Roman van Cassamus

(1869)–Anoniem Cassamus, Roman van– rechtenstatus



[pagina 1]
Alexander. Ga naar margenoot+Na dien dattie edele man Alexander Dedefur wan, Die stat, die vastGa naar voetnoot1) was ende groet, Ende hi Messise sloech te doet, 5[regelnummer] Den hertoge van soe hogen priseGa naar voetnoot2), Ende hi met heme vordeGa naar voetnoot3) Darise, Ende dat gehuwet was Floridas, Daer die brulucht groet af wasGa naar voetnoot4), Voer hi te Tarsen met bliden sinne 10[regelnummer] Sien die scone coninginne Candacen, die hi met trouwen Minde boven allen vrouwen. In sinen wege dat hi vant StaendeGa naar voetnoot5) ene stat op een eilant, 15[regelnummer] Daer ene riviere al omme liep, Die hardeGa naar voetnoot6) groet was ende diep: - Bat en was en gene gesetenGa naar voetnoot7), -
[pagina 2]
Arine soe was soe geheten. Fanuel hi wasser af here, 20[regelnummer] Die AlexandersseGa naar voetnoot1) dede groet ere; Want hi sine stat van hem ontfincGa naar voetnoot2), Ga naar margenoot+Daer toesach menich jongelinc, Ende wart sijn manGa naar voetnoot3) van sinen lande, Dat hi houdende was in hande. 25[regelnummer] Drie dage bleef die coninc daer Al stille liggende, dat was waer. Sderts dagesGa naar voetnoot4) soe was opgestaen Die coninc allene ende quam gegaen Buten sinen paeuwelgoneGa naar voetnoot5), 30[regelnummer] Alse hi bi urenGa naar voetnoot6) was gewone, Ende ginc so verre dat hi quam An enen berch, daer hi vernam Comen gaende enen ouden man, Die droech swerte cleder an 35[regelnummer] Na den sede van Caldee. Sijn haer was wit alse die snee, Oec sceen hi out van vele jaren; Mar starc ende groet sceen hi tewarenGa naar voetnoot7), Ende brachte enen staf gedragen 40[regelnummer] Met ysere onder wel beslagen. Die coninc vragede hem, waerGa naar voetnoot8) hi woude. ‘Ic wille,’ seit hi, ‘in genen woude Gaen, daer MarcusGa naar voetnoot9) temple staet, Daer menich mensche bedevart gaet,
[pagina 3]
45[regelnummer] Beide wullinGa naar voetnoot1) ende sonder scoen: Daer gaic mine sacrificie doen Vore minen bruder, die bleef doet Te Gadres in die bataelge groet, Doe Alexanders sine liede daer sende, 50[regelnummer] Die voderingeGa naar voetnoot2) daden met genendeGa naar voetnoot3)aant. Op die van Gadres, daer Sanset bleef Verslagen, daermen rouwe om dreefGa naar voetnoot4), Ende oec Piron die edele man.’ - ‘Segt, wie was u bruder dan?’ 55[regelnummer] ‘Dat was,’ seit hi, ‘Gadefeer Van Larijs, daer men meer Groeter duecht af seggen machGa naar voetnoot5) Dan van iemenne op desen dach, SonderGa naar voetnoot6) van Alexanderse dien here, 60[regelnummer] Die van dien Goeden heeft die ere, Dat princhen en ghene hem geliken, Sine moeten hem van doegeden wikenGa naar voetnoot7); Niet daer ommeGa naar voetnoot8), Nature en hadde gegeven Minen bruder al sijn leven 65[regelnummer] Al dat goeden man toehort: Hi was behoedt in al sine wortGa naar voetnoot9), Getrouwe, milde ende goet,
[pagina 4]
Ende ten wapinen stout ende goetGa naar voetnoot1). ‘Here goet man,’ sprac die coninc doe, 70[regelnummer] ‘Ic wilt met mi stoedeGa naar voetnoot2) alsoe Van duegeden ende van allen saken, Gelijc gi segt met uwer spraken, Ende ic u half dat lant moeste geven, Dat ic gewonnen hebbe mijn leven. 75[regelnummer] Ga naar margenoot+Van Gadefers uwes broederGa naar voetnoot3)s doet So draget mijn herte rouwe groet, Ende van Sansette ende van Pirone: Ic hadse liever in haren doene Bi mi levende ende gesont, 80[regelnummer] Dan van goude x^m pont.’ Doene die gode man spreken horde, Kindi ane die fiere worde, Dat Alexanders was, die here. Sine herte verwandeldeGa naar voetnoot4) hem so sere, 85[regelnummer] Dat hijsGa naar voetnoot5) daer wrake hadde gedaen, Haddijs levende wanen ontgaen. Die coninc mercte wel ende kinde, Dat hine van herten lettelGa naar voetnoot6) minde. Al lachende seidi hovesscelikeGa naar voetnoot7): 90[regelnummer] ‘Goet man, weet dat sekerlike, Us bruder doetGa naar voetnoot8) es mi leet,
[pagina 5]
Ende u te beterne bem ic gereetGa naar voetnoot1), Ende daer met paisGa naar voetnoot2) ende sone maken Na us selfs wille van allen saken. 95[regelnummer] Wildi mijns lantsGa naar voetnoot3), ic saelt u geven So vele, gi sulter met eren op leven. Begerdi oec die hulpe van mi, Ic sal u staen met trouwen bi Met algader mire heirecracht, 100[regelnummer] So dat gi hebben sult die macht Over u viande te nemene wrake.’ Doe die goede man horde die sprake, Weendi ende suchte sere, Ende knielde neder voer dien here, 105[regelnummer] Ende woude cussen sinen voet, Alse een die soeken wilt oemoetGa naar voetnoot4); Maer die coninc en liet gescien, Ende hieffeneGa naar voetnoot5) haestelike op mettien, Ende seide: ‘Goet man, nu sijt vroeGa naar voetnoot6), 110[regelnummer] Ende segt mi, ic bids u, hoe Datmen u heet ende oec die sake, Daer gi omme sijt tongemakeGa naar voetnoot7). Es iemenne die u onrecht doet, Ic doet u betren, opdat ik moetGa naar voetnoot8) 115[regelnummer] Leven enen corten tijt.’ ‘Here’, seit hi, ‘gebenedijt So moetti sijn van Apolline, Van Jupiterre ende van JovineGa naar voetnoot9),
[pagina 6]
Ende oec Mars onse hogeste god 120[regelnummer] Moet u lonen dit gebodGa naar voetnoot1), Ende moet u geven ere ende spoetGa naar voetnoot2). Ende eist, here, dat gi dit doet, So dede noit coninc van so hogen doneGa naar voetnoot3) Armen man alselke soneGa naar voetnoot4). 125[regelnummer] Here, mine name mogedi wel weten: Cassamus bem ic geheten, Van Larijs die oude vieliartGa naar voetnoot5). Ga naar margenoot+Dat scijntGa naar voetnoot6) wel ane minen baert, Dat ic bem out ende sere verlegenGa naar voetnoot7), 130[regelnummer] Maer ic moet nu der wapinen plegenGa naar voetnoot8). Gadifeer hi was mijn bruder, Mijns vader kint ende mire moeder: Dien sloech doet Emenedoen Sonder enich ockesoenGa naar voetnoot9). 135[regelnummer] Woude die Goede noch orloven, Dat ic sijns noch quame te bovenGa naar voetnoot10), Hine mochte mi dat goet gegeven, Dat hi ontdragen soude tlevenGa naar voetnoot11). Doe sprac die coninc ende seide:
[pagina 7]
140[regelnummer] ‘Goet man, penstGa naar voetnoot1) om dedelheide, Die den bataelgen toebehoren. Elc goet man doet hem daer te vorenGa naar voetnoot2), Daer hi ere mach bejagen; Het es een spel sonder verdragenGa naar voetnoot3). 145[regelnummer] Alsoe moetic met eren levenGa naar voetnoot4), Soudic vontnesseGa naar voetnoot5) hier af geven, Ic soude dode vore doden setten, Sonder mi ende u besmetten; Ende oec soe eist costume ende sede: 150[regelnummer] Die sone maect ende pais daer mede Jegen den here met goeden minnen, Hets recht datter sine liede sijn binnen’Ga naar voetnoot6). ‘Here,’ seit hi, die goede manGa naar voetnoot7), ‘Gi spreect mi soe goeleke an 155[regelnummer] Met so hovesscer, wiser talen, Dat ic wille van altemalen In u blivenGa naar voetnoot8) ende al vergeven, Ende houden pais ende sone mijn leven. Gi selt wesen een goet here 160[regelnummer] Minen neven, die tonder sere Sijn, alse ic u seggen mach.’ Cassamus die niene ontsachGa naar voetnoot9) Voer enen prinche te sprekene tale, Want hijt lange hadde geconnenGa naar voetnoot10) wale,
[pagina 8]
165[regelnummer] ‘Here,’ seit hi, ‘van minen bruder Sijn kinder bleven, die iet vruder Noch scoenre en mochten wesen nietGa naar voetnoot1): Dat seide elc man diese siet, Datse iemenne lettel soude versconenGa naar voetnoot2). 170[regelnummer] Het esser drieGa naar voetnoot3), die twee sijn sonen, TerdeGa naar voetnoot4) dats die scoenste maget, Die in die werelt binnen dagetGa naar voetnoot5). Claris van Indie, die grote here, Mintse so utermaten sere, 175[regelnummer] Dat hise hebben wiltGa naar voetnoot6) te wive Ende wesen here van haren live; Maer sins en weltseGa naar voetnoot7) geensens niet, So wat hare daer na gesciet; Want hi es fel ende groniartGa naar voetnoot8), 180[regelnummer] Ende daertoe een out vieliart, Ga naar margenoot+Ende metGa naar voetnoot9) die quaetste diemen vint. Nu es het tijt dat gi bekint Der kinder name ende hare doen: Doudste heet Gadifeer van Pheson, 185[regelnummer] Dat es ene stat scone ende goet, Daer menich diere torreGa naar voetnoot10) in stoet Van uten gronde hoghe verheven: Die es hem van haren vader bleven. Die joncste bruder so heet Bertrijs. 190[regelnummer] Hi slacht betGa naar voetnoot11) in alre wijs
[pagina 9]
Dien vader in alle vromechedeGa naar voetnoot1) Dan die oudste bruder dede. Claerrijs van Indie heeft die stat Vaste belegen, ende swert dat, 195[regelnummer] Dat hise emmer strueren salGa naar voetnoot2), Ende die kinder ontervenGa naar voetnoot3) al Van goede, dat hen es bleven. Here, ontfarme u mire neven, Ende wilt hem in staeden staenGa naar voetnoot4): 200[regelnummer] Si sullen bovenGa naar voetnoot5) hulpen saen.’ ‘Cassamus,’ seide die coninc doe, ‘Hier en behort nemmeer talen toeGa naar voetnoot6). Magic Pharon die riviere Liden, ic sal daer wesen sciereGa naar voetnoot7), 205[regelnummer] Ende wille daer sonder enich vierenGa naar voetnoot8) Jegen Claerwise varen tornierenGa naar voetnoot9), So dat hi rumen sal dat lant, Ende laten daer alselken pantGa naar voetnoot10), Die hem wesen sal te swaer;
[pagina 10]
210[regelnummer] Ende ic wille calengierenGa naar voetnoot1) daer Die rike stat van Pheson. U neven sullen mi manscepe doenGa naar voetnoot2) Vander stat alse haren here. Hen es hem lachterGa naar voetnoot3) noch onnere, 215[regelnummer] Dat si hare stat van mi ontfaen: Mi es soe menich onderdaen.’ Bennen desen dat si dus spraken Onder hem beiden van desen saken, Soe quam daer Emenidoen 220[regelnummer] Ende met hem menich hoge baroen: Philete, Perdicas ende Cliton, Liganor, Daris ende Floridon. Doese die coninc hadde versien, LoechGa naar voetnoot4) hem therte, ende mettien 225[regelnummer] Riep hi te hem Emenidoene Ende Liganor dien riddre cone. ‘Emenydoen,’ seit hi, ‘lieve vrient, Gi hebt mi dickeGa naar voetnoot5) wel gedient, Hets recht dat ie u eren anGa naar voetnoot6). 230[regelnummer] Siet, ane desen goeden man So hebbic gemaect uwe soneGa naar voetnoot7) Van Gadifers doet, dien riddre coneGa naar voetnoot8), Want si waren twee gebrodere, Ga naar margenoot+Beide van vadre ende van modre. 235[regelnummer] Nu sijn van Gadifere bleven Twee sonen, die ic hore geven
[pagina 11]
Lof ende prijs, waermenre gewaegtGa naar voetnoot1), Ende ene die alre scoenste maegt, Die de werelt heft binnen, 240[regelnummer] Die Claerwijs wilt met crachte winnen Ende voeren met hem te lande wart; Mare die maegt, die sijns niene gertGa naar voetnoot2), En willes gestaedenGa naar voetnoot3) noch gedoegen: Dies es hi vore Pheson getogen, 245[regelnummer] Ende heeft sine tenten daer geslegen, Ende die kindre so vaste belegenGa naar voetnoot4), Dat si met sorgen sijn bevaenGa naar voetnoot5). Ic hebbe mijn belof gedaen, Dat ic hen secorsenGa naar voetnoot6) sal, 250[regelnummer] En doe kenlic ongeval’Ga naar voetnoot7). Doe sprac die hertoge Emenidon: ‘Here, daer sal mijn goffanonGa naar voetnoot8) Ende mijn scilt van rodenGa naar voetnoot9) goude Gedragen wesen jegen die houde 255[regelnummer] Vanden kindren ende der maegtGa naar voetnoot10):aant. Ic houde mi selven daer gedaegtGa naar voetnoot11). Grote ere sal hi daer bejagen, Die daer dient van groten slagen’Ga naar voetnoot12). ‘Cassamus,’ seit die coninc, ‘hort, 260[regelnummer] Hebdi verstaen tsertogen wort, Ende tgelof ende tgode beheetGa naar voetnoot13), Daer hi toe es al gereet?’ ‘Here,’ seit hi, die vieliart, doe:
[pagina 12]
‘Onse sijn hem spade ende vroe 265[regelnummer] Hout van herten sonder begevenGa naar voetnoot1), Ende hebben hem doverste gichteGa naar voetnoot2) gegeven Beide van paise ende van bataelgen; Ende hovessce meltheit sonder faelgenGa naar voetnoot3), Die in hem es becleven welGa naar voetnoot4), 270[regelnummer] Deelt hem over al sijn spel’Ga naar voetnoot5).aant. Doe seide Emenidoen: ‘Vrient, hebdi U bolgenscapGa naar voetnoot6) al vergeven mi, Die gi te mi hebt lange gedragen?’ ‘Ine wilre nemmermeer gewagen,’ 275[regelnummer] Sprac Cassamus, ‘si al vergeven. Ic wille houden al mijn leven Den pais, want uwe hovesschede Heft al gesacht mine serichede’Ga naar voetnoot7). Dus wart daer gemaect die sone 280[regelnummer] Van Cassamuse ende van Emenidone. Alexanders dede doe gebieden Overal int here sinen lieden, Dat si opbraken ende varen Te Physon wart al sonder sparenGa naar voetnoot8). 285[regelnummer] Her Cassamus geleidde daer Alt here, dat hem volgede naer, Want hi wel die wege daer conste. Ga naar margenoot+Doen ten avonde neken begonsteGa naar voetnoot9), Logeerde there op ene riviere'Ga naar voetnoot10),
[pagina 13]
290[regelnummer] Ende ginc die tenten rechtenGa naar voetnoot1) sciere, Ende die logen maken ter vartGa naar voetnoot2). Sine waren mar ene halve dachvart Van Pheson diere goeder stat. Deus!Ga naar voetnoot3) wisten die kindre dat, 295[regelnummer] Dat Alexanders Macedo Hem te hulpen quame alsoe Met selken riddren uutgelesen, Si soudens harde blide wesen! Smargens, doe hem die dach verbardeGa naar voetnoot4) 300[regelnummer] Ende die sonne hare verclaerdeGa naar voetnoot5), Dede die coninc int here craierenGa naar voetnoot6), Datmen ginge torsen sonder vierenGa naar voetnoot7). Tholomeuse, Anthigonuse ende Clitone, Dese drie riddren stout ende cone, 305[regelnummer] Riep hi te hem al sonder sparen, Ende seide: ‘Hets tijt dat wi varen. Wine sijn niet verre van Pheson, Hets goet dat wi onse wapine andoen Ende jegen Clerwise varen tornieren. 310[regelnummer] Men mochte wel te lange doen vieren Den lichame ende oec verdragenGa naar voetnoot8): Elc soude in sinen jongen dagen
[pagina 14]
TravellierenGa naar voetnoot1) sinen lichame, Om te hogeneGa naar voetnoot2) sinen name 315[regelnummer] In duechgeden ende in vromicheden, So datmen in hovessceden Ende in eren sijns moge gewagen, Alse hi quame tsinen ouden dagen. Groet dinc legt aneGa naar voetnoot3) goet man, 320[regelnummer] Die hem in doegeden hebben canGa naar voetnoot4). Sine mage sijnre alle bi geëert Ende biden quaden sere gonneert’Ga naar voetnoot5). Antigonus, die dese tale Hadde verstaen wel altemale, 325[regelnummer] Seide: ‘Gi heren, nu mogedi horen Dien besten coninc, die noitGa naar voetnoot6) geboren Was ten wapinen in erterike, Ende daer toe milde sonder gelike, Ende mede hovesch ende vroet. 330[regelnummer] Hi hadde gekeert al sinen moet Te sinen rechtenGa naar voetnoot7) xii jaren, Hoe hi comen mochte te waren In eren ende hem selven hogen. Hine woude langer niet gedogen, 335[regelnummer] Doe hi hadde sine xv jaer, Hine droech wapineGa naar voetnoot8), dat es waer. Der hoger lieden kinder hi ontboet, Ende die andre heren groet Dedi sinen lichame hoeden;
[pagina 15]
340[regelnummer] Ende vriende ende mage, die hem bestoedenGa naar voetnoot1), Ga naar margenoot+Die conste hi houden vriendelike Ende tsinsGa naar voetnoot2) geven meldelike. Hi onderfderGa naar voetnoot3) nemmer een, Mar gaf hem borgeGa naar voetnoot4) ende leen; 345[regelnummer] Ende die here, die dus doet, Mach wel hebben stouten moet, Wanter hondert beter es Danre es tweeGa naar voetnoot5), geloeft mi des, Die ute allen lande comen: 350[regelnummer] Dit heftmen dickent waer vernomen. Die here hi soude hem doen minnen Die gene van sinen lande binnen: Al leechtment ane hemGa naar voetnoot6), men heeft weder, Ende die here hi wart neder 355[regelnummer] Geset, die sine liede haten.’ Cassamus, die wel te matenGa naar voetnoot7) Spreken conste, seide: ‘Coninc here, Die sonne si rijst op wel sere, Hets tijt datmen porreGa naar voetnoot8) ende vare, 360[regelnummer] Eer hem die dach tsere openbare. Hier op den berch een tempel staet Van Marse: het ware wel mijn raet, Dat gi vart daer hem anebedenGa naar voetnoot9), Ende hi u segge doer sine genedenGa naar voetnoot10), 365[regelnummer] Hoet u ten stride sal vergaen.’
[pagina 16]
‘Dit dunct mi,’ seit hi, ‘wel gedaen.’ Die coninc dede sine parde gereidenGa naar voetnoot1), Ende sat op al sonder beidenGa naar voetnoot2), Ende met hem sine xii barone, 370[regelnummer] Die herten hadden alse lyoneGa naar voetnoot3). Cassamus, die oude vieliart, Leiddese recht ten temple wart. Doe die coninc daer was comen, Al witte cleder heeft hi genomen, 375[regelnummer] Ende heefse hem selven anegedaen, Ende es al baerrevoet gegaen Inden tempel al moedereneGa naar voetnoot4), Dat hem en volgede groet no clene. Alse hi was binnen der dore, 380[regelnummer] Sloet hise na hem ende ginc vore Mars outare oetmoedelike staen, Ende heft sine cleder al uutgedaen. Olie ende honich soe goet hi daer Ende suete melc op dien outaer; 385[regelnummer] Daerna soe sette hi iiii swerde Op die viere hornecke, die horde opwerdeGa naar voetnoot5). Tusscen die viere so ginc Liggen gestrect die coninc, Ende thoeft te orienten wert. 390[regelnummer] Mars den god hi sere beswert, Ende bidt dat hi hem doe verstaen, Hoet hem ten stride sal vergaen Jegen Clarewise den here: Ga naar margenoot+Dit bat hi hem met herten sere; 395[regelnummer] Ende doe hi hadde gedaen sine bede, Doe ontsliepGa naar voetnoot6) hi daer ter stede.
