Bzzlletin. Jaargang 29

[p. 26]

Louis Ferron
Riaggisering en verrundering

Ergens tussen J.J. Rousseau en Karl Marx moet er een adertje zijn geknapt in het neurologisch weefsel van de westerse geschiedenis. Twee wereldoorlogen en ettelijke volkerenmoorden waren er het gevolg van. Van de geschiedenis schijn je niks te kunnen leren en dat klopt ook wel als je vervolgens merkt dat ‘de generatie van '68’ de in de negentiende eeuw opgedane leerstelligheden nog eens braafjes herhaalde. Het Marxte en Hegelde dat het een aard had. Eenieder ging in Frankfurt ter school. Nu echter niet met, ruw geschat, honderdmiljoen doden als gevolg, maar de totale verrundering van de westerse samenleving. Zoals pas goed zichtbaar wordt, nu die ‘achtenzestigers’ zich in hun driedelige pakken hebben teruggetrokken. Over die verrundering (helaas niet over de verantwoordelijken) schijnt het hier te moeten gaan.

Louis Ferron
(foto: Chris van Houts)

De Verlichting praatte ons aan dat wij allen gelijk zijn. Voor de wet. Maar dat laatste was een nuance die de tot emancipatie geneigde massa maar al te graag over het hoofd zag. Hegel leerde ons de onstuitbare en dus te determineren gang van de geschiedenis. In combinatie leverde dat ons Marx.

Spuit elf druppelde na in de gedaante van brandweerman Freud die, hoe gelijk we ook waren, ons allen van een uniek individueel bepaald driftleven voorzag dat ons, paradoxaal genoeg, van onze individuele verantwoordelijkheid beroofde omdat onze unieke jeugd, behalve dus heel interessant, ook nog eens een excuus vormde voor de onverantwoordelijkheid waarmee we onze latere levens wensten in te richten.

Het zijn wellicht oppervlakkige waarnemingen, maar het is nu eenmaal inherent aan die door bovengenoemde heren opgeroepen emancipatie en de daaruit voortvloeiende massaficatie, die dergelijke oppervlakkige waarnemingen de kracht van een oergebeuren geven. Dat oergebeuren op zijn beurt vormt de niet meer ongedaan te maken bevestiging van het gelijk van die oppervlakkigheid.

Om me meer specifiek tot het onderwerp te bepalen:

Volgens de laatste loot aan de stam van het negentiende-eeuwse waandenken, Joseph Beuys, is iedere mens een kunstenaar. Waarom ook niet als gelijkheid het credo is? En waarom ook niet als we allemaal over unieke persoonlijkheden beschikken? Loop één keer het RIAGG binnen en het wordt je bevestigd. Loop één keer met een piercing in je eikel een televisiestudio binnen en idem dito.

We zijn uniek én gelijk. En voor het marktdenken, dat geen denken is, maar

[p. 27]

een onbelemmerd verkeer van geld- en warenstromen, komt dat goed gelegen. Iedereen is dan producent én consument. Met een maximale geldcirculatie als gevolg. De afgeroomde winsten komen, zoals altijd al het geval was, wel weer bij die enkelingen terecht die altijd al cynisch genoeg waren om dit mechanisme ten volle uit te buiten.

De literaire markt in het bijzonder:

Mijn leven is zo interessant als het jouwe. Maar omdat ik uniek ben, is het mijne interessanter. Mijn materiaal is mijn jeugd en de daaruit (hopelijk) voortvloeiende volwassenheid. En hier is mijn boek: mijn ‘biografie’ omdat ik mens ben, mijn ‘roman’ omdat ik kunstenaar ben.

Door de Riaggisering van de samenleving is bepreekbaarheid het hoogste goed geworden: een handelsgoed. We nemen dus graag kennis van elkaars wedervaren in de hoop dat ons eigen wedervaren daar ‘interessanter’ bij afsteekt. En hebben we bij het Riagg ook niet geleerd dat gevoel belangrijker is dan, pakweg, kunde, inzicht, kennis of noem nog maar een paar eigenschappen die de ene mens per definitie van de andere onderscheiden en dus een hiërarchie in stand houden? Want waar hiërarchieën in stand worden gehouden daar is sprake van handelsembargo's en die zijn slecht voor de economie... de emotionele zowel als de financiële.

De geest van '68, Riagg, televisie, internet en een zich aan deze emancipatie aanpassende pers in vereniging hebben ons gebracht tot waar we nu zijn: Connie Palmen is een filosofe en van Lulu Wang e tutti quanti doet het er niet meer toe wat ze is. In al deze gevallen gaat het om gevoelvol geleuter voor een al even gevoelvolle markt. Het wordt gelezen. Het gaat immers om de ervaring van een unieke mens, verpakt in het welzijnsjargon van sociaal werkers, moderne dominees en andere goeroes. Het gaat om ervaringen die ons door diezelfde beroepsgroepen zijn aangepraat. Het loflied op de onderbuik, ook als die zich in de hersenen bevindt.

Wat zul je nog het werk lezen van iemand die kennis, studie, verworven inzicht en vakmanschap als vaak moeilijk te volgen beginselen voor een roman of autobiografie hanteert? Moeite en inspanning staan een vrije uitwisseling van geld en gevoelens in de weg. Moeite en inspanning zijn de laatste bastions die de hiërarchieën in stand houden en die willen we niet meer.

P.S.

In boven aangegeven zin beschouw ik de uitnodiging van dit blad on een bijdrage aan dit nummer te leveren als een regelrechte belediging. Van

[p. 28]

redactiewege had men gesignaleerd dat ik de laatste jaren een aantal autobiografisch getinte romans had geschreven. Of die ‘omslag’ misschien iets te maken zou kunnen hebben met ‘een bewuste keuze’ met het oog op ‘de voorliefde van het grotere leespubliek voor verhalen waarin de auteur zelf herkenbaar aanwezig is’?

Men wil het mij natuurlijk niet toedichten. Maar mij met het bestaan van dit soort motieven alléén al lastig te vallen vind ik van een stuitende ordinairiteit.

Als de redactie mijn werk gelezen zou hebben, dan zou ze gezien hebben dat mijn ‘autobiografische romans’ zich naadloos voegen in het geheel van mijn ‘fictionele’ romans. Ze vormen er de voetnoten bij. Niet omdat ik mijn persoonlijke leven interessant acht, want dat is het niet. Maar eerder omdat die voetnoten de lezer - althans díe lezer die nog met enige educatie is gezegend en met mij een belangstelling deelt voor de complexiteit van de werkelijkheid zoals die in mijn romans wordt aangestipt - nog maar eens met de neus te drukken op het feit dat het allemaal nog ingewikkelder is dan ik zichtbaar heb kunnen maken. Dat laatste met de moeizaam verworven middelen die de zichzelf serieus noemende schrijver ten dienste staan: distantie, vormvermogen, sociaal en psychologisch inzicht en bovenal een diepe afkeer van een discussie die je tot in de advertentiebladen zoals Vrij Nederland ziet. opbloeien.

Louis Ferron (1942) is schrijver. Onlangs verscheen van hem de roman De oefenaar.