Columbus. Jaargang 1

[p. 282]

Ronde-tafelconferentie.

Polemist: Waarom zitten wij hier bij elkaar?

Melancholicus: Om te praten over het probleem van de artist in deze tijd en deze samenleving. Nietwaar? En over de voosheid van de tegenwoordige kunst.

Scepticus: The mere formulation of a problem is half its solution, zegt Hume. Tracht de formule te vinden; misschien kan ik hem uitwissen of relativeren sub species aeternitatis.

Rebel: Ausradieren en....

Melancholicus: Welke rechtbank zal oordelen?

Polemist: Die der rede. Wat de rede bewijst, kan het gezag niet weerleggen.

Scepticus: Aha.... Pelagiaan.... gulden middenwegwandelaar....

Polemist: Ik weet niets van Pelagius, maar ik bedoel, wát ik zeg: de rede moet oordelen en als soeverein worden beschouwd.

Rebel: Vóór....; onder Robespierre vereerde Parijs de Godin van.... Melancholicus:.... het vlees.

Rebel: De rede!

Melancholicus: Maar ze was lieflijker dan welke nimf van Corot.... Le père Corot.... weet je dat hij het teerste blauw koos om....

Rebel: Ter zake.

Polemist: Ter zake. Dus de rede vonnist?

Melancholicus: Zeg.... oordeelt. Maar ík ben er tegen. Enfin, het probleem moet worden geformuleerd en zelfs scepticus zal zijn eigen god niet kunnen afvallen, want de rede kan immers over de rede niet oordelen, evenmin Corot's blauw of een sonate van Mozart.

Scepticus: Mijne heren, heus.... ter zake nu, rebel moet om vier uur spreken in Thalia. - Wáárom zitten wij hier?.... Om de formule te vinden, die het probleem noemt en beantwoordt.

Melancholicus: Altijd Titaantjes.

Rebel: Wat zeg je?

Polemist: De kunst is bloedeloos, klein, leeg, leugenachtig, uitwringsel van twee vorige generaties, kleinburgerlijk banaal....

Rebel: Juist, je zei te véél. Het laatste is de stam, waaraan al het andere is ontsproten.

Melancholicus: Rebel, je bent, vergeef me het woord, maar we zitten hier om de waarheid....

Rebel: Rien que la vérité!

Melancholicus: Ik zei: de waarheid, je bent een proleet, zonder enig aesthetisch gevoel of inzicht. Je stam-beeldspraak is zo grof, dat ik mij er aan erger. En je weet: ik erger me nooit eigenlijk, ik betreur alleen. Een illusie is mij aangenamer dan.... dan....

Rebel: De gore werkelijkheid. Maar mij niet. Wanneer het volk in massale beweging komt.... en dat gebeurt, dat gebeurt.... ik verzeker

[p. 283]

het je.... wanneer het volk neemt, waar het recht op heeft.... léven, niet voortvegeteren, maar léven, dan is die werkelijkheid schoner dan welke illusie ook.

Melancholicus: Hoe kun je nu leven ‘nemen’? En wie zegt, dat je daar recht op hebt? Ik dacht eigenlijk, dat de Revolútie alleen recht had op jouw leven. Duid het me niet ten kwade, maar....

Polemist: Voor de laatste maal heren, ter zake. Scepticus en ik houden niet van die fantasieën. U bent niet bij de zaak, waar het hier om gaat. U dwaalt af.

Melancholicus: 't Is immers zonder enige zin.

Rebel: Wàt?

Polemist: Wàt, ja, wat?

Melancholicus: Ach, alles, jullie en ik en die malle rede en die chimères van rebel.

Rebel: Chimères?!

Scepticus: Wil ons het twijfelachtig genoegen naar deze polemiek te moeten luisteren besparen, heren. De kunst is dus bloedeloos, een uitwringsel van de gedachten en gevoelens onzer voorgangers. Accoord? Niemand er tegen? Ook rebel niet?

Welaan dan, dan is de stelling geponeerd en kunnen we er een probleem van maken. - Het bestaande deugt niet, daarover zijn we het eens.

Polemist: Niet dat ik in sophisterij wil vervallen, - dat zij verre van mij - maar: kúnnen we er wel een probleem van maken? Het probleem ís er immers.

Rebel: Al zolang het paradijs voor ons nog maar legende is.