[pagina 17]
Ene stemme riep doe: ‘Coninc goet, Ic sal u seggen wat gi doet: Staet op ende vart te Pheson wart, 400[regelnummer] Daer sal Clarewijs die vieliart Comen jegen u ten stride. Nu weest in hogenGa naar voetnoot1) ende blide, Want hi salre bliven doet; Maer hi sal u scade doen groet 405[regelnummer] Ane u liede, geloves mi.’ Met desen worde so ontspranc hiGa naar voetnoot2), Ende pensede vele om dese sake. Doe ginc hi neder met gemakeGa naar voetnoot3) Vanden outre tote vore die dore, 410[regelnummer] Die hi ontsloet; daer vant hi vore Sine liede, die sijns wachtenGa naar voetnoot4) daer, Die hem trocken alle naerGa naar voetnoot5), Om te wetene goede mare. Aristotiles vragede hem hoet ware. 415[regelnummer] ‘Meester,’ seit hi, ‘harde wale,’ Ende vertelde hem altemale Van sinen drome dat vision, Hoet varen soude vor Pheson. Doe Cassamus dit hadde verstaen, 420[regelnummer] Was hi blide ende quam gegaen Vore den coninc ende seide: ‘Here, Ic neme orlofGa naar voetnoot6) ende danke u sere. Ic wille te Pheson hene varen, Ende bringe daer dese goede maren: 425[regelnummer] Het sal therte doen verlichten Minen neven ende mire nichten.’ - ‘Nu vart hene,’ seide die coninc, ‘Ende verneemt ons al die dinc
[pagina 18]
Die gi mocht ob ander sideGa naar voetnoot1), 430[regelnummer] Ende coemt weder ons te tide.’ - ‘Here, dat wart niet gespart’Ga naar voetnoot2), Sprac Cassamus, die oude vieliart. Doe dedi hem sijn ors vort bringen, Dat grote spronge conste springen, 435[regelnummer] Ende sat op met haesticheiden, Ende reet henen sonder beiden; Ende alse hi quam opGa naar voetnoot3) die riviere, BeetteGa naar voetnoot4) hi vanden orse sciere, Ende ginc die trappen neder te warenGa naar voetnoot5), 440[regelnummer] Die in die rokeGa naar voetnoot6) gehouwen waren, Diere wel xl hondert was, Alsic in dien Walsce las, Ende elc was breet vierdalven voet. Ander passage daer en stoctGa naar voetnoot7) 445[regelnummer] Om te comene in die stat, Dan allene dien selven pat, Ga naar margenoot+Ende een scepGa naar voetnoot8) al moeder ene, Ende dat selve was so clene, EnGa naar voetnoot9) hadde xx riddren moegen 450[regelnummer] Dragen, en hadde in grontGa naar voetnoot10) gevloegen. Doe Cassamus was die trappen ledenGa naar voetnoot11) Ende op die riviere quam beneden, Riep hi lude met groten gereGa naar voetnoot12), Ende die scepman quam ter vere, 455[regelnummer] Die Cassamuse kinde saen,
[pagina 19]
Ende seide: ‘Here, wi sijn bevaen Met rouwen ende met groten sereGa naar voetnoot1), Dies wi Gadifere onsen here, Uwen broeder, hebben verloren. 460[regelnummer] Ons doet Claerwijs groeten torenGa naar voetnoot2) Ende groet verdriet ende groet onrasteGa naar voetnoot3), Want hi ons heeft belegen vasteGa naar voetnoot4): Gi moecht sien van hier dat here; Ende hi ontboetGa naar voetnoot5) oec gistren, here, 465[regelnummer] Uwen neven, dat hi sal Comen die stat verbernen alGa naar voetnoot6), Eer die viere dage sullen liden.’ - ‘Vrient, nu doet uwe herte verbliden,’ Sprac Cassamus, die oude vieliart, 470[regelnummer] ‘Want Alexanders coemt harewartGa naar voetnoot7) Ons te helpene wat hi mach. Gi selteneGa naar voetnoot8) morgen eer middach Sien ende logieren hier Met x dusent riddren fier.’ 475[regelnummer] - ‘Here,’ seide die vereman, ‘laet ons varen Uwen neven seggen dese goede mare, Ende haerre suster Phisenien, Die onse Goede benedienGa naar voetnoot9) VoreGa naar voetnoot10) die scoenste maegt die leeft, 480[regelnummer] Die de werelt binnen heeft, Ende Edea ende Ydoruse, die wel
[pagina 20]
Connen vontnesse in dat spel Van wapinen ende van minnen gevenGa naar voetnoot1), BatGa naar voetnoot2) dan enichge die nu leven.’ 485[regelnummer] Doe ginc die scepmanGa naar voetnoot3) hene roien Wat hi mochte sonder vernoienGa naar voetnoot4), Want hine was trage no latGa naar voetnoot5), Tote dat hi quam vore ane die stat, Daer Cassamus ontscepte saenGa naar voetnoot6), 490[regelnummer] Ende es boven in die sale gegaen, Daer hi vant sinen neve binnen, Diene ontfinc met groten minnen, Ende vraechden hem, wat hem hadde gewertGa naar voetnoot7), Dat hi so lange hadde gemertGa naar voetnoot8). 495[regelnummer] ‘Kinder,’ seit hi, ‘nu sijt vroeGa naar voetnoot9): Ic hebt ons begaetGa naar voetnoot10) alsoe, Dat Alexanders coemt margen hereGa naar voetnoot11) Getogen met al sinen here. Op die rokeGa naar voetnoot12) van Pharon 500[regelnummer] Sal hi sine lieden logierenGa naar voetnoot13) doen.’ Ga naar margenoot+- ‘Lieve oem,’ seide Gadifeer doe, ‘CleinenGa naar voetnoot14) troest hebbic hier toe, Want onder Pharon loept die riviere
[pagina 21]
Diep ende stuerGa naar voetnoot1) ende ongehiere. 505[regelnummer] Die roke es hoge ende alte swaerGa naar voetnoot2), Ende in c milen hier naer Sone steet brugge no gewat’Ga naar voetnoot3). - ‘Neve, si sullen dien ingen pat Vanden trappen den wech bestaenGa naar voetnoot4), 510[regelnummer] Ende twee ende twee te gadre gaen, Ende mettien scepe overvaren.’ - ‘Oem,’ seide doe Bettijs, ‘tewaren, Ic wille mi houden ane uwe tale. Ic hebbe enen helm van brunen stale, 515[regelnummer] Ende ors ende scilt ende wapine goet, Ende daertoe therte ende den moet, Dat ic met minen lichame sal Dien tornoi verwinnenGa naar voetnoot5) al, Ende daer selke slage slaen, 520[regelnummer] Dat Alexanders sal verstaen Ane dobbelerenGa naar voetnoot6) van minen slagen, Dat ic hogeGa naar voetnoot7) minne drage.’ - ‘Neve,’ seit hi doe, Cassamus, ‘Jonge lieden en souden dus 525[regelnummer] Hen selven so sere beromen niet, Want hets misselicGa naar voetnoot8) wat gesciet.’ - ‘Oem,’ seit hi, ‘dien goeden wille, Dien ic hebbe, en liet mi stille Swigen, ine moestenGa naar voetnoot9) oppenbaren. 530[regelnummer] Laet ons margen daer buten varen,
[pagina 22]
Ende onse viande leren kinnen, Wi mochten hare vitaelle winnenGa naar voetnoot1) Ocht iet elsGa naar voetnoot2) vanden haren: Dan suldi tAlexanderse varen, 535[regelnummer] Ende hem doen aldus verstaen.’ - ‘Neve,’ seit hi, ‘ic wilt anegaenGa naar voetnoot3), Want die herte vercoentGa naar voetnoot4) al mi, Dat ic van wapinen hore spreken di; Want dies es leden menichgen dach, 540[regelnummer] Dat ic der wapinen niene plachGa naar voetnoot5); Want ic hebbe lange hermite gelegenGa naar voetnoot6): Nu willic der wapinen plegen. Margen vroech in die dageraet, Vordien dat die sonne opgaet, 545[regelnummer] Willic datwi dese rese bestaen’Ga naar voetnoot7). Doe Gadifier dit hadde verstaen, Soe loech sine herte ende seide: ‘Oem, Dat gi segt dat es al droem; Laet jonge lieden dese rese varenGa naar voetnoot8), 550[regelnummer] Gi sijt tout saermeer, tuwaren’Ga naar voetnoot9).
[pagina 23]
Doe Cassamus dese wort verstoet, Wart hi gram in sinen moetGa naar voetnoot1), Ende seide: ‘Quaet horen sone, groniartGa naar voetnoot2), Ga naar margenoot+U heft Claerwijs die oude vieliart 555[regelnummer] Belegen, gine dorst noit bestaen, Dat gi hadt poingisGa naar voetnoot3) gedaen Jegen hem ende utegevaren: Gi selt u selven lange sparen. Dies ic bem out ende sere verpijntGa naar voetnoot4), 560[regelnummer] Alse wel ane minen lichame scijntGa naar voetnoot5), Wildi mi daer omme verbieden Tornieren metten andren lieden? Bi Gode, haddic mine wapine an, Gi sout mijns node ontbeidenGa naar voetnoot6) dan; 565[regelnummer] Gine wart noit mijns bruder kint.’ Die knape loech, en achtes twentGa naar voetnoot7), Ende al lachende hem omkeerde. Phisonie die wel geleerde Seide: ‘Lieve oem, laet dit varen; 570[regelnummer] Hi seit al in speleGa naar voetnoot8) te waren, Ende van groter vrientscap mede; Hi kint wel u vromichedeGa naar voetnoot9), Ende dat gi wart sijt alre eren.’ - ‘Nichte, gi connet wel ommekeren: 575[regelnummer] Woudi Claerwise den here minnen,
[pagina 24]
Soe mochten wi alle pais gewinnen.’ - ‘Oem’, seit si, ‘bi uwen rade Willic doen vroech ende spade Ende bi minen bruderen beide, 580[regelnummer] Dien ic dinc engeen ontseideGa naar voetnoot1). Wat gi gebiedt willic bestaen, Nochtan so soudic eer anegaen Datmen mi sloge af dat hoeft, Dan ickene name, des geloeft.’ 585[regelnummer] Doe Cassamus hare wort verstoet, Van jamerre vielen hem opden voetGa naar voetnoot2) Die tranen ute beide sijn ogen, Ende seide: ‘Nichte, weset in hogenGa naar voetnoot3), Ic salre eer om laten tleven, 590[regelnummer] Eer gi Claerwise wert gegeven. Margen so coemt u hulpe groet, Want Alexanders ende sijn conroetGa naar voetnoot4) Coemt hier gevaren ende Caulus, Ende van Archade Emenydus.’ 595[regelnummer] - ‘Oem’, seit si, ‘es dat waerheide Van Alexanderse [ende] sekerheide, Dat hi hier margen wesen sal, Ende met hem sine riddren al?’ - ‘JaetGa naar voetnoot5), nichte, want hi es leden 600[regelnummer] In toe dat wout van haestichedenGa naar voetnoot6).’ - ‘Lieve oem, es hi selc here, Als menne loeft ende prijst sere?’ - ‘Ja hi, nichte, noch alse goet: Hi es hovesch, jonc ende vroet, 605[regelnummer] Ende wel gemaect van allen leden, SimpelGa naar voetnoot7) ende van goeden seden,
[pagina 25]
Ga naar margenoot+Ende meldeGa naar voetnoot1) boven alle dinc: Hem en geleec noit coninc. Hi es stout alse een lyoen 610[regelnummer] Ende vorsienichGa naar voetnoot2) in al sijn doen. Al archeit es van hem gegaenGa naar voetnoot3), Ende heft alle duecht ontfaen.’ Doe seide die maegt uutvercoren: ‘Ter goeder tijt wart hi geboren.’ 615[regelnummer] Mettien es Gadifier daer comen Ende heeft haren raet benomenGa naar voetnoot4). ‘Oem,’ seide die jonchere, Gi sijt op mi verbolgen sere.’ - ‘Ic ben niet,’ seidi, Cassamus, 620[regelnummer] ‘Al liepti mi op met talen dusGa naar voetnoot5). Ic weet wel, ic bem van c jaren, Nochtan hebbic selke cracht, tewaren, Die gi margen selt moegen sien, Alse wi te velde sullen tienGa naar voetnoot6), 625[regelnummer] Ende ontwapent es tsciltwachte, Die hare niene ontsietGa naar voetnoot7) bi nachte, Die wi dan selen met onminnenGa naar voetnoot8) Assaellieren in allen sinnen’Ga naar voetnoot9). Ende mettien so sciet die sprakeGa naar voetnoot10), 630[regelnummer] Ende elc ginc slapen om die sake, Dat sijs te vroeger wouden opstaen,
[pagina 26]
Om dat sijs tsciltwachte wouden bestaenGa naar voetnoot1). Smargens doe hem verbardeGa naar voetnoot2) die dach, Ende men die sonne risen sach, 635[regelnummer] Cassamus, Gadifier ende Bettijs, Die gerne bejageden ere ende prijs, Daden hem hare wapine bringen Ende die orse, die sere springen. Phesonie, Edea, dese twee joncfrouwen 640[regelnummer] Wapenden Cassamuse met trouwen, Die sine wapine noch wel vermachGa naar voetnoot3); Ende alse hi hem gewapent sach, Van joienGa naar voetnoot4) loech hem therte binnen. ‘Edea,’ seit hi, ‘ic doe u kinnen, 645[regelnummer] Dat ic wille sijn u lief gestadeGa naar voetnoot5) Ende u vrient, vroech ende spade.’ Edea sprac ende seide: ‘Here, Danc hebt, dat gi mi doet dese ere; Ic en onthoude u ende wese met sinne 650[regelnummer] Emmer uwe getrouwe vriendinneGa naar voetnoot6),aant. Ende geve u dit vingerlinGa naar voetnoot7), Dat ic altoes vrient wille sijn.’ - ‘Oem,’ seit hi doe, Bettijs, ‘Onse God geve u ere ende prijs, 655[regelnummer] Ende moet u laten goet gescien: Gi sijt te rechte wel versienGa naar voetnoot8). Hadde alse vele selkeGa naar voetnoot9) joncfrouwe Van minnen geseit te mi op trouwe, Die ic lief hebbe ende wertGa naar voetnoot10),
[pagina 27]
660[regelnummer] Ga naar margenoot+Men souts te meer ontsien mijn swert.’ Doe loech met hertenGa naar voetnoot1) die vieliart, Ende setGa naar voetnoot2) met haesten op sijn part, Ende oec alle dandre mede, Sonder die hoeden die stedeGa naar voetnoot3). 665[regelnummer] Die porten waren opgedaenGa naar voetnoot4), Daer si buten reden saen So si alre heimelicts mochtenGa naar voetnoot5), Dore die boengardeGa naar voetnoot6), daer si sochten Die pade, datmense niene soude sien. 670[regelnummer] Daer soude node iemenne achtertienGa naar voetnoot7) Van dien genen die daer waren, Dier v^c was te waren. Hare spieren haddense voren gesentGa naar voetnoot8), Om te wetene alt coventGa naar voetnoot9) 675[regelnummer] Van den here, hoet daer stoede, Ende ochteGa naar voetnoot10) si iet lagen op hare hoede. Die spiere brochten goede mare Ende seiden, dat sciltwachteren comen waren, Ende hadden hare wapine uutgedaen, 680[regelnummer] Ende waren rusten alle gegaenGa naar voetnoot11). Doe reden si heimelike int here, Dat si vonden sonder wereGa naar voetnoot12), Ende Gadifier hi sloech met sporenGa naar voetnoot13)
[pagina 28]
Vore alle dandre verre te vorenGa naar voetnoot1), 685[regelnummer] Helm up thoeft ende swert getogen, - Sijn ors sceen ocht hadde gevlogen - Ende riep ‘Torton,’ sijn tieken dus,aant. Dat hem gaf die oude CalcusGa naar voetnoot2). Daer waert geruchte harde groet, 690[regelnummer] Ende daer so bleef menich doet Eer si hem gewapenen conden. Daer lieperGa naar voetnoot3) vele met groten wonden Tote vore Claerwijs pawelioneGa naar voetnoot4), Die vore hem jageden die van Phisone. 695[regelnummer] Doe Claerwijs dese mereGa naar voetnoot5) vernam, Wart hi tornich ende gram, Ende dede an sine wapine sciere, Ende swoer bi sinen Goeden diereGa naar voetnoot6), Dat hi Gadifere hangen soude, 700[regelnummer] Ende die maget, die sijns niene woude, Ane haren dancGa naar voetnoot7) nu hebben sal, Henne doe kenlic ongevalGa naar voetnoot8). Doe brochtemen hem een ors lieartGa naar voetnoot9), Daer hi met haesten op sat ter vartGa naar voetnoot10), 705[regelnummer] Ende vragede waer sine drie kinder waren. Doe seidemen hem, dat si gevaren Waren inden woude jagen:
[pagina 29]
Dat soe consti qualic verdragen. ‘Hoe,’ seit hi, ‘sijnse jageren dan? 710[regelnummer] Hen steet engenen goeden man Jagen te vaerne inden woude Die wile dat hi orlogen soude.’ Ga naar margenoot+Doe seide daer een here: ‘Wilt verdragenGa naar voetnoot1), Dat u kinder sijn varen jagen; 715[regelnummer] Si en waenden niet mesdoen, Om dat der gere van Pheson Soe lettel es, sine souden durrenGa naar voetnoot2) Met haren lieden tonswart porrenGa naar voetnoot3).’ Claerwijs seide: ‘Hets dickent vertogenGa naar voetnoot4), 720[regelnummer] Dat menich wert bi wane bedroegen. Men vant noit waenre vrai no vroetGa naar voetnoot5). Al es haerre lieden luttel goet, Si sijn stout, vroet van orlogen, Ende hebben harde vele geplogenGa naar voetnoot6). 725[regelnummer] Het esser een luttel beter, te warenGa naar voetnoot7), Die getrouwe haren here waren, Dan vierwarf meer in allen doeneGa naar voetnoot8), Alse den here haten sine barone Ende sine gemeine lieden daer met. 730[regelnummer] Hets wonder hine blive gelet
[pagina 30]
Van sire eren, alse hijs heeft noetGa naar voetnoot1). Al ware hi starker ende noch alse groet Dan iemenne diemen vinden can, Doch en waer hi waer een man, 735[regelnummer] Hine si van sinen lieden gedragenGa naar voetnoot2); Want alsoe saen soe es verslagen Een coninc ocht een mechtich grave Alse een daermen luttel om gaveGa naar voetnoot3).’aant. Doe sloech hi dat ors met sporenGa naar voetnoot4), 740[regelnummer] Dat hi wart hadde ende vercorenGa naar voetnoot5), Ende deckede heme metten scilde. Gadiefier, die niet en wilde LettenGa naar voetnoot6) alse hine comen sach, Reet jegen heme wat hi machGa naar voetnoot7). 745[regelnummer] Daer mochtemen sien een fier ontmoetGa naar voetnoot8). Die orse, die beide waren goet, SturtenGa naar voetnoot9) met crachten daer te neder; Maer die heren sprongen op weder Alle beide alse hilden coneGa naar voetnoot10), 750[regelnummer] Die herten hadden alse lyone. Elc so trac ter vartGa naar voetnoot11) sijn swert, Ende deen den andren sere begert Onder te doneGa naar voetnoot12) wat hi mach. Gadifier die gaf enen slach
[pagina 31]
755[regelnummer] Claerwise met so willichgerGa naar voetnoot1) hant, Dat hi vanden helme den rant Dede afspringen, daer in stoet Menich steen diere ende goet, Dies hem Claerwijs balchGa naar voetnoot2) wel sere; 760[regelnummer] Maer Claerwijs die kintsce hereGa naar voetnoot3)aant. Liep hem op met groten slagenGa naar voetnoot4), Die hi niet en woude verdragen. Daer wart die bataelge groet, Alse die partien ende hare conroetGa naar voetnoot5) 765[regelnummer] VergadertGa naar voetnoot6) waren van beiden siden; Ga naar margenoot+Daer mochtemen sien scone met swerden striden, Om elc te helpene sinen here: Die van Inden vochten sere. Betis quam daer toegereden 770[regelnummer] Verbolgen ende met haesticheden, Ende sloech in die meeste porseGa naar voetnoot7), Ende stac enen vanden orse, Ende dore den lichame een gelachteGa naar voetnoot8),aant. Ende hermonteerdenGa naar voetnoot9) daer met crachten 775[regelnummer] Sinen brueder Gadifere; Ende Claerwijs, die grote here, Was hermontert vanden sinen. Daer liet Cassamus wel scinenGa naar voetnoot10), Dat hi van priseGa naar voetnoot11) was riddre goet; 780[regelnummer] Want hise vor hem bugen doet
[pagina 32]
Met sinen groeten rustenGa naar voetnoot1) slagen, Die haer engeenGa naar voetnoot2) en conste verdragen, Sine moesten alle vor hem vlienGa naar voetnoot3); Ende Betis sprac te hem mettienGa naar voetnoot4): 785[regelnummer] ‘Oem, ic bem die u vermane, Dat gi omme die welgedaneGa naar voetnoot5) Edea penst ende geltGa naar voetnoot6) hare, Dat gi hare gistren openbare Gelovet, doe si u wapine anedede.’ 790[regelnummer] - ‘Neve, gi segt hovesscedeGa naar voetnoot7): God laetes mi die macht gewinnen’Ga naar voetnoot8). Ende sijn herte ontstac hem binnen, Dies hi van sinen lieve hort spreken. Die bataelieGa naar voetnoot9) voer hi dorebreken, 795[regelnummer] TiesGa naar voetnoot10) hi quam ten groten here Claerwise, dien hi begerde sere. Hi riep van verren: ‘Here Claeruus! Ic bem die vieliart Cassamus, Ende gi sijt tidich oec van jarenGa naar voetnoot11). 800[regelnummer] Men seit dat gi mint te waren Ene wel geraecteGa naar voetnoot12), hovesch ende scone, Maer dat es te cranken loneGa naar voetnoot13);
[pagina 33]
Want daer gi die minne begert, En heeft men u noch lief noch wert, 805[regelnummer] Noch men acht op u een twentGa naar voetnoot1); Maer ic minne ende bem gemint Van ere maegt, daer ic dore sal Dien tornoi verwinnen al, Die mi gaf dit vingerlijnGa naar voetnoot2) 810[regelnummer] Te dragene anden vinger mijn; Ende gi wilt met crachte winnen Joie ende spel van ure minnenGa naar voetnoot3), Ende hebse vaste belegen, Dies ic selden hebbe gesien plegenGa naar voetnoot4), 815[regelnummer] Datmen orlogede die joncfrouwe, Diemen minnen wilt met trouwen. U mochts noch berouwen welGa naar voetnoot5), Want orloge dat es een spel, Ga naar margenoot+Dat sere ter avonture staetGa naar voetnoot6) 820[regelnummer] Ende dat dicwile omslaet.’ Dese tale seide hem aldus Die oude vieliart Cassamus, Soe dat al dat volc wel horde. Een PersantGa naar voetnoot7), die dese worde 825[regelnummer] Hadde gehort, hi quam gereden Op Cassamus met haesticheden, Mar sijn spere droech hi te hoge; Ende Cassamus, die int orlogeGa naar voetnoot8) Van wapenen conste groet vordeel,
[pagina 34]
830[regelnummer] Stac hem tspere ende tpennoncheelGa naar voetnoot1) Dore die herte, dat hi viel doet. Hi nam tors, [dat] scone ende groet Was ende utermaten snel; Tenen, dien hi kinde wel, 835[regelnummer] Seide hi: ‘Vart te Pheson naGa naar voetnoot2), Ende geefter der scoenre Edea Dit ors: het es te rechte hare. Nu sit op ende vare Sonder enichge lange beide’Ga naar voetnoot3). 840[regelnummer] Die knape hi spranc int gereideGa naar voetnoot4), Die en was no trage no latGa naar voetnoot5), Ende voer te Pheson in die stat, Daer hi vant die scone smaleGa naar voetnoot6), Ende dede sine boedscap harde wale 845[regelnummer] Ende gaf hare tors metten gesmideGa naar voetnoot7) Van Cassamus wege, dies si was blide, Ende dankede hem utermaten sere, Dat hi om hare pensedeGa naar voetnoot8), die here, Daer hi was in selker noet, 850[regelnummer] Doe hi den riddre stac te doetGa naar voetnoot9). Doe die knape sijn present Hadde gedaen, hine lette twentGa naar voetnoot10), Ende heeft orlof an hare genomenGa naar voetnoot11), Ende es weder ten stride comen, 855[regelnummer] Daer hi Betise ende Gadifere Sach striden utermaten sere. Daer was die bataelge groet,
