru Marká gedichtenbundel Curaçao Carilexis 2000

Barche Baromeo ‘Quo vadis!?’ Verhalen

Altagracia Bernardus-Recordino Fandjina: na shon su òrdu verhalen Curaçao Kas di Kultura 2007

Lucille Berry-Haseth So ku Palabra poesia Curaçao 2010

Sharline (Mimi) Cordilia Mulina di Bida poesia Curaçao Kas di Kultura 2007

Rudolf Crispulo I Norman de Palm Un Arubiano, un Boneriano I un yu'i Kòrsou Fotoroman Vennootschap Onder Firma Fotodrama 2000

Rudolf Crispulo Despensa...mi por a yuda Fotoroman Vennootschap Onder Firma Fotodrama 2001

Nydia Ecury Luho di speransa poesia 2003

Bernadette Heiligers Flecha verhalen 2008

Reyna Joe Mi pasku i mas un poesia i tres kuenta di pasku 2005

Elis Juliana 2007 Haiku den lus di animal; Gallery Alma Blou 2009 Rosea grabá: epitafio; El Tributo: gedichten ter gelegenheid van 65 jaar El Tributo

Nilo Kleinmoedig 2004 E yu di yay; verhaal 2005 Pa taha ku taha, ta pasa; verhalen 2005 Shapo;verhaal 2005 Di kuater mandamentu; verhalen 2008 Segun dia ku tempu mara; verhaal 2008 Ursula ku Reinita; verhaal 2009 Shon Muhé di Stavoren; verhaal 2009 Saúl, un homber ku a bira kaiman: verhaal

Kompader (ps. Roy Evers) 2006 Si no yobe lo pinga: E sono di Katan; verzameling van 23 gedichten 2007 Awa di dos be no sa muha makaku: Nando, e machu kuplidó 2008 Komehein ta traha kas pa prikichi buta aden; binti kuenta de gañagaña 2009 Sansaña den Sabana; verhalen

Lucio L. Leito Operashon Roza Negra verhaal 2006

Heymael Martina Ansestro Preokupa Sosega

[p. 38]

gedichten 2010

Enrique Muller Ali Baba: I mas kuenta folklóriko / tradukshon i adaptashon Koningin Beatrix Kinderboekenfonds 2008

Mishenu Osepa-Cicilia Librami; poesia na Papiamentu 2009

Wilfrido Ortega 2004 Buelta di bida 2004 Mi dushi amor 2004 Obra di destino 2004 Pareha perfekto 2006 Su sekreto; novela romantiko 2008 Ta bo m'a skohe; novela romantiko 2008 E muhe stabil; novela romantiko 2008 Bo sinku den mi sinku; novela romantiko 2008 Bo tin di bolbe; novela romantiko 2008 E enkuentro familiar; novela romantiko 2008 E invitashon sekreto; novela romantiko 2008 Kada loko ku su teima; novela romantiko 2008 Bo por pordoná mi?; novela romantiko; Kas di Kultura 2008 Nos ta di otro; novela romantiko 2009 Bo tin di buska e homber pa kasa ku bo; novela romantiko 2009 Estrategia dinamiko; novela romantiko 2009 Freimentu; novela romantiko 2009 Mi ke pa bo kasa kuné; novela romantiko 2009 Nos dos a nase pa hasi otro felis; novela romantiko 2009 E sorpresa; novela romantiko 2009 E welo maraviyoso; novela romantiko

Ced Ride Kibrando ku silensio gedichten Curaçao, 2000

Menki Rojer 2008 Vipé; een verhalenbundel met korte verhalen. Kas di Kultura 2008 Superfekundashon; verhaal 2011 Yokan & Esther; Amor berdadero di un pober

Pablo Samuel Pa hari te yora bundel komische korte verhalen 2000

Albert Schoobaar Nos no ta hende mas/Den nòmber di tata; theater Fundashon Planifikashon di Idioma 2008

Tijdens de ‘Siman di Kultura’ van september 2007 heeft Kas di Kultura diverse Papiamentstalige boeken gepubliceerd met de bedoeling literatuur in het Papiamentu te stimuleren. In deze context moet het begrip literatuur zeer ruim worden opgevat. In totaal zijn er in deze periode 300 boeken uitgegeven (Kas di Kultura, 2011). Deze publicaties zijn alle buiten beschouwing gelaten, omdat niet duidelijk is om wat voor soort boeken het gaat. Ook tijdens de ‘Siman di Kultura’ van september 2008 heeft Kas di Kultura verscheidene Papiamentstalige boeken van Curaçaose schrijvers gepubliceerd, zowel kinder-, jeugd- als

[p. 39]

volwassen boeken. De publicaties voor volwassenen zijn:

Isorelle Francisca Mi inspirashon poesia

Elvia Cremades-Pieternella Much'e kunuku kuenta

Humberto ‘Tiko’ González Akróstiko González akróstiko

Ilse Schoobaar Bisami mi n'o por

Iona P. Taylor E preis di silensio prosa i poesia

Dulce Maria La Cruz Lesa i Pensa, top 20

Nederlandstalige productie 1. Eric C. de Brabander Het hiernamaals van Doña Lisa In de Knipscheer 2009 Hot Brazalian Wax In de Knipscheer 2011 2. Aart Broek Het lichten van de jarengedichtenbundel In de Knipscheer 2010 3. Jan Brokken Voel maar Uitgeverij Atlas - Amsterdam/Antwerpen 2001 4. Aliefka Bijlsma Gezandstraald Uitgeverij Augustus - Amsterdam/Antwerpen 2007 5. José M. Eustatia Afscheidsgedichten voor Violette Libri Antilliani Foundation ICS Ned./Cur. 2001 6. Cornelis Goslinga Christina. Historische roman over de Nederlandse slavenhandel Primavera Pers Leiden 2000 7. Hennie Harinck Enkele reis Curacao Archipel Amsterdam/Antwerpen 2004 8. Carel de Haseth Slaaf en meester Nederlandse vertaling van de in 1989 in het Papiamentu verschenen novelle Katibu di Shon In de Knipscheer 2002 9. Annet de Jong Vuurkoraal literaire thriller Querido's Uitgeverij Amsterdam 2008 10. Frank Martinus Arion De eeuwige hond verhalenbundel De Bezige Bij Amsterdam 2001 11. Frank Martinus Arion De deserteurs politieke roman De Bezige Bij Amsterdam 2006 12. Walter Palm Met lege handen ging ik slapen, met een gedicht werd ik wakker gedichten In de Knipscheer 2002 13. Walter Palm Sierlijke golven krullen van plezier gedichten In de Knipscheer 2009 14. Myra Römer

[p. 40]

Verhalen van Fita Uitgeverij Atlas A'dam/Antwerpen 2005 15. Myra Römer Het geheim van Gracia Uitgeverij Atlas A'dam/Antwerpen 2008 16. Michel Sanders Señorita Permitimi verhalenbundel over het leven op Cur. Walburg Pers 2004 17. Hans Vaders Tropische winters In de Knipscheer 2001 18. Hans Vaders Otrobanda. Berichten van de overkant verhalen In de Knipscheer 2007 19. Karel de Vey Mestdagh Ruwe olie In de Knipscheer 2010 20. Erich Zielinski De Engelenbron In de Knipscheer 2004 21. Erich Zielinski De prijs van de zee In de Knipscheer 2008 22. Erich Zielinski Scott Zuyderling In de Knipscheer 2009 Verder zijn de volgende niet-literaire werken geïnventariseerd. Het betreft hier geen fictie maar journalistiek werk, informatieve boeken etc.

*Maria Aker De sigarettenman en andere Caribische verhalen. Vier verhalen over waarheid en verbeelding, verlangen en vernedering. Verhalen over de liefde dus. Op Curacao, Saba, Suriname en Nederland. Free Musketeers, Zoetermeer 2009

[geen fictie] John Baselmans eigen beheer, Curaçao 2008 Eiland-je bewoner 2008 Ingezonden 2009 Help, De Antillen verzuipen 2010 Makamba Het handboek voor makamba's 2010 Geboren voor één cent. Kinderleed in de Nederlandse Antillen 2010 Pech gehad Justitiële dwalingen in de Antillen 2009 Manan ‘morgen’ Inburgeringscursus voor de aankomende eilandbewoners 2009 De wijsheden van onze oudjes 2009 Hé oudje, leef je nog 2009 De wijsheden van onze oudjes 2010 Zwartboek van Curaçao 2011 Onze cultuur - Nos Kultura. Inburgeringscursus voor de aankomende eilandbewoners deel 3 2009 Moderne slavernij in het systeem: Ingezonden 2

*Krijn de Best 2008 Waaigat; Cura-Crime thriller Uitgeverij Leonon Media 2010 Blauwbaai; Cura-Crime thriller Uitgevrij Leonon Media

*Anton A. de Bijl Verstrengeld Boekenplan, Hoofddorp 2005

[p. 41]

[geen fictie] Herman van Bergen e.a. Snèk Book Curaçao In de Knipscheer 2009

*Eva Breukink Lieve Dòdò: dagboek van Emma Mon Art Productions Curaçao 2009

*Peter Flecken Kidong Uitgeverij ICS - Nederland / Curaçao 2003

*Miguel Goede Slick. Het verhaal van een consultant Groningen: www.mijneigenboek.nl 2004

*Ron Haseth Leven op een rots Uitgeverij ICS Ned 2001

*Kel Hoben De Antilliaanse huisdame. Moord in Almere Universal Books Panama 2009 Het Págaro loco-resort. Puragua, het zevende Antilliaanse eiland Eigen uitgave 2007 Het Ocotal-fortuin. De diamanten van Noriega Universal Books Panama 2009 De blauwe deur Universal Books Panama 2010

*Nilo E. Kleinmoedig Zo'n man bestaat niet meer Uitgeverij Kleinmoedig Curacao, 2006

Els Langenveld Verhalen uit het verleden deel 2 2010

*Angel Salsbach Dromen in het woud 2006

*Michel Sanders Curaçao, morgen is er weer een dag Twee pittige aanklachten tegen het bestuurscollege in verhaalvorm Eigen beheer 2009

*Henry Toré Tranen over Matravagera ICS Nederland/Curacao 2003 Broos geluk Free Musketeer 2010