Polemist: Nee, melancholicus, wees nu even stil als meestal en luister. Het probleem màken wij niet en het probleem maken wìj niet. Het is er. Melancholicus: En het luidt: hoe kunnen wij, geestelijke elite, de cultuur van ons land weer hoog opstoten in de.... ach nee, de analogie faalt hier. Hoe kunnen wij werk scheppen, althans de mogelijkheden scheppen om werk te sch.... te creëren, op het niveau van een Couperus, Thomas Mann, André Gide, een Vestdijk, Slauerhoff, Malraux of Huxley?

Rebel: Stop! stop! burgers noemde melancholicus, bourgeois, ten minste in het begin. Epatez le bourgeois. Zeg: een Kettman, een Gladkow, een Gorter, of nee, een....

Scepticus: Denk aan de rechtbank, advocaten. De rede wikt en de rede weegt en is geblinddoekt voor uw treurige ogen, melancholicus, en ziet niets van uw extase bij de namen, die u noemt, rebel. De rede luistert alleen en verschuift de blinddoek nooit.

Polemist: Dat doet zij wel. Bij elk ‘teveel’ op de schaal kijkt zij boos om de middelmaat te gerieven en haar macht te behouden.

Melancholicus: De logica valt haar moeder niet aan, polemist. Je kunt je aard niet verloochenen en vecht zelfs tegen je eigen overtuiging.

Rebel: Wij revolteren tegen de bestaande kunst en wijzen die àf, vier-

[p. 284]

kant af. We willen een nieuwe mythe. Mort aux vaches. Vive la.. la.. la Révolution!

Polemist: Welke?

Melancholicus: Dat is het juist en daarom draalde hij zo. L'histoire se répète. Hij weet het niet. Hij gelóóft het alleen maar, maar zijn geloof is absurd, gezien de historie der mensheid.

Scepticus: Stop heren, de rede wordt te kort gedaan. Rebel mag niet geloven, de godin van de Raison zou hem a priori in het ongelijk stellen. Eerst moet hij het nieuwe - ik word vaag, zie ik, heel vaag - het nieuwe funderen. We slopen geen huis, voor we materiaal hebben om een nieuwe en betere woning te bouwen.

Polemist: De weg tussen het oude en het nieuwe, dat is het probleem. Wij denken eerst, wanneer we ergens naar toe denken.

Melancholicus: Vaag, erg vaag. Wat is het oude en wat het nieuwe. Al slopen jullie het oude, wat voor positiefs laten jullie gelden daar tegenover. Wáárheen denken wij? Naar welke woning? Illusies, waarde heren, illusies. Heerlijke illusies om over te mijmeren en te dromen, illusie, die het leven is, de rede ten spijt. Heus, polemist, ik wilde eerst niet komen, je weet het; alleen het negatieve bindt ons immers. En het ideaal? Ach, ik heb er geen, want als kind was ik rebel, als jongeling polemist. als vijfentwintigjarige scepticus. Soms wil ik wel, dat ik er een had, maar de rede verplettert hem en het geloof, dat alles is, zoals het zijn moet, en wij, indien wij in geen God geloven, slechts leven bij de gratie van leugen en illusie, - leugen tegen onszelf natuurlijk - troost mij en doet mij glimlachen. In het negatieve ga ik met jullie mee als compagnon van de slopersfirma. Maar het positieve werk van rebel, die altijd actief is, ligt mij niet en bekoort mij niet. En zijn woning toont hij niet. En die van zijn kameraden wil ik niet, want die lijkt op een huurkazerne. Hij drijft immers allen naar de zelfmoord. Maar misschien is dat het enig juiste om die onkenbare en onnoembare schuld, die blijkens alle ellende op ons rust, te boeten. Quien sabe? Het doel van rebels denken is het mijne, noch het jouwe, scepticus, en polemist - ik zie het - zoekt het begrip doel te ridiculiseren. Ik ga naar huis, een Hypérion over Degas wacht mij. Verdagen wij de zitting tot onbepaalde tijd en laten wij intussen, o nee, ik bedoel het niet ironisch, denk dat niet, zacht zijn voor elkaar. Misschien schrijf ik nog eens een roman over de illusies van rebel.... à la recherche au temps futur.

Au revoir.

C.A.G. PLANIJE