[pagina 35]
Ende daer liep menich ors al bloetGa naar voetnoot1) Sonder sinen here harentareGa naar voetnoot2). 860[regelnummer] Cassamus sach ende wart geware Al there gewapent, ende wart gewareGa naar voetnoot3) Te hen wart met groten scaren. HiGa naar voetnoot4) riep te hem doe Gadifere Ende Betise den kintschen here. 865[regelnummer] ‘Kinder,’ seit hi, ‘ic hebbe vernomen Dit groet here al tonswaert comen Met bogen ende met gavelotenGa naar voetnoot5): Si hadden onse orse saen doet gescoten. Daeromme radic dat wi keren: 870[regelnummer] Wi moegent doen met groten eren; Want hare lieden es met getale Ga naar margenoot+Hondert dusent, weet ic wale, Ende onser en es na onse getal Maer V^c overalGa naar voetnoot6). 875[regelnummer] Laet ons varen met onser proien, - Het sal ons comen meer te joien, - Tote binnen lytchenGa naar voetnoot7) van Phesone. Daer sullen wi beidenGa naar voetnoot8) alse riddren cone Claerwijs dien here, coemt hire gevaren 880[regelnummer] Met harde menegen groten scaren, Met arenborsteGa naar voetnoot9) ende met speren:
[pagina 36]
Hier en mochten wi ons niet verweren, So vele voles volcht hem na.’ Doe quam hem van Edea 885[regelnummer] Een gepens al daer ter stede, Dat hem sine herte verwandelenGa naar voetnoot1) dede, Soe dat hi set den helm in thoetGa naar voetnoot2), Ende nam een spere starc ende groet, Ende decte hem met sinen scilde, 890[regelnummer] Als ocht hi joesterenGa naar voetnoot3) wilde, Ende sloech durs met sporenGa naar voetnoot4), Dat allen ursen liep te vorenGa naar voetnoot5). Doe hi den here Claerwise versach, Riep hi van verren dat hi mach 895[regelnummer] Met enen verbolgenliken sinne: ‘Gi selt becopen diere die minne, Die gi te Phisonie draegt: U es ongereet alselkeGa naar voetnoot6) ene maegt. Beter dan gi salse gewinnen, 900[regelnummer] Dats diegene, die hem doet kinnen Boven al te sine een here. Eer haer die sonne int donker kere, Soe soudi willen in die wesen....’Ga naar voetnoot7). Claerruus die wert erreGa naar voetnoot8) van desen 905[regelnummer] Worden, die hi te hem wart seide,
[pagina 37]
Ende reet hem jegen sonder beideGa naar voetnoot1). Cassamus stac den InscenGa naar voetnoot2) here Doer den scilt ende quetstene sere, Ende Claerus brac sijn spere ende leetGa naar voetnoot3). 910[regelnummer] Dat hine niene quetste dat was hem leet. In rampone seide hi dit wartGa naar voetnoot4): ‘Gi hebt gejaechtGa naar voetnoot5), here oude vieliart, Us selfs doet al desen dach. Waendi dat mi verdriven mach 915[regelnummer] Alexanders, al coemt hi here U te helpen met al sinen here? Nu sal Porrus gewroken sijn Van dien, dat vore Pantapolijn Die vule bastart hem lachter dedeGa naar voetnoot6). 920[regelnummer] Hine creech van mi pais no vrede: Om dusentich pont van goude roetGa naar voetnoot7) Sone liet ict niet, ine sloegene doet’Ga naar voetnoot8). Cassamus, die dit verstoet, Hi seide: ‘Het cost u lijf ende goet, 925[regelnummer] .........Ga naar voetnoot9) Ga naar margenoot+Dat gi blameert dien groten here Alexanderse ende mi daer mede. Gi doet u selven dorperhedeGa naar voetnoot10)
[pagina 38]
Ende luttel eren ende batenGa naar voetnoot1); 930[regelnummer] Want alse wel doet hem een haten Met talen dicke alse metter daetGa naar voetnoot2). Elc soude hem hoeden te sprekene quaet, Ware hi prinche ochte gnoetGa naar voetnoot3), Lachter te seggeneGa naar voetnoot4) cleine och groet 935[regelnummer] Enegen man, want een groet here, Die quaet spreect, es te scuwene sere.’ Cassamus, diesGa naar voetnoot5) niet verdragen En woude, liep hem op met slagen, Ende hi hem weder sonder verdenGa naar voetnoot6). 940[regelnummer] Haddemen hem beiden laten gewerden, Ic segge u dat bi mire trouwen, Het soude den enen sijn berouwenGa naar voetnoot7); Maer daer quamen toegeslegenGa naar voetnoot8) Die van Indie van allen wegenGa naar voetnoot9), 945[regelnummer] Ende dadense sceden an haren willeGa naar voetnoot10). Betijs, die niet en hilt stille, Voer daer hijs te doeneGa naar voetnoot11) sach meest, Alse ocht hi ware enen tempeestGa naar voetnoot12). Hi sloech ors ende man te neder, 950[regelnummer] Die meer op en stoeden weder,
[pagina 39]
Alse die donder doet den boem, Om te bescuddeneGa naar voetnoot1) sinen oem. Alse hi gedaen hadde sinen oemoetGa naar voetnoot2), Soe seidi: ‘Oem, mi dunket goet, 955[regelnummer] Dat wi weder keren achterGa naar voetnoot3). Wine moegesGa naar voetnoot4) hebben en genen lachter, Want wineGa naar voetnoot5) sijn hier maer ons twee, Ende al dat here es ons geveeGa naar voetnoot6).’ Cassamus ende Betis keren 960[regelnummer] Op haren breidelGa naar voetnoot7), alse twee heren Die menege scone joesteGa naar voetnoot8) daeden, Alse wise lieden ende wel beraedenGa naar voetnoot9), ThiesGa naar voetnoot10) si vore Phesone quamen, Daer si hare gesellen vernamen. 965[regelnummer] ‘Oem,’ seit hi doe, Gadifier, ‘Gi daedt ons keren heden hier, Ende hiet ons varen in ons behoutGa naar voetnoot11). Ic sach u sint wel menichfout HustinerenGa naar voetnoot12) in den stride, 970[regelnummer] Daer ic omme was onblideGa naar voetnoot13); Want mi dochte selc wileGa naar voetnoot14) te waren,
[pagina 40]
Dat gijs niet en sout ontfaren’Ga naar voetnoot1). - ‘Gadifeer, neve, nu verstaet, Die minne si geeft corten raetGa naar voetnoot2), 975[regelnummer] Dat hebbic dicke geweten wale. Mi dede Edea die scone smale BondonerenGa naar voetnoot3) lijf ende leven. Hets recht, si heft mi gegeven Ga naar margenoot+Die minne van hare op hovesscedeGa naar voetnoot4) 980[regelnummer] Mettien vingerline, dat si dede Uut haren vingere ende gaeft mi.’ Aldus al sprekende reden si Ter porten van Far, toter vesten, Daer si helden ende hem bewestenGa naar voetnoot5),aant. 985[regelnummer] Om te doene grote were Jegen des conincs Claerwijs here, Die hen volgeden op den voet. Daer mochtemen sien menich ontmoetGa naar voetnoot6) Vore die porten, diese assellierdenGa naar voetnoot7), 990[regelnummer] Ende die van binnen niene faellierdenGa naar voetnoot8). Si lieten vallen balken groet, Daer menich man bleef onder doet. Die van binnen weerdenGa naar voetnoot9) soe wale Hare porte, dat sise doe te male 995[regelnummer] Wel een boenre achterdaedenGa naar voetnoot10), Te hare lachtre ende te haerre scaden. Clarvus, die sine liede dus siet
[pagina 41]
Tachterdoen, hads groet verdriet, Ende seide: ‘Casseel Baudrijn, 1000[regelnummer] Amerael van Sydone ende van CyopinGa naar voetnoot1), Gi seit, dies en es niet lancGa naar voetnoot2), Dat gi Pheson an haren dancGa naar voetnoot3) Wennen sout ende Edea mede, Ende mi sout op hovesscede 1005[regelnummer] Phesonien die scone maegtGa naar voetnoot4), Die crone boven allen wiven draegt.’ - ‘Here,’ seit hi, ‘gi tiet mi aneGa naar voetnoot5) Stucken, die mi swaer taeneganeGa naar voetnoot6) Waren ende node doen soudeGa naar voetnoot7). 1010[regelnummer] Minne ic die maegt ende drage hare houdeGa naar voetnoot8), Soe moet ic minnen over rechtGa naar voetnoot9) Haren hont ende hare cnecht; Ine sal mesdoen niet jegen hare, Mare altoes dienen openbare. 1015[regelnummer] Onthilse mi nu ocht anderwervenGa naar voetnoot10),aant. Soe haddic minne na mine bederveGa naar voetnoot11). Aldus, here, soe souddi doen Van uwen lieve van Pheson; Wildire bliscap af gewinnen, 1020[regelnummer] Gine soutse niet met onminnen Leven doen noch met orlogen, Maer altoes na hare minne pogenGa naar voetnoot12).
[pagina 42]
Ic kinneGa naar voetnoot1) wel, here, dat ic mijn lant Houde een deel van ure hant, 1025[regelnummer] Maer ten stride, wat mijns gesciet, Here, sone wane ic varen niet, Gine selt tirstGa naar voetnoot2) met ure scaren VorenGa naar voetnoot3) in die bataelge varen’. Dit horde Cassamus van Larijs 1030[regelnummer] Ende sijn neve die vrome Betijs, Die sijn sceren maecte groetGa naar voetnoot4), Ga naar margenoot+Ende seide: ‘Oem, mi dunke gi bloetaant. Hebt geslagen van ure vriendinnenGa naar voetnoot5), Want die PaudrijnGa naar voetnoot6) wilse minnen.’ 1035[regelnummer] - ‘Lieve neve, ine achtes twintGa naar voetnoot7), Want ic was tirst van hare gemint.’ - ‘Ja oem,’ seit hi, ‘alse gi waent, Menich hem te verre verwaent’Ga naar voetnoot8). Binnen desen datGa naar voetnoot9) si spraken 1040[regelnummer] Onder hem beiden van desen saken, Hebbense op die roke vernomen Den coninc Alexanders comen, Daer onder liep die grote riviere. Daer mochtemen sien menichge baniere, 1045[regelnummer] Menich spere ende menich scilt, Daer there op die roke hiltGa naar voetnoot10). ‘Oem,’ seit hi doe, Gadifeer, ‘Ons en behoeft te letteneGa naar voetnoot11) meer.
[pagina 43]
Laet ons buten lichenGa naar voetnoot1) varen 1050[regelnummer] Ende bestaenGa naar voetnoot2) die Insche scaren, Dat wi doch Alexanderse togenGa naar voetnoot3), Hoe wi in stride ende in orlogen Ons connen hebben ende bedragenGa naar voetnoot4) Met steken ende met groten slagen.’ 1055[regelnummer] - ‘Neve,’ seit hi, Cassamus, ‘Het es mijn wille wel aldus.’ Doe vorenGa naar voetnoot5) si ute haerre porten Met ere harde scoenre rotenGa naar voetnoot6). Die van buten quamen hem jegen 1060[regelnummer] Dapperleke met sporen geslegen. Martien, Claerrus suster sone, Sat op een ors groet ende scone, - Het was hem bracht van CornuwaelgeGa naar voetnoot7) - Ende geleidde dirste bataelgeGa naar voetnoot8). 1065[regelnummer] Gadifere heeft hi versien, WantGa naar voetnoot9) hine kinde, ende mettien Sloech hi met sporen te hem wart, Alse die gene diene sere begert; Ende Gadifier hi sagene comen, 1070[regelnummer] Ende heft enen scacht genomenGa naar voetnoot10), Starc ende groet, al onverscavenGa naar voetnoot11). Sijn ors, dat swarter dan een ravenGa naar voetnoot12)
[pagina 44]
Was, dat liet hi hene vlinkenGa naar voetnoot1), Ende dat spere een luttel sinken 1075[regelnummer] Liet hi te poenteGa naar voetnoot2) ende so wale, Dat hi durs ende man te male Stac met crachten ter erden neder. Martien, hi was saen op weder, Die hem scaemde harde sere, 1080[regelnummer] Want hi ontsach die onnere, Ende Gadiefeer, die overleetGa naar voetnoot3), Scurde die bataelge ende dorereetGa naar voetnoot4). Dese joeste vanden riddre coene Sagen int here die baroene, 1085[regelnummer] Ga naar margenoot+Ende die Grieken prijsdenGa naar voetnoot5) sere Die joeste vanden kintscen here. Alexanders sprac mettien: ‘Ha!’ seit hi, ‘ic hebbe gesien Riddre ende ors te neder steken, 1090[regelnummer] Ende die bataelge scoren ende breken. Siet, hoe hi strijt met sinen brandeGa naar voetnoot6) Ende vor hem vlienGa naar voetnoot7) doet sine viande! Ane sine gelaet dunct mi dat scijnt, Dat hem en cost noch en pijntGa naar voetnoot8). 1095[regelnummer] So wie hi es, Mars geve hem ere, Want hi es te prisene sere.’ Die bataelle was harde groet, Daer Gadifier doerbrac tconroet; Hi sloech af hande ende hoefde, 1100[regelnummer] Ende selcGa naar voetnoot9) oec toten tande cloefde. Dien hi herhaelde was in sorgenGa naar voetnoot10),
[pagina 45]
Datten niemene en mochte borgenGa naar voetnoot1). Die Insce vloen daer achterwartGa naar voetnoot2). Betijs ende Cassamus die vieliart 1105[regelnummer] Volgeden hen alse riddren cone Met haren lieden van Phesone. Daer bleeffer vele van Indie doet, Dies hadde int herte rouwe groet Die ammerael Casseel van Baudre, 1110[regelnummer] Ende dede sine lieden al te gadreGa naar voetnoot3) Ende voer Claeruse in staeden staen, Die sere tonder was gedaenGa naar voetnoot4). Hi dede keren die gene die vloen: Men sach noit met wapinen doen 1115[regelnummer] Alse menege grote vromichede, Alse daer Casseel van Baudre dede. Het scijnt een valke op ene riviereGa naar voetnoot5) Ocht een leu onder die diere: Dat hi wrachteGa naar voetnoot6) was tsiene wonder. 1120[regelnummer] Die van Pheson dedi tonder, So dat si togen vor hare porte Met algader haren conrote, Ende Cassamus die oude degenGa naar voetnoot7) Gaf hem bilc wel dicken jegenGa naar voetnoot8):aant. 1125[regelnummer] Daer was menich slach geslagen. Die mageden, die ten tinnen lagen Boven hoge in dien casteel, Sagen striden dien Casseel Van Baudre, den jongen here, 1130[regelnummer] Dien si priseden harde sere. ‘Sekerlike,’ seitse, Edea, ‘Nadien dat ic mi versta, Soe wart jamer ende scade groet, Dat dese riddre hier bleve doet.
[pagina 46]
1135[regelnummer] Alle onse Goede moetene bewaren Van ongevalle ende sparen; Maer mocht na minen wille gaen, Ga naar margenoot+Soe woudic dat hi bleve gevaen. Wi sien hier sine vromicheide, 1140[regelnummer] Dan souden wi sien sine scoenheide Ende sine seden ende sine manieren, Ocht hi es hovesch ende goedertieren.’ - ‘Gesellinne,’ seide Phesonie, ‘Mi dunct dat ic ane u sie, 1145[regelnummer] Ende ic u lange hebbe gekint, Dat gi desen riddre mint.’ - ‘Sekerlike,’ seit si, die maegt, ‘Gi segt waer, mine herte draegt Goede onste te hem ende alle ereGa naar voetnoot1).’ 1150[regelnummer] Hadde geweten Casseel die here, Dat Edea, Phesonie ende Ydorus Hadden geweest die spraken dus, Hem so hadde sine cracht daer mede GedobbelleertGa naar voetnoot2) ende sine coenhede, 1155[regelnummer] Niet daeromme, hineGa naar voetnoot3) dede met crachte Die brudere beide ende hare geslachte, Ende Cassamuse dien vieliart Tote binnen der porten achterwartGa naar voetnoot4). Casseel volgede so verre naer, 1160[regelnummer] Dat hem dat keren was te swaer; Want alse hi die porte leet, Lietmen die scotporte gereetGa naar voetnoot5) Vallen met groter haesten neder, Dat hi en conde gekeren weder. 1165[regelnummer] Daer waer hi seker bleven doet, So menich warpeneGa naar voetnoot6) ende scoet, En hadde Cassamus gedaen, Diene met crachte nam gevaen. Doe dedi vaste die porten sluten,
[pagina 47]
1170[regelnummer] Ende die gene diere waren buten MesbaerdenGa naar voetnoot1) utermaten sere Om Cassele haren here, Dat hi daer bleef alsoe gevaen. Dat asaut lieten si staen, 1175[regelnummer] Ende togen te haren tenten wart, Ende Cassamus die oude vieliart Leidde dien Casseel gevaen In die borch, ende dedene saen Ontwapenen, ende bringen sciere 1180[regelnummer] Rike cledre ende wel diere, Die hem twe cnapen daeden ane. Ine mochte volprisen sine gedaneGa naar voetnoot2) Noch die scoenheit die ane hem lachGa naar voetnoot3). Cassamus, die wel sijns plachGa naar voetnoot4), 1185[regelnummer] Leiddene in een scone proieelGa naar voetnoot5), Daer bloemen stonden een groet deel. - ‘Here,’ seit hi, die goede vieliart, ‘Gine dorst ontsien noch sijn veryartGa naar voetnoot6) Dit prison, daer gi in sijt, 1190[regelnummer] Want torloge en sal niet lange tijt Ga naar margenoot+Moegen duren, sijt seker dies. Soe wie dieGa naar voetnoot7) wint ocht heeft verlies, Gi selt utecomen ende wederkeren In u lant met groter eren. 1195[regelnummer] Men heeft menegen here gevaen, Diemen weder heeft laten gaen. Men moet ere ende vromichede Becopen dickent ende stouthede mede. Haddi, here, geweest van dienGa naar voetnoot8),
[pagina 48]
1200[regelnummer] Die gerne achterwerder tienGa naar voetnoot1), Men hadde u heden in onsen barenGa naar voetnoot2)aant. Belopen connen noch bevarenGa naar voetnoot3). Nu manic u bi allen herenGa naar voetnoot4), Dat gi u herte niene wilt keren 1205[regelnummer] In rouwen, dies gi sijt gevaen. Nu coemt met mi ende laet ons gaen, Daer ic u leiden sal hier bi, In ene camere, here, daer gi Sien selt moegen scone joncfrouwen; 1210[regelnummer] Ende condi enichge daer gescouwen, Die gi wilt met herten minnen, Ic wille u helpen in allen sinnenGa naar voetnoot5), Ende sijn u messagier ane hare, So dat gijs worden selt gewareGa naar voetnoot6). 1215[regelnummer] Nu laet ons gaen alle beide: Ic wane u tonen selke scoenheide, Dat u sachten sal u seerGa naar voetnoot7). Ic horde wale heden eer Tusscen Claeruse ende u die tale 1220[regelnummer] Van Edea die scone smale’Ga naar voetnoot8). Casseel scaemde hem ende liet thoeft Nedersinken, dies geloeft. ‘Oem,’ seit Betijs, ‘laet staen U scernenGa naar voetnoot9); ic sach u ontfaen 1225[regelnummer] Edea heden over hare liefGa naar voetnoot10), Daer u herte sere af verhief’Ga naar voetnoot11).
[pagina 49]
- ‘Neve,’ seide doe Cassamus, ‘Ine spreke te scerneGa naar voetnoot1) niet aldus, Mar in ernste ende met trouwen. 1230[regelnummer] Ic bem tout dat ic joncfrouwe Tsaermeer helsenGa naar voetnoot2) ende cussen soude, Want sine gerenGa naar voetnoot3) niet die oude. Dese riddre heeft van Gode te loneGa naar voetnoot4), Dat hi es rikeGa naar voetnoot5), jonc ende scone, 1235[regelnummer] Ende die vroemste diemen vonde. Men es sculdich talre stonde Goeden lieden ere te doene. Hi es hier in onsen prisone, Dies souden wi hem joie ende spel 1240[regelnummer] Alle tonen, soe doen wi wel.’ Casseel seide: ‘God lone u, here, Dat gi ane mi doet u ere; Maer ic mach u sweren wale, Ga naar margenoot+Dat ic die gene, daer gi af die tale 1245[regelnummer] HoutGa naar voetnoot6), noit met ogen en sach; Nochtan hebbic dicke gewach Van hare gehort ende prisen mede Hare grote duecht ende hare scoenhede.’ - ‘Here,’ sprac Cassamus mettien, 1250[regelnummer] ‘Daer omme willicse u leiden sien.’ Een cnape was doe voren gegaen, Die dien joncfrouwen liet verstaen, Dat her Casseel, die riddre cone, Daer binnen ware in prisone, 1255[regelnummer] Ende hi die scoenste riddre ware, Beide van live ende van hare, Diemen in die werelt vonde. Daer was selke die uuttien gronde Van haerre herten een suchten namGa naar voetnoot7),
[pagina 50]
1260[regelnummer] Dat altemale niene volquamGa naar voetnoot1). ‘Te waren,’ seide doe Phesonas, Die hare lieve gesellinne was, ‘Men mochte bat met rechte minnen Desen riddre ende lief gewinnen 1265[regelnummer] Ende van herten hebben wart Dan Cassamuse den vieliart. Gesellinne Edea, nu mogedi scouwen Den genen, dien gi saecht dorehouwen Menegen helm ende menegen scilt: 1270[regelnummer] U wensce es comen na dat gi wilt. Wart Marse onsen god bequameGa naar voetnoot2), Soe woudic geven in sinen name Mijn gordel ende mine hantscoen beide, Ende u die riddre op hovescheideGa naar voetnoot3) 1275[regelnummer] Hem selven gave altemale; Ende hi dade sekerlec wale, Die selke twee vergadrenGa naar voetnoot4) mochte.’ - ‘Vrouwe,’ seide Edea, ‘gi scernt sochteGa naar voetnoot5): Houddine selve ende laet mi staenGa naar voetnoot6). 1280[regelnummer] In wille ander lief ontfaen Dan Cassamuse minen vrient: Hi heves heden wel verdient.’ Mettien hebben si vernomen Dien riddre in die camere comen. 1285[regelnummer] Betijs ginc met hem daer inne. Die camere was in allen sinneGa naar voetnoot7) Wel gescrevenGa naar voetnoot8) van finen goude Ende van lasureGa naar voetnoot9) menichfoude,
[pagina 51]
Daer in geworpen stonden jeestenGa naar voetnoot1), 1290[regelnummer] Die ic therseggene en conde geleestenGa naar voetnoot2): Men sach soe scone camere nie. Daer was Edea, Ydorus ende Phesonie. Doe die heren quamen gegaen, Te hem wartGa naar voetnoot3) stonden si op al saen 1295[regelnummer] Sonder beiden altehant, Ende elc nam enen bider hant, Ga naar margenoot+Ende hietense willecomen wesen, Ende gingen sitten doe mettesenGa naar voetnoot4) Twee ende twee met goeden staedenGa naar voetnoot5) 1300[regelnummer] Op die tabiteGa naar voetnoot6) van goutdraden, In rosen ende in andren blomen, Die ic al en can genomenGa naar voetnoot7). Casseel, die here van Baudre, Ende Phesonie saten te gadreGa naar voetnoot8); 1305[regelnummer] Bander sideGa naar voetnoot9) Betijs ende Ydorus, Daerna Edea ende Cassamus, Die hi helsde vriendelike, Ende seide: ‘Gi blijft gestadelike Mijn herte, die u met trouwen mint 1310[regelnummer] Sonder mespensenGa naar voetnoot10) te uwart twint.’ Cassamus conste die werelt wel Ende maken bliscap ende spel; Hi pijnde hem feeste ende ere te doeneGa naar voetnoot11) Casseel van Baudre, den riddre coene, 1315[regelnummer] Die hi in enen gepense sach.
[pagina 52]
‘Here,’ seit hi, ‘hier en mach Niemene in dese camere bliven, Die rouwe ende vernoi wille drivenGa naar voetnoot1): Hets Venus camere diere goddinnen. 1320[regelnummer] So wie hier coemt hi moet minnen Ende wesen blide in allen saken; Hier en mach beslutenGa naar voetnoot2) tmaken Den scamelen noch den simplen mede’Ga naar voetnoot3). - ‘Here,’ seit hi, Casseel, ‘alle hovesscede 1325[regelnummer] Merckic ane u ende ane u tale, Ende si becoemtGa naar voetnoot4) mi harde wale.’ - ‘Here, so willic u vragen dan,’ Sprac Cassamus, die wel spelenGa naar voetnoot5) can, ‘Nu segt mi, dat u goet gescieGa naar voetnoot6), 1330[regelnummer] Hier so sijn joncfrouwen drie, Ende wi sijn drie, het es gepart: Elke minne ene, ic bem vieliart, Ic hebbe leden die sorge van minnen, Ic lade tambacht ure herten binnen’Ga naar voetnoot7). 1335[regelnummer] - ‘Here,’ seit hi, Casseel Baudrijn, ‘Gi hebt geladen die herte mijn Met laste, dat avonturlicGa naar voetnoot8) es: Ic salt dragen, sijt seker des. Nu moeten onse Goede mi geven spoet, 1340[regelnummer] Dat ic allene niet minnen en moet.’ - ‘Here,’ seit hi doe, Cassamus, ‘Dat ware mi leet, vielt u aldus, Ende ginct ane miGa naar voetnoot9), gine sout niet Faellieren’Ga naar voetnoot10). Mettien hi liet
[pagina 53]
1345[regelnummer] Die tale ende nam doe Edea In sinen arme ende sat hare naGa naar voetnoot1), Ende seide hare heimelic ende stille: ‘Joncfrouwe, het ware wel mijn wille, Dat gi desen riddre u minne 1350[regelnummer] Ga naar margenoot+Geven wout: hijs hovesch van sinne, Ende jonc ende scone, vroet ende rike: Men soude niet vinden sine gelike. Van sinen wege so biddic u, Dat gine, joncfrouwe, wilt minnen nu.’ 1355[regelnummer] - ‘Here,’ seit si, ‘bi ure genaden, Ic sal wesen alsoe beradenGa naar voetnoot2); Alse hi mi selve begroet van minnen, Ine saels scande no blame gewinnen; Want ic sals werken bi u al, here, 1360[regelnummer] Sone magics hebben gene onnere Noch oec vernoi noch mesfal, Want gi mi hebt in hoeden al. Nu wilt mi, here, staen in staeden’ - ‘Joncfrouwe, gi sijt wel beraeden,’ 1365[regelnummer] Sprac Cassamus, ende liet die tale, Die sinen vrient conste helpen wale Ter noet bat dan iemenne el. Doe maecte hi daer een conincs spelGa naar voetnoot3). Betijs so was gecosen daer 1370[regelnummer] Coninc, dat was seker waer, Dies si alle waren vroe,aant. Ende croendene doe met enen stroeGa naar voetnoot4), Ende daedene sweren bider minnen Ende bi Venuse der goddinnen, 1375[regelnummer] Dat hi gerecht coninc soude wesen. Edea geboet hi mettesen, Dat si hem seide, ochte van minnen Die quale iet wiste hare herte binnenGa naar voetnoot5). ‘Here,’ seit si, ‘neen si niet,
[pagina 54]
1380[regelnummer] Noch en gevoelde oec noit verdriet Van hare, mar al suete gedachte Hebbic gehadt, dat mi dede sachte’Ga naar voetnoot1). - Helpe!’ seit si doe, Phesonie, ‘Wat ic al hore ende sie, 1385[regelnummer] Dese sciltGa naar voetnoot2) en mach u helpen twint, Want ic weet wale dat gi mint.’ - ‘Sekerleke,’ seide die scone maegt, ‘Onwerdes meer van mi gewaegtGa naar voetnoot3).aant. Eist dat ic minne ende hebbe lief, 1390[regelnummer] Mars geve dat si mijn gerief;’ Ende metten worde versuchte si, Ende verhaelde hare varuweGa naar voetnoot4) daer bi, Dat hare anscijn wart al roet, Daer si met ontfinc ene scoenheit groet; 1395[regelnummer] Ende Baudrijn besachse wale, Ende Venus scoet mettien hare straleGa naar voetnoot5) Den here in sijn herte binnen, Dat hi bleef gevaen van minnen. Die coninc seide doe: ‘Phesonie, 1400[regelnummer] Segt mi, dat u goet gescie, Ocht gi iemenne wet ende kint, Dien u herte met trouwen mint.’ Ga naar margenoot+- ‘Here,’ seit si, vrouwe Phesonas, ‘In bem Huge noch ThomasGa naar voetnoot6);aant. 1405[regelnummer] Niemene sone wilt mi minnen, Ende ine wille niemenne lief gewinnen.’ Die coninc hare bruder verstoet,
[pagina 55]
Dat jalosie hare spreken doet, Ende vragede nemmeer hare, 1410[regelnummer] Ende geboet al openbare Den Baudrijn, dat hi hem seide Dore recht ende dore hovescheide, Waer sijn gepens ende sine minne Meest gedroge van sinen sinneGa naar voetnoot1). 1415[regelnummer] ‘Here coninc,’ seit die Baudrijn, ‘Bi Jupiterre den here mijn, En trouwen sculdich bem der minnen, Ende ver Venuse der goddinnen, Hier en es mar heimelic raet: 1420[regelnummer] Ic segge u dat mijn gepens al staet Hier ane die scone EdeaGa naar voetnoot2),aant. Dier ic nu bidde, dat si ontfa Minen dienst ende mine minne Met trouwen ende met gestaden sinne. 1425[regelnummer] Ic geve hare op lijf ende leven, Hare eigijn te sine sonder begeven’Ga naar voetnoot3). - ‘Here,’ seit si, die scone smale, ‘Ic hebbe wel verstaen uwe tale, Daer gi mi met hebt verladenGa naar voetnoot4). 1430[regelnummer] Soe hoe datGa naar voetnoot5) ic bem beraeden, In wille u, here, ontseggen niet Noch oec u gelovenGa naar voetnoot6) iet; Maer ic danke u der hovescheit, Die gi mi toent ende hebt geseit.’ 1435[regelnummer] Doe seide die coninc ende loech: ‘Ine sic hier engeen ongevoechGa naar voetnoot7), Maer hovescheit in allen sinne, Na dien datmen begent die minne’. Die coninc, die op Ydorus sach,
[pagina 56]
1440[regelnummer] ‘Joncfrouwe,’ seit hi, ‘goeden dach Geve u Jupiter onse god. Ic bidde u, hets mijn gebod, Dat gi doet een cleine beheetGa naar voetnoot1) Uwen lieve, daer bi [hi] ontfeet 1445[regelnummer] Troest van herte ende van sinne.’ - ‘Here, in pensede noit vriendinneGa naar voetnoot2) Allene te sine met mire sprake, Maer met alsoe geliker saken Alsic dat beheet doen sal, 1450[regelnummer] Sal ic mi selve geven al, Beide met herten ende met sinne; Ine sal bedriegen twent die minne. Nu laet ons lidenGa naar voetnoot3) dese bataelge, Die margen sijn sal sonder faelgeGa naar voetnoot4), 1455[regelnummer] Van Alexanders Macedo Ga naar margenoot+Ende van ons lieden met alsoe Jegen Claerruse den souttaenGa naar voetnoot5); Spreken wi daer ommeGa naar voetnoot6), hets wel gedaen, Ende van dien groten pardoneGa naar voetnoot7),aant. 1460[regelnummer] Dat daer die riddre stout ende cone Selen bejagen ende winnen: Daer salmen sien die gene die minnen. Behouden u onse Goede macht, Ende uwe virtutGa naar voetnoot8) ende uwe cracht, 1465[regelnummer] Wi selen noch dit spreken beide Wel verhalen op hovescheideGa naar voetnoot9).aant. Ic wille u een beheet doen kinnen: Waeneer ic sal willen minnen, Ic sal u minnen vor alle man,
[pagina 57]
1470[regelnummer] Die minne en vercrachteGa naar voetnoot1) mi dan.’ - ‘Bi trouwen,’ seit hi, Baudrijn, ‘Van desen behete mogedi wel sijn Blide int herte ende wel te gemake: Ontfaet, het es ene hoge sake.’ 1475[regelnummer] - ‘Here,’ seit hi, die coninc, doe, ‘Derre gichten bem ic harde vroe, Diemen met goeden wille geeft. Mijn herte te danke ontfeetGa naar voetnoot2) ende heeft Beide bliscap ende verdriet; 1480[regelnummer] Ende hiltmen over beromen niet, Ic soude seggen, so wie dat horde, Ic sprake alte hoge wordeGa naar voetnoot3);aant. Maer so vele willics gewagen, Dat hem ter quader tijt quam dagenGa naar voetnoot4) 1485[regelnummer] Claerrus hier in onsen rike, Op dat mi onse Goede namelike Sparen willen dat leven mijn.’ - ‘Here,’ seit hi doe, Baudrijn, ‘Segt uwen wille coenlic al, 1490[regelnummer] Ic weet wel dat u minne sal Menich becopen, eer tspel vergeet’Ga naar voetnoot5). - ‘Here,’ seit hi, ‘mi es leet, Dat icker so vele hebbe toe geseit, Maer minne, die mi int herte leit 1495[regelnummer] Ende ontsteken es van hare In hopen van joien, hi wart geware, Dat hem selc wile tsens gebreectGa naar voetnoot6), Ende te verre vorwart spreectGa naar voetnoot7);aant. Ende alsic sie hier vore mijn ogen 1500[regelnummer] Die scone, die mi heft ontogen Al mijn herte ende minen sen, Wat wondre eist, dat ics dan ben
[pagina 58]
Te meer berurtGa naar voetnoot1) int herte mijn Van hogen gepense een luttelkin, 1505[regelnummer] Om te hogeneGa naar voetnoot2) minen name. Het ware onrecht, haddic des blame, Want die herte, daer in woent minne, Si moet doegen in allen sinne Ga naar margenoot+So wat dat hare overgeetGa naar voetnoot3), 1510[regelnummer] Bliscap, rouwe, cout ende heet. Dit kint mijn herte altemale, Nochtan en dorstic noit die tale Begonnen niet in al mijn leven, Dat ic te kenne hadde gegeven 1515[regelnummer] Mijn vernoi ende mijn torment. Hebbic gesproken te verre een twent, Ic bids genaden oetmoedelike.’ Ydorus seide doe vriendelike: ‘Here coninc, here, ic wille gi wet, 1520[regelnummer] Ic hebbe mijn herte ane u geset, Dat icse u geve altemale: Nu mint ende hoedtGa naar voetnoot4) u minne wale.’ - ‘Vrouwe,’ seit die coninc doe, ‘Ine was van gichten noit so vroe’. 1525[regelnummer] Doe sprac Casseel van Baudre ende seide: ‘Gi hebt gewonnen een meerreGa naar voetnoot5) scoenheide Met conincs spele in u gebodGa naar voetnoot6), Dan Prian verloes, alselpmi GodGa naar voetnoot7), Doe Troien sine stat was testortGa naar voetnoot8),
[pagina 59]
1530[regelnummer] Daermen noch dicke af spreken hort.’ - ‘Here,’ seit hi, die coninc Betijs, Die hovesch, vroet was ende wijs: ‘Alselc geluc mochti wel gesien U selven in corten tiden gescien.’ 1535[regelnummer] - ‘Here,’ seit hi, Casseel Baudrijn, ‘Sere verlanctGa naar voetnoot1) der herten mijn Na die scone, die mi ene wonde Alsoe heimelike geven conde, Dat ic die quetsinge niet ne sie. 1540[regelnummer] Ie wane wel sekerlike dat nie So goet gevielGa naar voetnoot2) prisonier, Alst mi es gevallen hier: Ie machs mi beloven wel’Ga naar voetnoot3). Ende began doe weder tconincs spel, 1545[regelnummer] Ende seide: ‘Here coninc, het es sedeGa naar voetnoot4), Dat elc heeft ane u ene bede, Alse u conincscap es uut, So dat gi al overluut Seggen moet dies men u vraegt. 1550[regelnummer] Here, bider trouwen die gi draegt, Manic u ende bidde, dat gi Segt welc u bequamer si, SoeGa naar voetnoot5) tanesiene uwe vriendinne, Soe gepens van uwen sinne, 1555[regelnummer] Alse gi bi hare niet en sijt.’ Die coninc seide: ‘Mijn delijtGa naar voetnoot6) Es meerre vele, ende mijn rasteGa naar voetnoot7) In gepense, dat mi woent vaste Binnen in mire herten gront. 1560[regelnummer] Al gevalt mi enichge stont, Dat ic sien mach mire joncfrouwen, Die ic minne met goeder trouwen,
[pagina 60]
Ga naar margenoot+Ende hare lieflic suete anscijn, Dat niet scoenre en mochte sijn, 1565[regelnummer] Ende hare vriendelic lachende ogen, Daer niemen tsien of kan gedoegen, Ende dien sueten roden mont, Die scijnt dat cusset in alre stont, Ic warde soe berurt van dien, 1570[regelnummer] Dat ic niet en can gesien Noch een twent gevoelen iet, Ine weet wat mi es gesciet. Bi derre redene mijn herte draechtGa naar voetnoot1), Dat bi siene wort meer versaecht 1575[regelnummer] Een minnare, dat dunct mi, Dan hi in gepense si; Want alsic verre bem van hareaant. Ende niet en sie, wardic geware Dat suete gedunkenGa naar voetnoot2), dat mi sent toe 1580[regelnummer] Gepens, dat maect mi therte vroe Van dien dat ic hebbe gesien. Dat mi dat weder mochte gescien, Ic soude mi dan houden sekerlikerGa naar voetnoot3) Jegen hare bat ende vroedeliker, 1585[regelnummer] Ende hare clagen mijn verdriet; DanGa naar voetnoot4) pensic hare te seggene niet, Mire herten ogen sendic hare Met gepense, die mi int hare Van joien bringen met gepense: 1590[regelnummer] Dus heeft mi minne tenen senseGa naar voetnoot5). Soe ic vorderGa naar voetnoot6) van hare ben, Soe si meer dwinget minen sen; Ic bem haer eigin, dats wel inscijn,
[pagina 61]
Mars geve datse mine moet sijn.’ 1595[regelnummer] Baudrijn seide: ‘Here coninc, here, Onse Goede moeten u geven ere. Gi hebt mi berecht so wale, Dat ics mi houde ane uwe tale.’ Phesonie, die sonder minne 1600[regelnummer] Was van herten ende van sinne, Seide: ‘Here coninc, berecht mi, Welc sijn twee dinge, daer gi bi Meest sijt verhoeget van uwer minnen, Ende wilke u meest goeds doen gewinnen?’ 1605[regelnummer] - ‘Hopen ende dinken, scone joncfrouwe, Hoeden mi van allen rouwen. Alsic te sere bem verladenGa naar voetnoot1), Soe staen mi dese twee in staeden: Daer omme belovic miGa naar voetnoot2) meest van hen. 1610[regelnummer] Gedinken coemt troesten minen sen Jegen meshope, ende brinct te vorenGa naar voetnoot3) Die scone die ic hebbe vercoren, Om doen tanesien der herten mijn Den roeden mont, dat suete anscijn, 1615[regelnummer] Die kele witter danne een sneeGa naar voetnoot4); Ga naar margenoot+Ende alse mi doet die herte wee, Gedinken haelt mi dan hope goet, Die mi mijn seer al sachten doetGa naar voetnoot5). Alse dese twee vergaderen moegen 1620[regelnummer] In mijn herte, sone mager dogenGa naar voetnoot6), Rauwe, pine ende swaer verdriet Langer binnen geduren niet. Na dien dat ict can versinnen, So staet mi aldus van minnen.’ 1625[regelnummer] - ‘Here coninc,’ seit soe, Phesonie,
[pagina 62]
‘Aldus berechtGa naar voetnoot1) sone wasic nie. Mars moete u geven ere ende goet, Ende tuwen lieve geluc ende spoet’. Edea die scone maegd 1630[regelnummer] Met stadenGa naar voetnoot2) si den coninc vraegt: ‘Here,’ seit si, ‘segt mi twee dingen, Die ure herten sonderlingeGa naar voetnoot3) Alre meest rouwen doen kinnen In tambachtGa naar voetnoot4) van ure minnen.’ 1635[regelnummer] - ‘Begerte ende vrese, vrouwe, dese beide Doen mi menege bitterheide. Begerte loept mi op met crachte Met bernende begerte in mijn gedachte, Dat ic mi met begerten groet 1640[regelnummer] Moet verweren jegen die doet. Mire herte vresen hare wanen doet, Dat mi van minnen en geen goet Nemmermeer gescien en mach, Wat ic hare diene nacht ende dach. 1645[regelnummer] Dese twee maken mi te surenGa naar voetnoot5) Mijn leven soe, ine can geduren.’ - ‘Here,’ seit si, Edea, ‘ane u nu entGa naar voetnoot6) Die pine, die de minne sent Den minnare, die sonder hope leeft, 1650[regelnummer] Daerse u wel versien af heeft.’ Ydorus, die wel goetlic siet Op den coninc, en woude niet Langer beiden ende seide: ‘Here, Dat u Mars geve goet ende ere! 1655[regelnummer] Ic soude die drie dinge gerne bevrodenGa naar voetnoot7), Die de minne meest behoeden In hare virtut ende in hare cracht.’
[pagina 63]
- ‘Vrouwe, in bens niet wel bedacht’Ga naar voetnoot1), Seide die coninc, ‘mar ic sal 1660[regelnummer] Seggen van dien poëten al, Wat sire toe seggen ende die auctoreGa naar voetnoot2). SientieGa naar voetnoot3) es dirste, si gaet vore, Want si wijst al ende leert, Hoemen haren dienst anteertGa naar voetnoot4). 1665[regelnummer] Trouwe die geweechseGa naar voetnoot5) bede;aant. Helen es coevertoerGa naar voetnoot6) van beden Jegen die felle tongen quaet, Die pensen menichge overdaetGa naar voetnoot7) Ga naar margenoot+Over die minne ende doen verdriet: 1670[regelnummer] Dit sijn die drie virtute, nu siet, Die houden in crachten ende groneGa naar voetnoot8) die minne Met haren volgren in allen sinnen. Diet bat weet, macht bat vermondenGa naar voetnoot9), Mar doude vroede dus orconden’. 1675[regelnummer] Hier met bleef, dat weet ic wel, Algader doe dat conincspel. Doe dat conincspel was leden, Daermen vander minnen seden Hadde afgesproken menic wartGa naar voetnoot10), 1680[regelnummer] Cassamus die goede vieliart Dede hem doe scaecspel bringen, Dat van sonderlingenGa naar voetnoot11) dingen Was gemaect, alse gi selt horen. Hen was beinijnGa naar voetnoot12) nocht yvoren 1685[regelnummer] Deen spel dat jegen dander stoet,
[pagina 64]
Mare van gesteinte harde goet. Deen so was een roet robijn, Ende dander ene miraudeGa naar voetnoot1) fijn. Tscaecbart dat was lasure, 1690[regelnummer] Ende van goude gedeilt aldureGa naar voetnoot2). Cassamus hi sette dat spel Te sinen rechte harde wel. ‘Here Baudrijn, dat u goet gescie, Gi selt,’ seit hi, ‘ende Phesonie 1695[regelnummer] Te gadre spelen alle beide.’ Here Casseel antworde ende seide, Dat hijt doen soude harde gerne. Phesonie seide te haren scerneGa naar voetnoot3): ‘Van Baudre here herGa naar voetnoot4) Casseel, 1700[regelnummer] Ic wille u geven groet vordeel, Roc of riddreGa naar voetnoot5), welc gi kiest; Mare gevalt dat gi verliest, Dat gi u niet belgenGa naar voetnoot6) en selt. Ic sal uwen coninc met gewelt 1705[regelnummer] Achter inden hornecGa naar voetnoot7) driven Met enen oudenGa naar voetnoot8), daer hi sal bliven.’ - ‘Nichte,’ seit si doe, Edea, ‘Gi spreect den riddre alte naGa naar voetnoot9), Gi doet u selve groet onnere,
[pagina 65]
1710[regelnummer] Dat gine hier dreicht so sere. Wet wel, eer dat spel vergeetGa naar voetnoot1), Ic sal u wriven ane u cleetGa naar voetnoot2) Tdregen, dat gi hebt gedaen.’ Phesonie rundeGa naar voetnoot3) hare saen 1715[regelnummer] In hare ore ende seide: ‘Joncfrouwe, Eist dat gi wilt sine trouwe, Ic sal hem seggen dat hi u minne: Gi seles te blider sijn van sinne.’ - ‘Vrouwe,’ seit si, ‘altoes wildi 1720[regelnummer] RamponerenGa naar voetnoot4) ende scelden op mi. Woudic minnen gonder ocht hierGa naar voetnoot5), Ine woude niet selken messagier.’ Ga naar margenoot+Casseel die here dit wel verstoet Ende sach op Edea, die hare bloet 1725[regelnummer] VerhaeldeGa naar voetnoot6), dat hare maecte scone, Dat si een ingel uten troneGa naar voetnoot7) Sceen vele bet dan iemen el. Cassamus, die neven tspel Was geseten, loech mettien, 1730[regelnummer] Ende seide: ‘Also mote mi goet gescienGa naar voetnoot8), Mi dunke, hier es een veruwere goetGa naar voetnoot9), Die saen dus scone varuwen doetGa naar voetnoot10). TrectGa naar voetnoot11), here Casseel, sonder verdrieten.
[pagina 66]
Dese connen te rechte wel scieten 1735[regelnummer] Indie herte sonder scade. Nu trect irst uwe mesdade’Ga naar voetnoot1).aant. - ‘Oem,’ seit si, Phesonie, ‘Ic wille wale dat gescie, Dat hi hebbe den irsten toegeGa naar voetnoot2); 1740[regelnummer] Maer eer volent onse orloge, Sal mi dechtersteGa naar voetnoot3) toge behoren. Al heeft hi nu den toge verloren,aant. Ic bem die gone dient stoet soe, Die dat halm suect int stroeGa naar voetnoot4). 1745[regelnummer] Ine weet wat mi es gesciet, Ine bem alse geluckich niet Alse Edea ende Ydorus es. Dies sijt seker ende gewes, Alse Venus die vrouwe van minnen 1750[regelnummer] Gebiedt, sal ic een lief gewinnen.’ Casseel van Baudre trac met sinneGa naar voetnoot5) Sine vendeGa naar voetnoot6) vor sine coninginne, Ende die joncfrouwe si trac daer naer Den riddre, om te winne daer 1755[regelnummer] Die vende, die hi daer trac. Casseel die coninginne vortstacGa naar voetnoot7), Dies si hoedenGa naar voetnoot8) woude die vende; Haren ouden si oversende, Ocht deen iet mochte gewonnen sijn. 1760[regelnummer] - ‘Vrouwe,’ seit hi, her Baudrijn, ‘Liet ic u aldus gewerden, Ic soude mijn spel qualic beverdenGa naar voetnoot9).’ Na dese tale so viel hi In een gepens, daer hi bi 1765[regelnummer] Versuchte utermaten sere,
[pagina 67]
Ende Phesonie bescernedeGa naar voetnoot1) dien here, Ende seide: ‘Laet u suchten varen; En sal en geen water overvaren, Het mach herbergen u soe bi.’ 1770[regelnummer] - ‘Vrouwe,’ seitse, Edea, ‘hoe wel condi ScalkelekeGa naar voetnoot2) spreken, dunct mi wale.’ Doe Phesonie horde dese tale, Was si uut haren sinne wel naerGa naar voetnoot3). Si souden gerekent hebben daer 1775[regelnummer] Hare parage alle beideGa naar voetnoot4),aant. Ga naar margenoot+Maer dat sijt lieten dore hovescheide; Ende die Baudrijn scaemde hem sere, Ende Phesonie wan af dien here Met haren ouden sine coninginne, 1780[regelnummer] Dies si was blide in haren sinne, Ende scerende op hem ende seide: ‘Vrouwen die sijn in uwen geleide Daertoe condi qualic sien’Ga naar voetnoot5). - ‘Vrouwe, alsoe moete mi goet gescien, 1785[regelnummer] Dat ic met siene ben gevaen, Soe bi siene ine machs ontgaen, Ocht ic bi messiene verliese, Dat ic messiene coes ende kiese. Ic sie ende wedersie ende sie, 1790[regelnummer] Soe ic meer sie, so meer joien ende wie’Ga naar voetnoot6).aant. Doe si dit horden doe waren si TebarenteertGa naar voetnoot7), die waren bi: Dobbele verstantnesseGa naar voetnoot8) hadde sine tale, Dat merkeden si allegader wale. 1795[regelnummer] Phesonie seide: ‘Here, te waren, Gi cont scone ende wel bewarenGa naar voetnoot9)
[pagina 68]
U tale ende vrodelike daer bi.’ - ‘Ic soude trecken, vrouwe?’ - ‘Ja gi. Ic segge u scaec’Ga naar voetnoot1). - ‘Dat sie ic wel.’ 1800[regelnummer] - ‘Nu botet’Ga naar voetnoot2). - ‘Gerne.’ - ‘Nu dan snel.’aant. - ‘Vrouwe, gi haest mi alte sere.’ - ‘So gevic u dan vorsteGa naar voetnoot3), here, Tote margen vroech ten sonne opgange.’ - ‘Vrouwe, ine wilse niet so lange.’ 1805[regelnummer] Den roc wan si hem af mettien. Doe scaemde hi hem ende woude tienGa naar voetnoot4) Ene vende, die op den hornec stoet. ‘Wat eist, here, dat gi doet? Boet tirst,’ seit soe, Phesonie, 1810[regelnummer] ‘U scaec, dat u goet gescie, Want het es costume ende sede. En nemt gramscepe noch onvredeGa naar voetnoot5) Dore God, here, te mi wart niet; Want wie gerechter minnen plietGa naar voetnoot6), 1815[regelnummer] Ende hi mint scone ende goede, Hovessce ende van gestaden moede, Alse ic wel wane dat gi doet, Hine soude int herte noch inden moet Herbergen laten onpaisGa naar voetnoot7) no toren, 1820[regelnummer] Daer minne hare woninge heft vercoren.’ Cassele verblijdde therte binnen, Doe hise dus spreken horde van minnen. ‘Gi segt waer, vrouwe, sekerlike, Ic pense om minne soe vriendelike, 1825[regelnummer] Alse tsuete gedinken coemt te mi, Die mi dan ware alsoe biGa naar voetnoot8),
[pagina 69]
Dat hi opsnede therte mijn, Hi soude mire vrouwenGa naar voetnoot1) suete anscijn Ga naar margenoot+Daer binnen sien alse wel betogenGa naar voetnoot2) 1830[regelnummer] Alse nu, daer icse sie met ogen.’ - ‘Here,’ seitse, die joncfrouwe, ‘Trec, ic maens u op u trouwe, Boet u scaec, dats hovesscede, Want ic ontsegge u pais ende vredeGa naar voetnoot3). 1835[regelnummer] Hoet u wel in allen sinne: Magic, ic sal u liede afwinnen. Gi hebt gnoech gepenst te waren Na dese CaldieuscheGa naar voetnoot4), latet varen.’aant. - ‘Vrouwe,’ seide Edea, ‘bi Gode, gi sijt 1840[regelnummer] Te haestich van talen allen tijt, Gi maect u scerens alte vele.’ - ‘Nichte, dat ic lache ende spele, Dat es al omme feesteGa naar voetnoot5) te doene Baudrine, den riddre cone, 1845[regelnummer] So dat hi te desen tiden Te sachter sinen tijt mach liden’. - ‘Vrouwe,’ seit hi, die here van Baudre, ‘Gi hebt dit wel genait te gadre Met witten ende met blaeuwen twineGa naar voetnoot6); 1850[regelnummer] Het es ane u wel in scineGa naar voetnoot7), Dat gi sijt behendich ende vroet.’ Van haren scake dede hi hare boetGa naar voetnoot8),
[pagina 70]
Ende dede den coninc elre gaen Op een ander velt ende staen. 1855[regelnummer] Si speelden bede ene lange stonde, Maer her Baudrijn hi en conde Niet tspel alse wel alsi dede. ‘Here,’ seit si, ‘ic hebbe uwen vrede Lange van heden eerGa naar voetnoot1) ontseit, 1860[regelnummer] Ic wille u doen ene hovescheit: Ic sal u mattenGa naar voetnoot2), dat verstaet, In den hornec, eer gire uutgaet, Ocht indie reieGa naar voetnoot3), welc gi begert.’ - ‘Vrouwe, dit mat dat hebbic wert, 1865[regelnummer] Ende houde mi gepaitGa naar voetnoot4) van beide. Ic wout nu ware al sonder beide. Gi hebt oec wel die macht, waermede Dat ic met ere soude op die stede Bliven mat, op dats u rochteGa naar voetnoot5) 1870[regelnummer] Dan, met al dien dat ic vermochteGa naar voetnoot6) U te mattene, dat weet ic wel.’ Doe was daer joie ende groet spel, Ende die joncfrouwe scaemde hare, Ende pensede, dat iet messeitGa naar voetnoot7) daer ware. 1875[regelnummer] ‘Lieve suster,’ seide Betijs, ‘Dreicht dien riddre in hovesscer wijs, Ocht hi sal willen hene varen.’ - ‘Bi Gode, bruder,’ seit si, ‘te waren, In pensde niet dat archGa naar voetnoot8) soude sijn.’ 1880[regelnummer] - ‘Sone dedic oec,’ sprac Baudrijn,
[pagina 71]
‘Maer sekerlic mesdaen ware dat, Ga naar margenoot+In verbeidde al selken mat.’ Cassamus, die dit verstoet, Hem verblijdde herte ende moet, 1885[regelnummer] Ende sloech dat spel omme ende seide: ‘Gi sijt mat nu alle beide, Ende vanden spele es mijn die ere.’ Doe logense allegadre sere. Doe riep hi datmen brachte den wijn, 1890[regelnummer] Dies si te blider souden sijn.	margenoot+ Fol. 68 c. voetnoot1) Vast, sterk. voetnoot2) Van hogen prise, hoogen lof waardig, voortreffelijk. Zoo sprak men ook van een ridder van groten love. Evenzoo gebruikt men nog als bnw. van waarde, van gewicht. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot3) Voren, voeren. O in plaats der oe komt in ons Hs. herhaaldelijk voor. voetnoot4 Brulucht, bruiloft, Hd. brautlauf, eigenlijk de plechtige loop, optocht, om de bruid naar de woning des bruidegoms te voeren. Verg. het lat. uxorem ducere. Zie te winkel, in het N. Ned. Taalmag., III bl. 207 vlgg. - Af, thans van, veel minder juist. Nog in de XVII^e eeuw gebruikte men veelal af. Zie Ned. Klass. III bl. 39; 69, enz. en Ned. Wb. I. bl. 830. voetnoot5) Thans gebruikt men achter vele ww. eene onbep. wijs, waar vroeger het tegenw. dw. werd gevonden, even als in het Latijn. Zie ook vs. 26, 33. voetnoot6) Harde, zeer. voetnoot7) De zin is: Beter was geene gelegen. Engeen, negeen, nullus, heeft thans de negatie en verloren, die er juist de beteekenis aan gaf. Het ontkennende geen en het aanwijzende worden nu in sommige naamvallen alleen door de spelling onderscheiden. voetnoot1) Alexandersse, van den nominat. Alexanders. De s is in het OFr. het teeken van den eersten naamval. Zoo luidt de aanvang van dit gedicht in het oorspronkelijke: Apres ce qu' Alexandres Ot Dedefur conquis, etc. voetnoot2) Ontfaen, in leen ontvangen. margenoot+ fol. 68 d. voetnoot3) Man, leenman. Verg. huyd. Stoke I bl. 378. voetnoot4) Sderts dages, des derden daags. Evenzoo werd de sterke verbuiging bij de andere telwoorden gebruikt, als des vierds, zevends, achtens, tiends dages. Zie Rijmb. Gloss. voetnoot5) Paeuwelgoen, tent, Fr. pavillon. voetnoot6) Bi uren, bij wijlen, somtijds. voetnoot7) Te waren, in waarheid, voorwaar. voetnoot8) Waer, d.i. waarheen. voetnoot9) Marcus, Mars. Dat deze hier werkelijk bedoeld wordt als ‘hogeste god’, blijkt uit vs. 119. voetnoot1) Wullin, met een wollen pij aan. Verg. Beatr. vs. 510: Al droghic alle daghe een hare, Ende croeper met van lande te lande, Over voete ende over hande, Wullen, barvoet, sonder scoen, Nochtan en constic niet ghedoen Dat ic van sonden worde vri. voetnoot2) Voderinge doen op enen, met kracht van wapenen zich fourage verschaffen van iemand. Zie de Aant. voetnoot3) Genende, moed, stoutheid. Met -, stout, onverschrokken. Zie huyd. Stoke II bl. 328. voetnoot4) Driven, Hd. treiben, komt bij een menigte znw. voor in den zin van doen, bedrijven. voetnoot5) Duecht seggen van enen, lof spreken van iemand. voetnoot6) Sonder, behalve. Verg. Hd. sondern. voetnoot7) Sine = si en. Wij hebben hier te doen met eene eigenaardige mnl. constructie, waarvoor wij thans zouden zeggen: dat zij niet voor hem in voortreffelijke hoedanigheden moeten onderdoen. voetnoot8) Niet daer omme - en, niet dat - niet. voetnoot9) Behoedt, bedachtzaam. - Wort, onveranderde meervoudsvorm. Zie mijne Mnl. Spraakk. (Bloeml. IV bl. 203). [tekstkritische noot]Vs. 78 Hs. hadde. voetnoot1) Goet, in het algemeen: voortreffelijk in zijn soort, vroeger vooral op de hoofddeugd des ridders toegepast, en dus dapper. Wordt dus iemand aangesproken als ‘goet man’, dan denke men niet aan het spreekwoord: Qui dit bon, dit bête. voetnoot2) Stoede, aanv. wijs van staen. Staen, standen, had in het imp. stoent, dat tot stoet verliep. De vorm standen komt nog voor in den zeer gewonen imperativus stant. Zie de jager Versch. bl. 91, en L. Versch. bl. 469. margenoot+ fol. 69 a. voetnoot3) Broeder, zonder s in den genit., even als ook vader. Zie huyd. Stoke I bl. 158; Mnl. Spraakk. bl. 205. voetnoot4) Verwandelen, veranderen, ontroeren. voetnoot5) Hijs = hi des, even als in vs. 86 haddijs voor hadde hi des. Ontgaen regeerde den genit., waar thans het voorz. aan wordt gebruikt. Zoo in den Wap. Mart. II vs. 44, het ww. ontflien: Nu es dine herte dies ontfloen. voetnoot6) Lettel, luttel, weinig, Eng. little. voetnoot7) Hovesscelike, wellevend. De hoofschheid, heuschheid, was eene der hoofdsieraden des ridders. Wie ze niet bezat stond gelijk met den dorper, den vilain. voetnoot8) Doet, dood. Oo wordt dikwijls in de Hss. door oe geschreven. [tekstkritische noot]Vs. 104. Hs. weder. 108. Hs. heeffene. 111. Hs. heedt. voetnoot1) Beteren, vergoeden, herstellen. Beterne staat hier in den dativ. Zie Mnl. Spraakk. bl. 231. - Bem, later afgestompt tot ben. Zie Mnl. Spraakk. bl. 234. voetnoot2) Pais, vrede, Fr. paix. voetnoot3) Mijns lants, genit. partitivus, waarbij iet, een deel of iets dergelijks is verzwegen. voetnoot4) Oemoet, genade, ‘het gevoel van den vergevensgezinden rechter, niet (gelijk thans) van den berouwhebbenden zondaar.’ Zie L. Sp. Gloss., huyd. Stoke II bl. 514, clign. Bijdr. bl. 80. voetnoot5) Hieffene = hief hem. Zie huyd. Stoke I bl. 471, bl. 481; Mnl. Spraakk. bl. 211. voetnoot6) Vroe, Hd. froh, vroo-lijk. voetnoot7) Tongemake sijn, bedroefd zijn. Er tegenover staat te gemake ende blide. Zie huyd. Stoke II bl. 99. voetnoot8) Opdat, indien. Zie L. Sp. Gloss. - Moeten, mogen. Zie ook vs. 120, 121, 145, enz. Verg. L. Sp. Gloss. voetnoot9) Jovijn, dezelfde als Jupiter, van den genit. Jovis. Met de heidensche goden namen de middeleeuwsche dichters het zoo nauw niet. Apollijn, Tervogant (Hermes Trismegistus), Mamet en Mahoen (beide laatsten Mahomed), worden soms bij elkaar genoemd. Zie Hor. Belg. VI bl. 217, Bloeml. Gloss. op Mahoen. voetnoot1) Gebod, aanbod. voetnoot2) Spoet, voorspoed. voetnoot3) Van hogen done, van groote macht. Verg. onze uitdrukking: in goeden doen. voetnoot4) Sone, zoen. voetnoot5) Vieliart, grijsaard, Fr. vieillard. Veelal verbonden met out. Zie Esm. vs. 37. margenoot+ fol. 69 b. voetnoot6) Scinen, blijken. Zie huyd. Stoke II bl. 168. voetnoot7) Verlegen, versleten, afgeleefd, kil., vetus, obsoletus. Eigenlijk deelw. van verliggen, door liggen onbruikbaar worden. voetnoot8) Plegen der wapine, de wapenen hanteeren. Plegen, plien, met den genit., bij kil., agere, studere, curam s. diligentiam adhibere, was in het algemeen gewoonlijk doen, behandelen, en wijzigt zijne beteekenis naar het znw., dat er is bijgevoegd. Zie tal van voorbeelden bij huyd. Stoke III bl. 297; van wijn Heelu bl. 7 vlgg. voetnoot9) Ockesoen, reden, aanleiding, Fr. ochoison, occasion. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot10) Te boven comen, met den genit., overwinnen, zegevieren over. voetnoot11) Ontdragen tleven, het leven er afbrengen. Zie clign. Bijdr. bl. 308. De zin is: Hij zou mij niet zooveel goed kunnen geven, dat enz. [tekstkritische noot]Vs. 150. Hs. Dat. voetnoot1) Pensen, denken, Fr. penser. - Die edelhede meerv. om het rijm van behoren, voren. voetnoot2) Hem te voren doen, zich vertoonen, voor den dag komen. voetnoot3) Verdragen, kwijtschelden. In het spel der wapine wordt niets kwijtgescholden de inzet is het leven. Zie M. Lp. Gloss. voetnoot4) De zin is: Zoo waar als ik met eere mag leven, enz. voetnoot5) Vontnesse, vonnis. Bij kil. komt de vorm vondnisse naast vonnisse nog voor. voetnoot6) Binnen sijn, onder (iets) begrepen zijn. voetnoot7) Eene bij onzen dichter zeer gewone constructie, waarbij achter het pers. voornw. als nadere aanduiding de eigen naam of eene andere omschrijving volgt. Verg. vs. 263, 523, 653, 683, 965, 1047, 1055, 1131, 1147, 1187, 1324, 1335, 1341, 1383, 1403, 1427, 1471, 1475, 1488, 1531, 1535, 1625, 1647, 1707, 1737, 1760, 1770, 1809, 1831, 1847. voetnoot8) Bliven in enen, met den genit., of het voorz. van, het aan iemand laten verblijven, ter beslissing van iemand overlaten. Van al te malen, van alles te zamen. Voor in vindt men ook an, te en op. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot9) Ontsien, vreezen. voetnoot10) Geconnen, part. van connen, kennen. [tekstkritische noot]Vs. 167. Hs. mochte. iet. 171. Hs. magt. 172. Hs. dagt. voetnoot1) D.i.: die iets wijzer en schooner niet zouden kunnen zijn. voetnoot2) Versconen, schooner maken. voetnoot3) Het esser drie, even als in het Hd. Es giebt derer drei, Fr. il y en a. voetnoot4) Terde, voor tderde, dat derde. voetnoot5) Dagen, zich bevinden, vertoeven. Zie Lorr. Gloss. voetnoot6) Willen, neemt meermalen in den 3en pers. enk. de t aan. Zie Mnl. Spraakk. bl. 232. voetnoot7) D.i. sijns en wilt si. Willen regeert den 2en nv. in den zin van begeeren, gediend zijn van. voetnoot8) Fel, boosaardig, nijdig. Zoo wordt Reinaert gewoonlijk ‘die felle metten roden baerde’ genoemd (vs. 60). Groniart, Fr. grognard, knorrig. margenoot+ fol. 69 c. voetnoot9) Met, mede, bovendien. voetnoot10) Dier, kostbaar, met verwisseling van ie en uu: duur, even als vier, vuur, enz. Torre, toren, Lat. turris. voetnoot11) Slachten, gelijken, kil. similem esse, progeniem sequi. Van denzelfden stam als geslacht. Slachten, mactare, is een versterkte vorm van slagen, slaan. - Bet, adv. beter, meer. voetnoot1) Vromicheit, dapperheid. Vroom, Goth. fruma, komt overeen met het Lat. primus, eerste (in den strijd). Andere tijden, andere zeden; zoo verliep ook de beteekenis van vroom tot die van godvruchtig. voetnoot2) Emmer, vast, stellig. - Strueren, verwoesten, OFr. destruire, Lat. destruere. Zoo ook Lorr. I vs. 617; Grimb. O. II vs. 326. Daar het een woord van vreemden oorsprong was, en men de kracht van het voorvoegsel de niet gevoelde, is dit in het Mnl. vaak weggevallen. Naast strueren vindt men evenwel ook destrueren. voetnoot3) Onterven, (van have en goed) berooven. voetnoot4) Staen in staeden, helpen, bijstaan. Stade, oorspronkelijk hetzelfde als stat, plaats, komt gewoonlijk in den zin van gelegenheid voor. Te stade komen is: op de juiste plaats komen, d.i. juist te pas komen. Evenzoo in staden staen, met den dat., eigenlijk: op de juiste plaats zich bevinden voor iemand. Zie L. Sp. Gloss. en vooral de jager Taalk. Mag. IV bl. 57 vlgg. voetnoot5) Boven = boeven, met den genit., behoeven. Evenzoo bagen voor behagen, bendich, voor behendich, enz. Zie huyd. Stoke I bl. 570. voetnoot6) D.i.: Hier behoeven niet meer woorden over gesproken te worden. voetnoot7) Liden, overtrekken, geheel overeenkomende met het Fr. passer. Verg. ons overlijden met het Fr. trépas, van het Lat. transpassus. - Sciere, eerlang, schielijk. voetnoot8) Vieren, rusten, Hd. feiern, van het znw. viere, Lat. feriae, rustdag, sabbath. Zie huyd. Stoke III bl. 55, L. Sp. op vierte. voetnoot9) Tornieren, een steekspel houden. Zie van wijn Heelu bl. 170. - Varen is eenvoudig: gaan. voetnoot10) Alselc, zoodanig. - Pant, bezitting, schat. Zie Wap. Mart. Gloss. voetnoot1) Calengieren, als eigendom reclameeren. Zie Bloeml. Gloss., en du cange (Ed. Henschel) II bl. 34 i.v. callengia. voetnoot2) Manscap doen, den eed van trouw als leenman doen. Manscap is het MLat. homagium, Fr. hommage, van homo, (leen)man. Zie huyd. Stoke III bl. 407. voetnoot3) Hen = het en. - Lachter, schande. Verg. clign. Bijdr. bl. 86-90. voetnoot4) Loech, oude en zuivere vorm van het sterke lachen. Zie op Esm. vs. 26. voetnoot5) Dicke, dikwijls. voetnoot6) Onnen, met den genit. der zaak, gunnen. De le en 3e pers. enkelv. wisselen o in a: an, even als in connen, can; mogen, mach; dorren, dar. Zie Mnl. Spraakk. bl. 232. voetnoot7) Sone maken an enen, zoen treffen met iemand. voetnoot8) In het Mnl. werd zeer dikwijls het bnw. achter het znw. geplaatst, en bleef dan onveranderd, of nam enkel eene e aan. Zie Mnl. Spraakk. bl. 209. margenoot+ fol. 69 d. [tekstkritische noot]Vs. 243. Hs. Ende. voetnoot1) Gewagen regeerde den genit. Waermenre is voor: waer men haer (genit. plur.). voetnoot2) Geren, met den genit., begeeren. voetnoot3) Gestaeden, met den genit. der zaak, toestaan, vergunnen, Hd. gestatten. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot4) Beliggen, belegeren. voetnoot5) Sorge, bezorgdheid, vrees. - Bevaen, bevangen. voetnoot6) Secorsen, helpen, bijstaan, van het znw. secors, Fr. secours. voetnoot7) En = het en. De zin is: Zoo niet blijkbaar een ongeval het verhindert. voetnoot8) Goffanon, wimpel aan de speer, Fr. gonfanon. voetnoot9) Root, het gewone epitheton van goud. Het rosachtig bruine goud was in de Middeleeuwen bijzonder geliefd. voetnoot10) Zie de aant. voetnoot11) Dagen, uitdagen, ten strijde vorderen. voetnoot12) Dienen van ene dinc, iets toedienen, uitdeelen. voetnoot13) Gelof, belofte. - Beheet, belofte, Eng. behest. Zie Lorr., Limb., L. Sp. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 270. Hs. Deet. 283. Hs. opbrake. 288. Hs. den. voetnoot1) Hout, gunstig, toegenegen, Hd. hold. Verg. het hiervan afgeleide hulde (holde) en houw en trouw. - Sonder begeven, zonder te kort te schieten, niet veel meer dan een bloote bevestiging. voetnoot2) Overste gichte, bovenste, hoogste gift. voetnoot3) Meltheit, mildheid, edelmoedigheid. - Sonder faelgen, zonder missen, sans faillir. voetnoot4) Becleven sijn in enen, bij iemand vastgeworteld zijn, eig. door bestendige gewoonte als het ware aan iemand vastgekleefd zijn. Zie LSp. Gloss. voetnoot5) Zie de aant. voetnoot6) Bolgenscap, verbolgenheid. voetnoot7) Sachten, verzachten. - Sericheit, verdriet, droefheid. voetnoot8) Sonder sparen, zonder dralen, onverwijld. margenoot+ fol. 70 a. voetnoot9) Neken, naken, naderen. - Beginnen heeft regelmatig het sterke imperf. began, doch ook de zwakke begonde, begonste, analoog met conde, conste van connen. voetnoot10) Logieren, zijn verblijf nemen in tenten of logen. Loge, bij kil. tugurium, casa, elke los opgeslagen verblijfplaats, kraam, tent, loods. Zie van wijn Heelu bl. 110. - Riviere, veld, Mhd. riviere, Fr. rivière. Vooral werd onder riviere het jachtperk verstaan, en was varen in rivieren, op de vogeljacht gaan. Zie Dr. jonckbloet Spec. bl. 120. voetnoot1) Rechten, oprichten, opslaan. voetnoot2) Ter vart, terstond. voetnoot3) Deus, zeer gewone uitroep, naar het Lat. deus, God. Huyd. Stoke II bl. 260 merkt bij het citeeren van een aantal plaatsen aan: ‘Uit zulk vloeken en zweeren in 't Latijn, of half Latijn half Duitsch, is licht te bevroeden, dat de Leeken het geleerd hebben van de Klerken. Je me contenteray de dire ce petit mot en passant, c'est que je pense que les Gentilshommes et les Chartiers ayent appris le mestier de blasphemer des Prelats, et autres gens d' Eglise. 't Zijn de woorden van H. Estienne, Apologie pour Herodote.’ voetnoot4) Hem verbaren, zich openbaren, verschijnen. voetnoot5) Hem verclaren, helder worden, opkomen. voetnoot6) Craieren, uitroepen, Fr. crier. voetnoot7) Torsen = te orsen, te paard. - Sonder vieren, zonder rusten, onverwijld. Zie bl. 9, aant. 8. voetnoot8) Verdragen, verschoonen, sparen. Zie M. Lp. Gloss. voetnoot1) Travellieren, inspannen, vermoeien, kil. fatigare, infestare, vexare. voetnoot2) Hogen, hooger doen stijgen, vermeerderen. voetnoot3) Liggen ane enen, gelegen zijn aan iemand. voetnoot4) Hem hebben, zich houden, Lat. sese habere. voetnoot5) Gonneert voor ge-onneert, part. van onneren, onteeren, van het znw. onnere, oneer, doch in de sterkere opvatting van schande. voetnoot6) Noit, even als nie, werd vroeger ook als negatie gebruikt, waar thans het bevestigende ooit wordt gebezigd. Zoo in den L. Sp. IV 2 vs. 48: Die felste strijt die nye gheviel, even als in het Fr.: qui eut jamais lieu. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot7) Recht, in de beteekenis van juist, wordt thans niet meer als bnw. bij het znw. jaar, maar als bijw. er vóór geplaatst. - Recht, d.i. juist, met zijn twaalfde jaar. voetnoot8) D.i.: dat hij geene wapenen droeg. [tekstkritische noot]Vs. 350. Hs. Die. voetnoot1) Bestaen, imp. bestoet, verwant zijn. margenoot+ fol. 70 b. voetnoot2) Tsins, cijns, schatting, van het Lat. census, hier in den zin van belooning. voetnoot3) Onderven, van have en goed berooven. Zie vs. 196. voetnoot4) Borch, burcht, kasteel. voetnoot5) Het enkelv. van het ww., terwijl we thans het meerv. gebruiken, hangt af van hondert, als honderdtal opgevat. Evenzoo in het volgende vs. twee als tweetal. voetnoot6) Leggen ane enen, te koste leggen aan iemand. De zin is: Wat men ook aan hen te koste legt, hoeveel men hun ook geeft, men krijgt het terug, namelijk in liefde. voetnoot7) Te maten, naar de juiste maat, behoorlijk, gepast. Zie L. Sp. Gloss. voetnoot8) Porren, intr., op marsch gaan. In de transitieve beteekenis aanzetten is porren nog bekend. Zie huyd. Stoke II bl. 399. voetnoot9) Anebeden, aanbidden. Van dezen vorm is het frequent. bedelen afgeleid. voetnoot10) Doer, om, uit. - Genede, genade. voetnoot1) Gereiden, gereden, in gereedheid brengen. voetnoot2) Sonder beiden, zonder uitstellen, onverwijld. voetnoot3) Lioen, leeuw. voetnoot4) Moederene, geheel alleen. Zie op Esm. vs. 4; huyd. Proeve I bl. 455; Taalgids I bl. 125. voetnoot5) Hornec, hoek. Zie ook vs. 1750, 1807, 1862; Lev. v. Jes. c. 42, 169. Bij kil. hornick, vetus Fland. angulus. - Ort, hier met de aspiratie, die in het Mnl. zeer gewoon is, hort, punt. Zie Lorr. II vs. 4334; Grimb. O. II bl. 320; de vries in de N.W.d. Maatsch. v. Letterk. VI bl. 161. - Opwerde, opwaarts, naar boven. margenoot+ fol. 70 c. voetnoot6) Ontslapen, in slaap vallen, Hd. entschlafen. voetnoot1) In hogen sijn, verheugd zijn. Hoge is vreugde, en nog over in de uitdrukking: heug en meug, en in het ww. verheugen. Zie huyd. Stoke III bl. 263. voetnoot2) Ontspringen, uit den slaap opspringen, ontwaken. Zie clign. Bijdr. bl. 293. voetnoot3) Met gemake, bedaard. voetnoot4) Wachten regeerde vroeger den genit., waar thans het voorz. op wordt gebruikt. voetnoot5) Enen naer trecken, zich om iemand hoen dringen. voetnoot6) Orlof, afscheid, eigenlijk verlof om te gaan. voetnoot1) Ob ander side, aan de andere zijde. Zoo ook Lanc. II vs. 1221, 5679, 8974. Zie Rom. d. Lorr. Gloss. De gewone vorm is banderside. voetnoot2) Sparen, uitstellen. De zin is: Heer, zonder mankeeren. voetnoot3) Op, aan, in de nabijheid van. Zie LSp. Gloss. voetnoot4) Beten, afstijgen. voetnoot5) Te waren, in waarheid. Vaak niet veel meer dan een stoplap. voetnoot6) Roke, rots, Fr. roche. voetnoot7) Staen, zich bevinden, zijn. margenoot+ fol. 70 d. voetnoot8) Scep, schip. voetnoot9) En = het en, d.i.: dat het niet, en in het volg. vers: of het. voetnoot10) Het lidw., dat thans nog wordt weggelaten in uitdrukkingen als op zee, aan land, enz., werd vroeger veel minder gebruikt. Zie voorbeelden in de Ned. Klass. II, bl. 1, passim. voetnoot11) Liden, afgaan. voetnoot12) Gere, begeerte, wordt ook veel gebruikt in de opvatting van ijver, aandrang. Met groten gere is dus hier niet anders als: hard, luid. [tekstkritische noot]Vs. 476. Hs. neve. voetnoot1) Bevaen, bevangen. - Seer, droefheid, verdriet. voetnoot2) Toren, verdriet, leed. voetnoot3) Onraste, onrust, zorg, kommer. On- drukt hier even als bij ongemac, onminne, de sterke tegenstelling uit. Verg. bl. 14, aant. 5. voetnoot4) Beliggen, belegeren. - Vaste, met kracht. voetnoot5) Ontbieden, laten weten, aanzeggen. voetnoot6) Verbernen, verbranden. Bernen, Hd. brennen, met methathesis der r, alleen nog in gebruik van het barnen der golven, en overdrachtelijk barnen der gevaren. Brannen werd door versterking der d tot branden, even als van min de compar. minder. Vergel. huyd. Proeve III bl. 101. voetnoot7) Harewart, herwaarts. Hare en hier zijn wisselvormen. Zie LSp. Gloss. voetnoot8) Seltene = selt hem. Selt staat naast sult, evenals selc en sulc, helpen en hulpe. voetnoot9) Benedien, zegenen, van het Lat. benedicere. voetnoot10) Vore, in hoedanigheid van, als. voetnoot1) Het spel van wapine, de wapenhandel, was de liefste bezigheid van den ridder, en vandaar voor hem een spel, dat de beteekenis van vreugde, vermaak had. Doch de hovesce ridder moest ook ervaren zijn in het spel van minnen, de courtoisie en galanterie, vooral zooals ze in den vervaltijd van het ridderwezen werd opgevat, en waarvan ons gedicht een sprekend bewijs is. Het uitspreken van vonnissen in het spel van minnen bestond in het oplossen der neteligste vraagstukken over liefde en vrouwen in de Cours d' Amour, waarbij de schoonen eene groote rol speelden. voetnoot2) Bat, beter. voetnoot3) Scepman, schipper, veerman. voetnoot4) Mogen, kunnen. - Vernoien, verdrieten, van het Fr. ennuyer. voetnoot5) Lat, lui, zeer veel verbonden met traag. Zie Heim. d. Heim. vs. 247. voetnoot6) Saen, spoedig, terstond, Eng. soon. voetnoot7) Weren, ophouden, eig. afweren. voetnoot8) Merren, toeven, talmen, uitblijven, Lat. morari. voetnoot9) Vroe, vroolijk, verheugd. voetnoot10) Begaden, in orde brengen, bezorgen. Zie Dr. jonckbloet Spec. 111. voetnoot11) Here, hier. voetnoot12) Roke, rots. Zie vs. 440. voetnoot13) Logieren, in tenten zich ophouden. Zie vs. 289. margenoot+ fol. 71 a. voetnoot14) Clein, gering. [tekstkritische noot]Vs. 529. Hs. moeste oppenbare. voetnoot1) Stuer, fel, hevig. Nog over in stuur-sch. - Ongehiere, vreeselijk, schrikwekkend, Hd. ungeheuer, ons onguur. Zie Dr. de jager, Taalk. Mag. IV bl. 67; clarisse op de Natuurk. v.h.H. vs. 419. voetnoot2) Swaer, moeilijk, namelijk: om er op te komen. voetnoot3) Gewat, doorwaadbare plaats. voetnoot4) Den wech bestaen, den weg nemen. Bestaen is ondernemen, altijd met het denkbeeld dat er moeite en inspanning mede gepaard gaat. De dubbele accus. bij bestaen is eene slordigheid van den dichter. voetnoot5) Verwinnen, winnen. - Over tornoy, ook voor een ernstigen strijd, zie vs. 206. voetnoot6) Dobbeleren, verdubbelen, met verdubbelde kracht toebrengen. voetnoot7) Hoge minne is liefde voor een edele, aanzienlijke jonkvrouw. voetnoot8) Misselic, twijfelachtig, onzeker, eig. wat missen kan. Zie Dr. de jager, Taalk. Mag. IV bl. 353. voetnoot9) Ine moesten, d.i. ic ne moeste hem, dat ik hem niet moest. voetnoot1) Vitaelle, levensmiddelen, Fr. victuaille. Elders in vs. 50 die voderinge doen genaamd. voetnoot2) Els, genit. van el, ander, Lat. al-ius. El is nog over in de woorden elders, ellendig. voetnoot3) Anegaen, aanvangen, beginnen. voetnoot4) Vercoenen, stout worden, verkloeken. voetnoot5) Plach, regelmatig imperf. van plegen, waaraan de t een later toevoegsel is. Verg. vs. 130. voetnoot6) Hermite liggen, als kluizenaar leven. Verg. de uitdrukkingen in garnizoen liggen, als predikant ergens staan, waar staan en liggen voorkomen in de algemeene beteekenis van zijn. voetnoot7) Rese, reis, tocht. - Bestaen, ondernemen. voetnoot8) Varen, gaan, hier in de beteekenis ondernemen, even als in een vaart varen, een gang gaan. voetnoot9) Saermeer, eig. voor het vervolg, voortaan, doch ook bij uitbreiding nu. Zoo ook Limb. II, vs. 46: Hi seide: ‘Lieve vader, here, Wet wel dat ic tsarmere Out genouch ben ten wapene te vane. Lev. v. Jesus: ‘Ghi sijt mine vrint, opdat ghi doet dat ic u ghebiede. Tsarmeer en sal ic u nit heten knecht.’ Zie meer voorbeelden in het Gloss. op den Limb. Samengesteld uit Saer en meer. Saer en saen zijn correlatieven, even als daer en daen. Meer geeft eene toekomstige tijdsbepaling te kennen, even als in hedenmeer, numeer, van dit oogenblik, voortaan. Tuwaren, te waren, in waarheid, voorwaar. [tekstkritische noot]Vs. 575 Hs. Woutdi. voetnoot1) Gram, vertoornd. - Moet, gemoed. In sinen moet, bij zich zelven. voetnoot2) Groniart, eig. brompot, Fr. grognard, hier niet veel meer dan een scheldwoord zonder bepaalde beteekenis, even als het zeer gebruikelijke hoeren of puten sone, putenier, enz. margenoot+ fol. 71 b. voetnoot3) Poingis, strijd, gevecht, OFr. poignis, van het Lat. pugna. Zie huyd. Stoke II, 504. voetnoot4) Dies, omdat, dat. - Verpijnt, eig. door moeite en arbeid (pine) versleten, afgeleefd. voetnoot5) Scinen, blijken. Verg. de uitdrukkingen anscijn, in scine, blijkbaar. Zie huyd. Stoke II, 168. - Alse wel, alzoo wel, even goed. voetnoot6) Ontbeiden, met den genit., afwachten. - Node, samengesteld uit ne en ode, eig. niet licht. Zie huyd. Stoke II, 290, enz. voetnoot7) Achte = achtte des. - Een twent (twint), gewoonlijk voorafgegaan door een ontkenning, is een zier, een kleinigheid. Zie Dr. de jager, N. Versch. bl. 148 vlgg. voetnoot8) In spele, in scherts Zoo beteekent uten spele gaen, ernst worden, ophouden spel te zijn. Zie LSp. Gloss. voetnoot9) Vromicheit, dapperheid. Verg. bl. 9, aant. 1. [tekstkritische noot]Vs. 580 Hs. Diere. 583 Hs. thoeft. voetnoot1) Ontseggen, met den dat. des pers., weigeren. voetnoot2) Jamer, droefheid, ellende. voetnoot3) In hogen, verheugd. Verg. vs. 402. voetnoot4) Conroet, schaar, bende, OFr. conroy. Zie LSp. Gloss., van wijn Heelu bl. 162. voetnoot5) Jaet = ja het, elliptische uitdrukking, die altijd moet aangevuld worden uit den voorafgaanden zin. Jaet is hier voor: Ja het es waerhede. Verg. ja ic, ja gi, enz. en zie vs. 603. voetnoot6) In toe, nu. Zie Lorr. II, vs. 1713; Lev. v. Jezus, bl. 363, waar de vorm itoe voorkomt. Van haesticheden, in haast, snel. voetnoot7) Simpel, bescheiden, vriendelijk. Sedich en simpel worden dikwijls bijeengevoegd. Zoo MLp. II, 739. Zie Gloss., en verg. clign. Bijdr. bl. 322. [tekstkritische noot]Vs. 625 Hs. tsciltwacht. margenoot+ fol. 71 c. voetnoot1) Melde, mild, edelmoedig. Evenzoo in vs. 447 scep voor scip. voetnoot2) Vorsienich, eig. vooruitziende, en van daar, welberaden, verstandig. voetnoot3) Archeit, boosheid. Thans zou men zeggen: Alle boosheid is verre van hem. voetnoot4) Den raet benemen, de beraadslaging verstoren, verdere samenspreking verhinderen. voetnoot5) Enen oplopen met talen, iemand heftig aanspreken. Zie LSp. Gloss. voetnoot6) Tien, trekken, Hd. ziehen. Zie LSp. Gloss. voetnoot7) Hem ontsien, vreezen, hier ter zake van een naderend gevaar, en dus: kwaad vermoeden. voetnoot8) Onminne, verwoedheid. Zie bl. 19, aant. 3. voetnoot9) Assaellieren, aanvallen, Fr. assaillir. - In allen sinnen, in alle opzichten, geheel en al, hier: aan alle kanten. Zie LSp., MLp. Gloss. voetnoot10) Sceden, scheiden, vroeger ook sterk in het imperf., even als hiet van heeten. Hier in den zin van ophouden. voetnoot1) Bestaen, aanvalen. Zie huyd. Stoke I, 424. Bestaen beteekent zoowel het aanvallen met woorden (aanspreken) als met daden. Zie verder clign. Bijdr. bl. 246, LSp. Gloss. enz. voetnoot2) Hem verbaren, zich vertoonen, aanbreken. voetnoot3) Elliptische uitdrukking, daar bij vermogen een ander ww. is verzwegen, als: te draghene, te hantierne. voetnoot4) Joie, vreugde, blijdschap, Fr. joie. voetnoot5) Gestade, standvastig, afgeleid van stat, dus: wat vast op zijne plaats is. Over het plaatsen der bnw. achter het znw. zie Mnl. Spraakk. bl. 209. voetnoot6) Zie de Aant. voetnoot7) Vingerlin, ring. voetnoot8) Versien, voorzien, bezorgd. voetnoot9) Selc, een of ander. voetnoot10) Wert hebben, op prijs stellen, hoogschatten. [tekstkritische noot]Vs. 664. Hs. hoetden. 674. Hs. al. 677. Hs. brochte. margenoot+ fol. 71 d. voetnoot1) Met herten, hartelijk. voetnoot2) Set, d.i. sit. Verg. bl. 25, aant. 1. voetnoot3) Sonder, behalve. voetnoot4) Opdoen, openen. voetnoot5) D.i.: zoo veel mogelijk in het geheim als zij maar konden. voetnoot6) Boengart, boomgaard, bosch. voetnoot7) Achtertien, terugtrekken. voetnoot8) Spiere, verspieder. - Voren senden, vooruitzenden. Senden had vroeger zeer regelmatig de zwakke buiging, als zijnde een afgeleid ww. van sinden, gaan, even als leggen, zetten, van liggen, zitten. Zie graff, VI bl. 234. voetnoot9) Covent, schaar, menigte, in den zin van sterkte. voetnoot10) Ochte, ofte, oft, of, Eng. if, Hd. ob. voetnoot11) Thans gebruikt men den infinit., waar men vroeger veelal het deelw. bezigde. Zie voorbeelden bij huyd. Stoke I bl. 248, en verg. Proeve III bl. 283. voetnoot12) Were, verdediging, tegenweer. Sonder were, onverweerd. voetnoot13) Met sporen slaen, spoorslags rijden. Slaen is zeer gewoon om eene beweging in een bepaalde richting aan te duiden. Zie LSp. Gloss., en verg. Dr. jonckbloet, Spec. bl. 81. [tekstkritische noot]Vs. 691. Hs. conde. 692. Hs. wonde. 694. Hs. jagede. Vs. 700. Hs. mage. voetnoot1) Te voren, vooruit. voetnoot2) Zie de Aant. voetnoot3) Lieper = liepen er. Zie over de apocope van den uitgang -en Dr. jonckbloet, Mnl. Ep. Versb. bl. 119. voetnoot4) Pawelioen, tent. Zie vs. 29. voetnoot5) Mere, mare, tijding. voetnoot6) Diere, bijw. duur, plechtig. voetnoot7) Ane haren danc, tegen haar wil, haars ondanks. Danc, afgeleid van dinken, denken, is oorspronkelijk meening, en bij uitbreiding wil. Ane is niet het voorz. aan, Hd. an, maar het Hd. ohne, zonder, buiten. voetnoot8) Zie de aant. op vs. 250. voetnoot9) Ors liaert, ML. liardus, OFr. liart, appelschimmel. Liart is gris pommelé. Zie Rose vs. 218; du cange (Ed. Henschel) IV bl. 91, VII, bl. 216. voetnoot10) Ter vart, dadelijk, terstond. [tekstkritische noot]Vs. 709. Hs. jagenren. margenoot+ fol. 72. a. voetnoot1) Verdragen, verschoonen, ten goede duiden. voetnoot2) Lettel, weinig. De genit. der gere, der geenre, hangt van lettel af. Durren, dorren, durven. voetnoot3) Porren, optrekken. voetnoot4) Vertogen, verl. deelw. van vertien, vermelden, verhalen. Zoo ook LSp. B. II c. 36, vs. 792: .... dandre die doe Hadden voor Pylatus oghen Jhesus goede werken vertoghen. Zie ook stoke, VIII, vs. 1272. Vertien is eig. vertrekken, dat in het Mnl. evenzeer de beteekenis van verhalen heeft. voetnoot5) Waenre, waner, iemand die waant. - Vrai, waar, waarachtig, Fr. vrai. voetnoot6) Geplogen, deelw. van plegen of plien, dat gewoonlijk den genit. regeert. Men leze: hebber = hebben der (nam. orlogen). Plegen beteekent doen, hier vooren. voetnoot7) De zin is: Een klein aantal is beter. Een luttel is hier onderwerp, en niet bijw. tot nadere bepaling van beter. voetnoot8) In allen doene, in elk opzicht. voetnoot1) Letten, deren, letsel aandoen. - Noet, nood, behoefte. De zin is: Het is wonder dat hij niet gedeerd wordt in zijne eer, als hij er behoefte aan heeft. voetnoot2) Waer = newaer, maar. De zin is: Toch zou hij maar een man, niets meer dan een gewoon man zijn, zoo hij niet door zijne lieden gesteund wordt. voetnoot3) Verg. de Aant. voetnoot4) Slaen met sporen, ook bedrijvend gebruikt met ors als voorwerp, beteekent: zijn paard spoorslags doen rijden. voetnoot5) Wart ende vercoren hebben, hoogschatten en uitverkoren houden. voetnoot6) Letten, wachten, toeven. voetnoot7) D.i.: zoo hard hij kon, eig. zooveel in zijn vermogen was. Verg. vs. 753. voetnoot8) Ontmoet, ontmoeting, vooral vijandelijk treffen. Zie Bloeml. Gloss. voetnoot9) Sturten, storten. voetnoot10) Hilt, held. - Cone, koen, dapper. voetnoot11) Trac, ww. der eerste klasse, thans even als treffen tot de tweede behoorende. Zie Mnl. Spraakk. bl. 217. - Ter vart, aanstonds. voetnoot12) Onderdoen, ten onder brengen, het onderspit doen delven. [tekstkritische noot]Vs. 763. Hs. bataelgen. 776. Hs. ere. voetnoot1) Willich, eig. gewillig, maar in veel sterkere beteekenis: rap, krachtig. voetnoot2) Hem belgen, met den genit., boos worden, zich vertoornen, ww. der tweede klasse. Zie Mnl. Spraakk. bl. 218, LSp. Gloss. voetnoot3) Lees: Gadifier die kintsce here. Zie de Aant. voetnoot4) Oplopen, driftig aanvallen. voetnoot5) Conroet, schaar, omgeving. Zie bl. 24, aant. 4. voetnoot6) Vergaderen, bijeenkomen, hier bepaaldelijk ten strijde, handgemeen worden. Zie LSp. Gloss., huyd. Stoke III, 252 vlg. margenoot+ fol. 72 b. voetnoot7) Slaen in, zich driftig in iets begeven, inrennen op. Verg. de aant. op vs. 683. - Porse, gedrang. voetnoot8) Gelachte, vadem, Hd. Klafter. Zie Flor. Gloss. en verg. de Aant. voetnoot9) Hermonteren, weder te paard doen stijgen, vooral nadat iemand afgeworpen is. Elders vermonteren. Zie Lorr. en vooral Limb. Gloss. voetnoot10) Scinen, blijken. Zie bl. 23, aant. 5. voetnoot11) Van prise, als adj. gebruikt in den zin van prijzenswaardig, voortreffelijk. Zie bl. 1, aant. 2. voetnoot1) Rusten, voor ruusten, d.i. ruwsten, tenzij men moet lezen ruden, van ruut, hevig, Lat. rudis. Evenzoo heeft onze afschrijver berurt, vs. 1569, virtut, vs. 1657, runde, vs. 1714, us (uws) vs. 90, 94, waar overal de open u moest staan. voetnoot2) Haer engeen, geen hunner. voetnoot3) Vlien, vlieden, vluchten, Hd. flichen. De d is later ingevoegd, even als in kastijden van castien. voetnoot4) Mettien, met dien, terstond daarop, meteen. voetnoot5) Wel gedaen, welgemaakt, schoon. Thans alleen in den zin van weldoorvoed gebruikelijk. voetnoot6) Gelden, vergelden, betalen. voetnoot7) Hovcsscede seggen, datgene zeggen, wat een hovescen man betaamt. Een hovesc man zouden de Engelschen een gentleman noemen. voetnoot8) Laetes = late des. De zin is: God doe mij daartoe de kracht winnen. voetnoot9) Bataelie, slagorde. Zie Limb. Gloss. voetnoot10) Ties, tes = te dies, te des, totdat. voetnoot11) Tidich van jaren, bejaard. voetnoot12) Wel geraect, uitmuntend, voortreffelijk. Van het ww. geraken, treffen, juist en naar den eisch klaar krijgen. Zie Heim. d. Heim. vs. 257 vlg., LSp. Gloss. voetnoot13) Cranken = crane een. Zie over de invoeging van het lidw. een tusschen bnw. en znw. Mnl. Spraakk. 216, bormans Christ. 145. - Crane is gering, onbeduidend. - Loon, belooning. [tekstkritische noot]Vs. 828. Hs. Mar. voetnoot1) Achten op enen, om iemand geven, zich aan iemand laten gelegen liggen. Zie Mnl. Wdb. I 14, 5. voetnoot2) Vingerlijn, ring. voetnoot3) Joie, vreugde, Fr. joie. - Spel, genot. Zie LSp., MLp. Gloss. Ure = uwer. - Minne, liefste, geliefde. Over minne zie Ned. Klass. III 83. voetnoot4) Thans gebruikt men in plaats van het part. den infinit., wanneer een ander ww. volgt. Zie meer voorbeelden huyd. Stoke I 348; Proeve III 283. - Plegen, met den genit., doen. voetnoot5) Berouwen, onpers. ww. met den dat. des persoons en den genit. der zaak. margenoot+ fol. 72. c. voetnoot6) Staen ter avonture, van de avontuur afhangen. voetnoot7) Persant, Perziër, naar het Fr. Persan. voetnoot8) Orloge, vroeger in alle drie geslachten gebruikelijk. Zie hoogstr. Lijst 375, Ned. Klass. II 49. voetnoot1) Pennoncheel, Fr. penoncel, wimpel van zijde, die de ridders aan de lans droegen. Zie du cange (Ed. Henschel) V 187, i.v. pennones; huyd. Stoke III 320. voetnoot2) Te - na, naar - toe. voetnoot3) Beide, oponthoud, uitstel. voetnoot4) Gereide, zadel. Verg. clign. Bijdr. 225. voetnoot5) Lat, traag. Verg. vs. 487. voetnoot6) Smale, gewoonlijk voorafgegaan door scone, het Fr. la belle mignonne. Het bnw. smal is klein, en bij uitbreiding lief. Zie Lorr. en Limb. Gloss. voetnoot7) Gesmide, paardentuig, zadel, van het ww. smeden. Zie clign. Bijdr. 224. voetnoot8) Pensen om enen, aan iemand denken. voetnoot9) Steken te doet, doodsteken. voetnoot10) Letten, toeven, wachten. voetnoot11) Orlof nemen an enen, afscheid nemen van iemand. [tekstkritische noot]Vs. 866. Hs. Oit. 879. Hs. die, hier. 880. Hs. harden m. groter. voetnoot1) Al bloet, niet veel meer dan een stoplap in den zin van voorzeker, stellig. Zie LSp. Gloss. voetnoot2) Harentare, hare ende dare, hier en daar, her- en derwaarts. Verg. bl. 19, aant. 7. voetnoot3) De laatste woorden van dit vers zijn door een slordigen afschrijver gelijk met die van het vorige geschreven. Waarschijnlijk zal men moeten lezen: Al there gewapent, ende quam gevaren d.i.: en dat het op hen afkwam met groote scharen. voetnoot4) In het Hs. staat Dhé, waarvoor men wel zal moeten lezen: Hi. Leest men Dhe', d.i. dhere, de heer, dan is het vers te lang. voetnoot5) Gavelote, spies, Fr. javelot. margenoot+ fol. 72. d. voetnoot6) Overal, in het geheel, alles te zamen. Zie Mnl. Wdb. I 176. voetnoot7) Lytche, versterking, verschansing, OFr. lice, lyce, ML. liciae. Zie Grimb. O. II vs. 463, 503; Limb. Gloss.; Dr. de jager, Archief III 368. voetnoot8) Beiden enen, iemand afwachten. voetnoot9) Arenborst, Mhd. armbrust, arbrost, oorlogswerktuig om pijlen mede te schieten, verbasterd uit het ML. arcubalista, Fr. arbaleste. Zie benecke Mhd. Wtb. I 61. [tekstkritische noot]Vs. 895. Hs. verbolgenlike. 903. Hs. soutdi. voetnoot1) Verwandelen, veranderen, ontroeren. voetnoot2) Hoet, hoot, samentrekking van hovet, hoofd. De zin is: Hij drukte den helm dieper op 't hoofd. voetnoot3) Joesteren, in een tournooi strijden, een tweekamp vechten, Fr. jouster, joûter, ML. juxtare, van juxta, en dus eig. zich vereenigen, samentreffen (met de wapenen). Zie diez Etym. Wtb. 176, i.v. giusta, littré II 205; en verg. du cange III 947; van wijn, Heelu 172. voetnoot4) Urs = ors, ros, paard. - Over slaen met sporen zie vs. voetnoot5) Te voren lopen, vooruitloopen, in snelheid van loop overtreffen. voetnoot6) Ongereet sijn, met den dat. des persoons, niet te krijgen zijn. Zie LSp., MLp., Lorr. Gloss. - Alselc, zoodanig. voetnoot7) Waarschijnlijk zijn hier een paar gelijke rijmregels uitgevallen, die aldus kunnen geluid hebben: Dattu wares uter vresen Ende der pinen wares genesen.’ Men leze dan in vs. 903: in dien. - In dien wesen is: zoo gesteld zijn. voetnoot8) Erre, vertoornd. Nog over in de uitdrukking in arren moede. [tekstkritische noot]Vs. 912. Hs. gejaech. voetnoot1) Enen jegen riden, iemand aanvallenderwijze te gemoet rijden. voetnoot2) Insc, Indisch. voetnoot3) Liden, voorbijrijden. Zoo men elkander namelijk in vollen ren te gemoet reed, en de stoot niet te hevig was, reed men elkander voorbij. voetnoot4) Rampoen, spot, hoon, OFr. rampone. - Wart, woord. voetnoot5) Jagen, najagen, zoeken. voetnoot6) Bastart wordt hier Alexander genoemd als zoon van Nectanabus, die in de gedaante van Jupiter Ammon Philips gemalin bedroog. Zie Alex. I vs. 169 vlgg. - Lachter doen, schande aandoen. voetnoot7) Dusentich, gewone wisselvorm van dusent. voetnoot8) Ine sloegene - ic ne sloech hem, d.i. dat ik hem niet sloeg. Thans gebruikt men achter laten den infinitivus. voetnoot9) Blijkens het ontbrekende rijm van here is door den afschrijver een vers overgeslagen, dat na vs. 924, het laatste eener kolom, moet ingevoegd worden, en b.v. aldus kan geluid hebben: Ende sal u sijn te groter onnere. margenoot+ fol. 73. a. voetnoot10) Dorperheit doen, schande aandoen. Dorperheit, oorspronkelijk de handelwijs van een dorper, dorpsbewoner, Fr. vilain, bij uitbreiding: laagheid, onbeschoftheid, gemeenheid, slechtheid. Zie huyd. Stoke I bl. 532. [tekstkritische noot]Vs. 932. Hs. spreke. 941. Hs. minen. voetnoot1) Bate, voordeel. voetnoot2) De zin is: Want even goed doet zich vaak iemand haten, maakt iemand zich gehaat, met woorden als met daden. voetnoot3) Gnoet, genoot, bepaaldelijk in den zin van pair, ridder. De genoot is eig. de gelijke in rang of stand, de evenknie, MLat. par, Fr. pair. Zoo heetten de paladijnen van Karlemeine die genote. Zie huyd. Stoke II bl. 555, en verg. Lorr. Gloss. voetnoot4) Lachter seggen, schande, kwaad spreken. voetnoot5) Dies = die des. Verdragen regeert den genit. Zie MLp. Gloss. voetnoot6) Verden, uitstellen, een wisselvorm van versten. voetnoot7) Berouwen, vroeger sterk en behoorende tot de zesde klasse. Zie Mnl. Spraakk. bl. 225. voetnoot8) Toeslaen tot enen, op iemand aanrukken. Zie LSp. Gloss. Daertoe staat voor tot hen. Het voorz. tot bij het voornw. verandert, met daer verbonden, in het bijw. toe, even als met in mede. voetnoot9) Van allen wegen, van alle kanten. voetnoot10) Sceden, scheiden. - An sinen wille, tegen zijn wil, zijns ondanks. Zie bl. 28, aant. 7. voetnoot11) Te doene, noodig. Zie clign. Bijdr. bl. 306, 411. voetnoot12) Tempeest, storm, Fr. tempête. [tekstkritische noot]Vs. 964. Hs. gessellen. voetnoot1) Bescudden, beschutten, beschermen. voetnoot2) Oemoet, ootmoed, in den zin van hulde. Sinen oemoet doen, zijne hulde bewijzen, groeten. voetnoot3) Achterkeren, achterwaarts keeren, wijken. Zie Mnl. Wdb. I 27. voetnoot4) Moeges = mogen des. voetnoot5) De ontkenning werd vroeger ook gebezigd bij maer: verg. het Fr.: nous ne sommes que deux. voetnoot6) Gevee, vijandig, Mhd. gevêch, gevê. Zie. huyd. Stoke III, 238; Rijmb. Gloss.: Dr. halbertsma, Aant. op Maerl. 297. voetnoot7) Keren op den breidel, spoorslags terugrijden, het Fr. tourner bride. voetnoot8) Joeste, aanval, eig. tweekamp, Fr. jouste. Verg. vs. 890. voetnoot9) Wel beraeden, eig. tot een goed besluit gekomen, en vandaar verstandig, het tegenovergestelde van onberaden. Zie LSp. Gloss., clign. Bijdr. bl. 214. voetnoot10) Thies, tes, totdat. Zie vs. 795. voetnoot11) Hiet, imperf. van heten, dat vroeger sterk was. - Varen in sij behout, tot behoud van zijn leven aftrekken. voetnoot12) Hustineren, vechten, OFr. hustiner. Zie Rose bl. 228. voetnoot13) Onblide, treurig. Zie bl. 5, aant. 7, en verg. Bloeml. Gloss op onblide. voetnoot14) Selc wile, somtijds. Zie LSp. Gloss. op sulc. [tekstkritische noot]Vs. 981. Hs. gaef. voetnoot1) Ontfaren, met den genit., ontkomen. Verg. bl. 4, aant. 5. voetnoot2) Raet, besluit, de vrucht van beraadslaging. voetnoot3) Bondoneren, prijsgeven, van het Fr. abandonner. De a is weggevallen even als bij strueren het voorvoegsel de. Zie vs. 195. margenoot+ fol. 73. b. voetnoot4) Op hovesscede geven, (iemand iets) geven onder verplichting van de door hem verschuldigde heuschheid, tot welke men als ridder jegens zijne schoone gehouden was. Zie LSp. Gloss. i.v. op en verg. huyd. Stoke II bl. 512 vlgg. voetnoot5) Helden, imperf. van houden, stilhouden. - Hem bewesten, zich voorzien van ammunitie en proviand. Zie verder de Aant. voetnoot6) Ontmoet, vijandelijk treffen. voetnoot7) Assellieren, belegeren, bestormen, Fr. assaillir. voetnoot8) Faellieren, bezwijken, Fr. faillir. voetnoot9) Weren, verdedigen. voetnoot10) Boenre, bunder. - Achterdoen, tachterdoen, doen terugwijken, terugslaan. Zie Mnl. Wdb I 24. [tekstkritische noot]Vs. 1011. Hs. rech. voetnoot1) Amerael, bevelhebber. Zie Mnl. Wdb. I 232. voetnoot2) D.i.: niet lang geleden. Dies, genit. van het voornw. dat, van dien tijd, hangt af van lanc. voetnoot3) An haren danc, haars ondanks. Zie vs. 701. voetnoot4) Versta hier mede het ww. wennen, winnen, onder. voetnoot5) Anetien, aantijgen, te laste leggen. Tien, samengetrokken uit tigen, teech, getegen, Hd. zeihen, zieh, geziehen, is meermalen verward met tien, samengetrokken uit tiegen, tooch, getogen, Hd. ziehen, zog, gezogen. voetnoot6) Swaer, moeilijk. - Aengaen, ondernemen. voetnoot7) Eigenaardige Mnl. constructie, waarbij het pers. vnw. in den eersten nw. wordt weggelaten, wanneer het reeds in een anderen nv. is voorafgegaan. voetnoot8) Houde dragen, genegenheid toedragen. voetnoot9) Over recht, naar recht, rechtmatig. voetnoot10) Lees: onthietse. Ontheten komt ook voor in de bepaalde beteekenis van: het jawoord geven. Zie verder de Aant. voetnoot11) Bederf, behoefte. voetnoot12) Pogen na ene dinc, streven naar iets. [tekstkritische noot]Vs. 1026. Hs. waren. voetnoot1) Kinnen, weten. voetnoot2) Gine, d.i. of gij. - Tirst, het eerst. voetnoot3) Voren, vooraan. voetnoot4) Sijn sceren maken, den spot drijven. - Groet behoort als bnw. bij sceren, schertsen, dat doorgaans als znw. wordt gebruikt. Zie clign. Bijdr. bl. 10, 93, LSp. Gloss. margenoot+ fol. 73. c. voetnoot5) Zie de Aant. voetnoot6) Paudrijn, in vs. 999 en overal elders Baudrijn genoemd, of van Baudre, als in vs. 1109. voetnoot7) Ine achtes = ic ne achte des (twint), d.i.: Ik geef er geen zier om. voetnoot8) Hem verwanen, zich aan eigenwaan toegeven, zich trotschelijk inbeelden. Zie huyd. Proeve II bl. 154, LSp. Gloss. - Verre is hier bloot versterking, zeer, veel. voetnoot9) Binnen desen dat, terwijl. voetnoot10) Hilt, imperf. van houden, zich ophouden. voetnoot11) Behoeven, onpers. met den dat. des persoons, noodig zijn. - Letten, wachten. [tekstkritische noot]Vs. 1063 en 1064 in het Hs. in omgekeerde volgorde. voetnoot1) Liche, verschansing. Zie vs. 877. voetnoot2) Bestaen, aanvallen. voetnoot3) Togen, toonen. voetnoot4) Hem hebben, zich houden. - Hem bedragen, zich gedragen. voetnoot5) Voren = voeren, imperf. van varen, rijden. Verg. bl. 1, aant. 3. voetnoot6) Rote, hoop, schaar. Dergelijke bloot assoneerende rijmen, als rote, porte, komen in het Mnl. meer voor. Zie vs. 1110 en verg. Dr. jonckbloet Mnl. ep. Versb. bl. 165. voetnoot7) Bracht voor gebracht. Het voorvoegsel ge wordt bij het deelw. dikwijls weggelaten, even als nog in eenige gewestelijke tongvallen. - Cornuwaelge, Cornwallis. voetnoot8) Bataelge, legerschaar. voetnoot9) Want, omdat. voetnoot10) Scacht, speer, lans. voetnoot11) Onverscaven, niet glad geschaafd. Scaven was vroeger sterk. Zie benecke Mhd. Wtb. II ², 59. voetnoot12) Raven, raaf, Ohd. hraban. Zie graff IV 1146. De oude vorm komt nog voor in den plaatsnaam Ravenswade. Zie Limb. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 1084 Hs. herte. 1098 Hs. conroet. voetnoot1) Vlinken, eig. schitteren, bij uitbreiding: snel bewegen. Zie grimm D. Wtb. III bl. 1800 op flink, splendidus, agilis. voetnoot2) Te poente, eig. tot op een punt toe, dus juist, van pas, Fr. à point. voetnoot3) Overliden, voorbijrijden, doorrijden. Verg. bl. 37, aant. 3. voetnoot4) Scuren, scoren, scheuren, verbreken. margenoot+ fol. 73 d. voetnoot5) Prisen was vroeger zwak als afgeleid van het Fr. priser. voetnoot6) Brant, zwaard, naar het schitteren bij het rondzwaaien aldus genoemd. voetnoot7) Vlien, vlieden, Hd. flichen. De d is later ingevoegd. Het imperf. is vloe, vlo, het part. gevloen. Zie Mnl. Spraakk. bl. 225. voetnoot8) Pinen, moeite geven. voetnoot9) Selc, sommigen, Fr. un tel. voetnoot10) Herhalen, achterhalen. Zie Limb. Gloss. - Sorge, vrees, angst. voetnoot1) Borgen, borg zijn, bij uitbreiding sparen, behoeden. Zie Dr. jonckbloet Eleg. Gloss. voetnoot2) Insc, Indisch, Indiër. - Achterwart, terug. voetnoot3) Te gadre doen, verzamelen. voetnoot4) Tonderdoen, overwinnen. voetnoot5) Riviere, jachtveld. Zie Dr. jonckbloet Spec. bl. 120. voetnoot6) Wrachte, imperf. van werken. voetnoot7) Degen, held. Verg. de breedere aant. op vs. 760. voetnoot8) Zie de Aant. margenoot+ fol. 74. a. voetnoot1) Onste, gunst. - Dragen te enen, iemand (iets) toedragen, toewenschen. voetnoot2) Dobbeleeren, verdubbelen. voetnoot3) Niet daeromme - ne, niet dat - niet. Zie vs. 67. voetnoot4) Achterwart doen, terugdrijven. voetnoot5) Scotporte, schutpoort, valdeur van balken met scherpe punten van onderen, die men door middel van een keten kon laten vallen. voetnoot6) Warpene = warp hem, van werpen. [tekstkritische noot]Vs. 1170. Hs. ware. voetnoot1) Mesbaren, weeklagen, jammeren. voetnoot2) Gedane, gedaante. voetnoot3) Liggen ane enen, aan iemand verbonden zijn, in iemands bezit zijn. voetnoot4) Plegen, met den genit., voor iemand zorgen. voetnoot5) Proieel, grasveld, elders praieel, van het Fr. préau, Lat. pratellum. voetnoot6) Dorst, imperf. van dorven, behoeven. De gewone vorm is dorfte. Zie huyd. Stoke III bl. 428. - Ontsien, vreezen. Het voorwerp in het volg. vers kan grammaticaal alleen bij het ww. ontsien behooren. Dergelijke slordigheden zijn evenwel niet ongewoon. margenoot+ fol. 74. b. voetnoot7) Soe wie die, wie ook. Verg. LSp. Gloss. op so. voetnoot8) Sijn van dien (lieden), tot de zoodanigen behooren. voetnoot1) Achterwerder tien, zich terugtrekken, zich schuilhouden. Achterwerder, verder achterwaarts, is de vergrootende trap, en nog in gebruik in de Statenoverzetting. Zie Ned. Wdb. I, 741. voetnoot2) Bare, verschansing, Fr. barre, retranchement, clôture. Zie de Aant. voetnoot3) Belopen, achterhalen met loopen, even als bevaren, achterhalen met varen, gaan. voetnoot4) Manen, aanraden. - Here, God. voetnoot5) In allen sinnen, in alle opzichten. voetnoot6) Geware werden, met den genit., merken, namelijk: aan den goeden uitslag. voetnoot7) Sachten, verzachten. - Seer, leed, verdriet. voetnoot8) Zie vs. 1001 vlgg. - Smale, zie vs. 843. voetnoot9) Scernen, schertsen, spotten. voetnoot10) Over, voor. De constructie is: Ic sach Edea u ontfaen over hare lief. voetnoot11) Verheffen, zich verheffen, hoogmoedig worden. - Daer - af, thans minder juist daar - van. Verg. bl. 1, aant. 4. [tekstkritische noot]Vs. 1233. Hs. heef. 1254. Hs. waren. voetnoot1) Spreken te scerne, in scherts spreken. Scerne is de dat. van den inf. sceren, waarvan scerenen, scernen in vs. 1224 en 1781 het frequent. is. voetnoot2) Tsaermeer, voortaan. Verg. vs. 550. - Helsen, omhelzen. voetnoot3) Geren, begeeren. voetnoot4) Te lone hebben van enen, ontvangen hebben van iemand. voetnoot5) Rike, aanzienlijk. margenoot+ fol. 74. c. voetnoot6) Die tale houden van enen, van iemand spreken. voetnoot7) Een suchten nemen, een zucht slaken, zuchten. [tekstkritische noot]Vs. 1268. Hs. saech. 1280. Hs. Ic. voetnoot1) Volcomen, ten einde komen. De zin is: (Een zucht) die half gesmoord werd. voetnoot2) Bequame, welgevallig. voetnoot3) Zie vs. 979. - Ende zoude men thans vervangen door zoo, indien. voetnoot4) Vergadren, samenbrengen, vereenigen (in het huwelijk). Zie LSp. Gloss. voetnoot5) Sochte, zacht, aardig. Over de wisseling van a en o zie Mnl. Wdb. I, 5, Aanm. 3 c). voetnoot6) Houddine = hout di hem. Di is 3e naamv. - Staen, met rust zijn, thans loopen. voetnoot7) In allen sinne, geheel en al. voetnoot8) Scriven, beschilderen. Zie LSp., Flor. Gloss. voetnoot9) Lasuer, blauw. Nog de gewone benaming in de heraldiek. [tekstkritische noot]Vs. 1296. Hs. elken. voetnoot1) Werpen, afbeelden. Verg. ontwerpen. - Jeeste, geschiedenis, OFr. geste, van het Lat. (res) gesta. voetnoot2) Geleesten, ten uitvoer brengen, nakomen, Hd. leisten, kil. praestare. voetnoot3) Te - wart, voor, met het bijdenkbeeld van tegemoet. margenoot+ fol. 74. d. voetnoot4) Mettesen, met dezen, terstond, meteen. Zie LSp. op mittien. voetnoot5) Met goeden staden, op (hun) gemak, eig. met gunstige gelegenheid. Zie LSp. Gloss. voetnoot6) Tabijt, tapijt. De b is hier zeker ingeslopen door verwarring met habijt. voetnoot7) Genomen, noemen. voetnoot8) Verg. over het onzuivere rijm bl. 43, aant. 7. voetnoot9) Bander side, aan de andere zijde. Zie bl. 18, aant. 1. voetnoot10) Mespensen te enen wart, kwade gedachten koesteren omtrent iemand. voetnoot11) Hem pinen, zich moeite geven. - Feeste doen enen, iemand genoegen verschaffen. voetnoot1) Vernoi, verdriet. - Driven werd oudtijds in veel ruimer beteekenis gebruikt dan nu. Zie LSp. Gloss. op bedriven; Bloeml. Gloss. op driven. voetnoot2) Besluten, baten. Zie huyd. Stoke II, 431, 585. voetnoot3) Scamel, ingetogen, beschroomd. - Den scamelen maken, den beschroomde uithangen. voetnoot4) Becomen, bevallen. voetnoot5) Spelen, schertsen. voetnoot6) Een eenvoudige beleefdheidsformule, gelijkstaande met alsjeblieft. voetnoot7) Ambacht, werk, taak. Zie Mnl. Wdb. I 225. - Laden der herten binnen, aan het hart opleggen, eig. een last in het hart leggen. voetnoot8) Avonturlic, gewaagd, gevaarlijk, eig. aan het geluk overgelaten. voetnoot9) Gaen ane enen, van iemand afhangen. voetnoot10) Faellieren, missen, niet slagen in iets. voetnoot1) Enen na sitten, naast iemand gaan zitten. margenoot+ fol. 75. a. voetnoot2) Alsoe beraden, zoo gestemd, eig. tot dit besluit gekomen. Zie LSp. Gloss. voetnoot3) Zie de Aant. voetnoot4) Stroe, stroo. Zie de Aant. op vs. 1368. voetnoot5) Eene eenigszins gewrongene constructie voor: Ochte hare herte binnen iet wiste die quale van minnen. [tekstkritische noot]Vs. 1402. Hs. Die. voetnoot1) Sachte doen, aangenaam aandoen. voetnoot2) Scilt, vroeger mannelijk, schild, hier figuurlijk voor: ontwijkend antwoord, waarachter men zich verschuilt. voetnoot3) Zie de Aant. voetnoot4) Die varuwe verhalen, van kleur verschieten, hetzij blozen of verbleeken. Zie Rose, vs. 5628: Doet alse meester Socrates dede, Die noit niet te gere stede, Noch om gewin noch om verlies, Verhaelde varuwe, sijt seker dies, Hine bleef in enen poente altoes. De Var. heeft daar: vernieuwede sijn blie. voetnoot5) Strael, pijl. margenoot+ fol. 75. b. voetnoot6) Zie de Aant. [tekstkritische noot]Vs. 1408. Hs. haren. voetnoot1) Gedragen, heenvoeren, heen gericht zijn. Verg. LSp. Gloss. op draghen. voetnoot2) Zie de Aant. voetnoot3) Eigijn, lijfeigen, dienstman. Zie Wap. Mart. Gloss. - Sonder begeven, zonder afvallig te worden. voetnoot4) Verladen, bezwaren, verlegen maken. voetnoot5) Soe hoe dat, hoe ook. So beantwoordt aan het Lat. -cunque en strekt om de algemeenheid aan te duiden. Zie LSp. Gloss. voetnoot6) Geloven, beloven. voetnoot7) Ongevoech, onbetamelijkheid, ongepastheid. [tekstkritische noot]Vs. 1450. Hs. selven. voetnoot1) Beheet, belofte, Eng. behest. voetnoot2) Vriendinne, geliefde, even als het Mnl. amie. voetnoot3) Liden, voorbijgaan, het einde afwachten van. voetnoot4) Sonder faelge, zonder missen, Fr. sans faille. margenoot+ fol. 75. c. voetnoot5) Souttaen, soudaen, sultan. Even als amirael een zeer gewone benaming voor Oostersche vorsten. voetnoot6) Spreken omme ene dinc, over iets spreken. voetnoot7) Pardon, steekspel, gevecht. Zie de breedere Aant. voetnoot8) Virtut, kracht, moed. voetnoot9) Verhalen, hervatten. Kil. resumere, repetere. Zie de Aant. [tekstkritische noot]Vs. 1502. Hs. Wan. voetnoot1) Vercrachten, dwingen, geweld aandoen. voetnoot2) Te danke ontfaen, in dank ontvangen. voetnoot3) Zie de Aant. voetnoot4) Hem dagen, zich vertoonen, opdagen. voetnoot5) Vergaen, een einde nemen, afloopen. voetnoot6) Selc wile, somtijds. - Tsens, d.i. des sens, genit. van sen, verstand. Zie LSp. Gloss. De zin is: dat het hem somtijds aan verstand ontbreekt. voetnoot7) Zie de Aant. voetnoot1) Berurt, van beruren, beroeren. voetnoot2) Hogen, verheerlijken, beroemd maken. margenoot+ fol. 75. d. voetnoot3) So wat dat, al wat, Lat. quodeunque. Zie bl. 55, aant. 6. - Overgaen, overkomen. voetnoot4) Hoeden, behoeden, bewaren. voetnoot5) Meer, grooter. voetnoot6) Gebod, vermogen om te gebieden, macht. Evenzoo Sp. Hist. III⁵, 26, vs. 53 (II, 304): Hierbi mochtmen verstaen, Dat drie persoenen, sonder waen, Even groot hebben ghebot, Ende dat die drie sijn één God. voetnoot7) Verloes, van verliesen. - Alselpmi, samengetrokken uit also helpe mi. Zie huyd. Stoke II, 470. voetnoot8) Testort, verwoest. Storen is te gronde richten, verwoesten. Te-, Hd. zer-, heeft dezelfde kracht als het voorv. ver-. Zie LSp. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 1530. Hs. af dicke af. 1548. Hs. u al. 1554. Hs. uwer. voetnoot1) Verlangen, onpers. ww. met den dat. Mi verlanget, ik verlang. voetnoot2) Gevallen, met den dat., te beurt vallen. voetnoot3) Hem beloven, met den genit., zich verheugen over, kil. contentum esse, gaudere. Zie MLp. Gloss. voetnoot4) Sede, gewoonte. voetnoot5) Soe - soe, of - of, Lat. utrum - an. Zie LSp. Gloss. voetnoot6) Delijt, genot, Fr. délit. voetnoot7) Raste, rust. Zie LSp. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 1568. Hs. cussen. margenoot+ fol. 76. a. voetnoot1) Draghen, het er voor houden. Verg. de uitdrukking: die sin draecht mi also. Zie LSp. Gloss. voetnoot2) Gedunken, gedenken, herinneren. voetnoot3) Sekerliker, lees sekerlike. De compar. is hier zeker ingeslopen om den volgenden regel, waar evenwel vroedelike ook een zeer goeden zin zou opleveren. voetnoot4) Dan = dat en. voetnoot5) Sens, census, schatting. De zin is: Zoo heeft de min mij aan zich schatpligtig gemaakt. voetnoot6) Soe - soe, hoe - des te. - Vorder, verder. voetnoot1) Verladen, beladen, bezwaard. Zie LSp. Gloss. voetnoot2) Hem beloven van, zich verheugen over. Zie vs. 1543. voetnoot3) Meshope, wanhoop. - Te voren bringen, te voorschijn brengen, voor oogen brengen. voetnoot4) Een snee, sneeuw. Bij stofnamen, waarbij men niet zoozeer aan het geheel, als wel aan een deel dacht, werd het onbep. lidw. gevoegd. Zie LSp. Gloss. op slijc. margenoot+ fol. 76. b. voetnoot5) Sachten, verzachten. - Doen wordt hier even als in het Eng. to do als hulpww. gebruikt. Zie MLp. Gloss. voetnoot6) Dogen, lijden, hier subst. gebruikt. [tekstkritische noot]Vs. 1652. Hs. ende en. voetnoot1) Berechten, onderrichten, inlichten. voetnoot2) Met staeden, op haar gemak, bedaard. Zie LSp. Gloss. en verg. bl. 51, aant. 6. voetnoot3) Sonderlinge, inzonderheid, bovenal. voetnoot4) Ambacht, bedrijf. Zie vs. 1334. voetnoot5) Te sure[n] maken, moeilijk maken. voetnoot6) Enden ane enen, bij iemand eindigen. voetnoot7) Bevroden, bevroeden, begrijpen. Zie MLp. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 1685 en 1686 in het Hs. in omgekeerde volgorde. voetnoot1) Bedacht sijn, met den genit., door denken weten, op de hoogte zijn van (iets). voetnoot2) Seggen tot ene dinc, over iets zeggen. - Auctoer, schrijver, Fr. auteur. voetnoot3) Sientie, wetenschap. voetnoot4) Anteeren, uitoefenen, verrichten, in practijk brengen. Zie LSp. Gloss. voetnoot5) Gewegen, geleiden, besturen. Zie de Aant. voetnoot6) Helen, verhelen. - Coevertoer, bedeksel. voetnoot7) Overdaet, moedwil, beleediging. Zie Heim. d. Heim. 270. margenoot+ fol. 76. c. voetnoot8) Grone, groen, in den zin van jeugdig, krachtig. voetnoot9) Vermonden, zeggen, verklaren. Zie van hasselt op kil. voetnoot10) Wart, woord. voetnoot11) Sonderling, bijzonder. voetnoot12) Hen = het en. - Beinijn, van been. De stoffelijke bnw. worden thans alleen attributief gebruikt. [tekstkritische noot]Vs. 1687. Hs. Elc. 1709. Hs. selven. voetnoot1) Miraude, smaragd, van het Fr. éméraude. voetnoot2) Al dure, geheel door. Zie Mnl. Wdb. I 182. - Gedeilt al dure, geheel doorgedeeld, d.i. geschakeerd. voetnoot3) Te scerne, in scherts, in spot. voetnoot4) Here her, heer heer. Over deze herhaling, even als die van vrouwe ver zie Aant. op Maerl. 20, 377, 475; huyd. Stoke II, 149; Limb. Gloss. voetnoot5) Roc, kasteel, Fr. roc, van het Persisch rokh, kameel. Zie benecke Mhd. Wtb. II 758, 740. - Ridder, paard, Mhd. ritter (in het schaakspel). Zie Lanc. II vs. 18583: Alsi hadde gespeelt met vinnen Ginc hi met ridders beginnen Sijn spel ende met rocken toe. voetnoot6) Hem belgen, toornig worden. voetnoot7) Hornec, hoek. Zie bl. 16, aant. 5. voetnoot8) Oude, raadsheer. Zie benecke, Mhd. Wtb. I 26, waar eene plaats wordt aangehaald van Jacob van Casalis: ‘diu alten uf dem schachzabel süllen seyn also gestellt, dasz zwen sitzen uff zweyen stüelen, und süllen haben ein buch uff der schosz.’ voetnoot9) Enen te na spreken, iemand hatelijk toespreken, scherp zijn tegen iemand. Verg. LSp. Gloss. op naspreken. [tekstkritische noot]Vs. 1723. Hs. die. 1726. Hs. Het sceen. voetnoot1) Wet, imper. van weten. Zie over den verscherpten wortelklank in den imper. Mnl. Spraakk. 230; Dr. de jager Versch. 197; Lat. Versch. 469. - Vergaen, een einde nemen. voetnoot2) Wriven ane dat cleet, met den dat., iemand aanwrijven. voetnoot3) Runen, fluisteren, Hd. raunen. Zie LSp. Gloss. voetnoot4) Ramponeren, spotten, Fr. ramponner. voetnoot5) Gonder ocht hier, ginder of hier, hier of elders. margenoot+ fol. 76. d. voetnoot6) Sijn bloet verhalen, van kleur verschieten, blozen. Verg. vs. 1392. voetnoot7) Waarschijnlijk is sceen in dezen regel ingeslopen, doordat de afschrijver in een reeds bedorven voorbeeld si een een vond. - Troen, hemel. Zie LSp. Gloss. voetnoot8) Eig.: Zoo waar als mij goed moge geschieden; doch niets meer dan een bevestigingsformule, even als: zoo waar ik leef. voetnoot9) Dunke, voor dunct, dinct, van dinken, dunken. - Veruwere, verver, schilder. voetnoot10) Varuwen, verven, schilderen. - Over doen als hulpww. zie vs. 1618. voetnoot11) Trecken, zetten, een zet doen (in het schaakspel), Fr. traire, Mhd. ziuhen. [tekstkritische noot]Vs. 1757. Hs. wouden. voetnoot1) Zie de Aant. voetnoot2) Toege, toge, trek, zet, Mhd. zuc. Zie benecke, Mhd. Wtb. III, 931. voetnoot3) Echterste, achterste, laatste. voetnoot4) Een halm in dat stroe soeken, vergeefsche moeite doen. voetnoot5) Met sinne, met verstand. voetnoot6) Vende, pion, Mhd. vende. Zie Bloeml. IV, 162, aant. op I, 80. voetnoot7) Vortsteken, vooruitzetten, vooruitschuiven. voetnoot8) Hoeden, beschermen, dekken. voetnoot9) Beverden, bij metathesis voor bevreden, in vrede behoeden. voetnoot1) Bescernen, bespotten, even als in vs. 1780 scerenen op enen. voetnoot2) Scalkeleke, loos, bedriegelijk, ondeugend. voetnoot3) Uut sinen sinne sijn, eig. van zijn verstand beroofd zijn, bij uitbreiding: verbijsterd zijn van toorn. - Welnaer, bijna. voetnoot4) Zie de Aant. margenoot+ fol. 77. a. voetnoot5) Sien tot enen, op iemand passen. voetnoot6) Zie de Aant. voetnoot7) Tebarenteert, verschrikt, ontsteld, hier in de zachtere opvatting van versteld, verbaasd. Zie huyd. Stoke II, 84; LSp., Limb. Gloss. enz. - Over het voorv. te- zie bl. 58, aant. 8. voetnoot8) Verstantnesse, beteekenis. voetnoot9) Bewaren, op iets passen, bewaken. Zie MLp. Gloss. [tekstkritische noot]Vs. 1794. Hs. merkende. 1809. Hs. Boedt. 1826. Hs. Dat. voetnoot1) Enen scaec seggen, iemand waarschuwen, dat hij schaak staat. voetnoot2) Boten, boeten, in vs. 1809 den scaec boeten, eig. verbeteren, in het schaakspel: den schaakgezetten koning dekken. Zie de Aant. voetnoot3) Vorste, uitstel, eene klankomzetting van verste, bij metathesis van vreste, Hd. frist. Zie huyd. Stoke I, 468; LSp. Gloss. voetnoot4) Tien, even als trecken, zetten. Zie vs. 1733. voetnoot5) Onvrede nemen te enen, twist krijgen met iemand. voetnoot6) Minnen plien, minnen, liefhebben. Plien, plegen, met den genit., is vaak de omschrijving van het ww., dat als znw. bij plien is gevoegd. Zoo levens plien, leven. Zie MLp. Gloss. voetnoot7) Onpais, even als onvrede, vijandschap. Verg. vs. 1812. voetnoot8) Die, in het Hs. verkeerdelijk dat, in den zin van indien iemand. [tekstkritische noot]Vs. 1830. Hs. ic. 1844. Hs. riddren. voetnoot1) Vrouwe, meesteres. Vrouwe is het vrouwelijk van heer, even als wijf van man, terwijl het van denzelfden stam afgeleide Vroon, heer, nog slechts in enkele samenstellingen over is. Zie Wap. Mart. Gloss. op vrone. margenoot+ fol. 77. b. voetnoot2) Betogen, van betien, afbeelden, afschetsen. Zoo is betrecken bij kil. delineare, ruditer depingere. Verg. vs. 719 op vertogen. voetnoot3) Pais ontseggen, den vrede opzeggen, den oorlog verklaren. Verg. vs. 1859. voetnoot4) Pensen na enen, denken aan iemand. Met de Chaldeeuwsche wordt ongetwijfeld Edea bedoeld. voetnoot5) Feeste doen, met den dat., vriendschap, eer aandoen. Zie MLp. Gloss. voetnoot6) Twijn, garen, bij kil. twijn, tzwijn, tweern, filum duplex, filum tortum, Eng. twine. Iets met wit en blauw garen aaneen naaien, was zeker een spreekwoordelijke uitdrukking in den zin van: een mouw aan iets naaien. voetnoot7) In scine sijn, blijken. voetnoot8) Boet doen vanden scake, hetzelfde als: den scaec boeten, den koning dekken, gelijk hier geschiedt door den koning op een ander veld te plaatsen. [tekstkritische noot]Vs. 1858. Hs. uwe. 1868. Hs. Daer. voetnoot1) Van heden eer, van te voren. voetnoot2) Matten, schaakmat zetten. Zie mijne Ned. Klass. II, 74, en vooral Dr. dozy, Oosterl. 79. voetnoot3) Reie, rij, regel, d.i. een der acht velden van een regel op het schaakbord. voetnoot4) Hem gepait houden van ene dinc, zich tevreden stellen met iets. Payen is het Fr. payer. voetnoot5) Roeken, imperf. rochte, onpers. met den dat. des pers. en den genit. der zaak, zorg dragen voor, zich bekommeren om. De zin is: Indien gij er u moeite voor gaaft, indien het u schelen kon. Zie LSp. Gloss. voetnoot6) Met al dien dat, niettegenstaande dat. In gelijken zin als dore al dat. Zie Mnl. Wdb. I, 176, 9). voetnoot7) Messeggen, verkeerd zeggen. voetnoot8) Arch, verkeerd, kwaad. margenoot+ fol. 77. c.

Vorige Volgende

Roman van Cassamus

Alexander.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels