Bzzlletin. Jaargang 27

[p. 57]

Kees-Jaap Klijn
Fragmenten uit: Mijn broer

Vader roept ons bij zich. Hij staat boven aan de wenteltrap druk naar ons te gebaren.

‘We gaan de kamers verdelen. Wat een prachtig huis.’ Het restaurant is een gebouw van hout. Alles bouwen ze hier van hout. Ook de mensen hebben iets houterigs. Een trapje leidt naar de veranda. Het restaurant is meteen na de ingang. Dat er geen hal is om een jas op te hangen is een moeilijkheid die vader veel zorgen baart. Een gangpad deelt het restaurant in tweeën. Links zijn de tafels voor het avondeten en rechts zijn de tafels voor ontbijt en het eten tussen de middag. Ook is daar een toonbank waarvoor men op krukken kan plaatsnemen. Aan het einde van het gangpad is een klapdeur. Rechts is de deur naar de keuken. Links is de wenteltrap naar boven. Daar staat vader helemaal bovenaan naar ons te roepen. Rechtdoor is een deur naar buiten. Meteen daarachter beginnen de graan-velden. Een smal kronkelig pad, nauwelijks waar te nemen, loopt door het koren.

Mijn broer en ik lopen de wenteltrap op. Vader staat te trappelen van ongeduld. Door een raam boven aan de trap zie ik het vrouwtje over het pad door de graan-velden lopen.

‘Dit wordt jouw kamer,’ zegt vader tegen mijn broer. Vader gooit een deur open. Stof waait op. Behalve stof is er niets in de kamer, ook geen verlichting, er is zelfs geen raam.

‘Geweldig,’ zegt mijn broer. ‘De deur kan zeker alleen van buiten op slot.’

‘Doe eens leuk mee, jongen, als kind droomde ik van zo'n kamer.’

‘Is het nu echt nodig dat je Engels praat,’ vraagt mijn broer en bestudeert ondertussen ingespannen een donkere plek op de grond.

‘Ja, dat moet, dat weet je heel goed. Dat zouden jullie ook moeten doen.’

Vader slaat de deur weer dicht en draait zich om naar de tegenoverliggende kamer. Mijn kamer. Hij is net als die van mijn broer, alleen heeft mijn kamer een klein hoog raam.

‘De ideale jongenskamer,’ zegt vader.

Hij loopt al weer verder, tikt tegen een deur en zegt dat het de wc is en bij een andere dat het de douche is.

‘Dit wordt mijn slaapkamer,’ zegt vader en laat ons een ruime kamer zien. Er staat al een eenvoudig bed. De kamer is schoon. Iemand heeft er verse bloemen neergezet.

Vader loopt direct door naar de kamer aan het eind van de gang. Er moet iets met die kamer zijn, want hij is nog opgewondener dan hij bij de vorige kamers was.

‘En dit wordt de rekenkamer,’ zegt vader met een En-gels woord waarvan ik vermoed dat hij het zelf heeft bedacht. ‘Hier zal ik de boekhouding doen,’ vervolgt hij. ‘Als jullie mij willen spreken of als ik jullie ontboden heb, moeten jullie eerst aankloppen. Het wordt een echte werkkamer. Maar nu lijkt mij het ogenblik aangebroken dat jullie je eigen kamers schoon gaan maken. Ik moet de geldzaken op een rijtje zetten.’

We laten vader achter en gaan naar mijn kamer.

‘Wat een klotezooi,’ zegt mijn broer.

‘Leuk is anders,’ beaam ik, ‘maar we kunnen er maar beter wat van maken.’

‘Wat dan?’ zegt mijn broer.

‘Ik haal een emmer met sop,’ zeg ik.

‘Nee, dat doe ik wel,’ zegt mijn broer alsof hem iets te binnen schiet. Hij doet opeens nogal gehaast.

Als ik boven aan de trap sta om de emmer sop van hem over te nemen wanneer hij naar boven zal komen, hoor ik hem in de keuken praten met het dienstertje Betsy. Tegen haar spreekt hij Engels. Ik kan niet verstaan waar ze het over hebben, maar het meisje heeft duidelijk plezier. Het lijkt erop dat hij probeert haar Nederlands te leren. Het duurt lang voor mijn broer naar boven komt.

[p. 58]

‘Ach, vergeten,’ zegt hij en gaat weer naar beneden.

Even later komt hij met een emmer sop aanzetten. We gaan meteen aan het werk. Het sop moet om de paar minuten ververst worden. Zo smerig is de vloer. Het duurt steeds lang voordat mijn broer naar boven komt. Hij staat erop dat hij voor nieuw sop in de emmer zorgt. Opeens is vader in de kamer.

‘Wat zijn jullie toch een trutten. Wie maalt er nou om een beetje stof. Betsy heeft een matras voor jullie.’

Vader gaat verder: ‘Kunnen jullie straks in de reken-kamer komen? Ik heb iets met jullie te bespreken. Wat dachten jullie ervan om over vijf minuten te verschijnen.’

‘Dat is goed,’ zeg ik en wring de dweil uit.

O ja?' zegt mijn broer.

‘Niet vergeten te kloppen, hè,’ zegt vader.

Mijn broer wil eerst nog een emmer sop halen omdat we de kamers anders nooit schoon krijgen. Alles bij elkaar duurt het zeker een half uur voor we naar vader kunnen.

Voordat mijn broer de deur met een ruw gebaar open kan doen, klop ik aan.

‘Kom in,’ zegt vader.

‘Aansteller,’ mompelt mijn broer.

Als ik de driftige trekken zie die zijn gelaat tekenen, houd ik mijn hart vast voor wat komen gaat.

We gaan naar binnen. Vader zit met zijn rug naar ons toegekeerd. Wij wachten af. De rekenkamer heeft de vorm van een zeshoek en ligt boven de ingang van het restaurant. De drie zijden die zicht bieden op wat er gebeurt voor het restaurant hebben alledrie een raam. Vader heeft zijn bureau onder het middelste raam geplaatst. Tussen de papieren op tafel staat een Amerikaans vlaggetje in een standaard. Op lage kasten langs de muren liggen stenen en staan beeldjes. Mijn broer speelt wat met een beschilderd gipsen beeld van George Washington dat vader op een van de kasten heeft gezet. Hij omklemt het beeldje bij de benen, brengt het omhoog en beweegt het vervolgens met grote snelheid in de richting van de muur. Vlak voor het hoofd van het beeld tegen de muur kapotgeslagen zal worden houdt hij zich in.

‘Dood aan Sjors Washington,’ fluistert hij voor zich uit alsof hij denkt met deze woorden iets te bezweren en kijkt mij plotseling indringend aan.

Dan draait vader zich eindelijk naar ons toe. Het lijkt wel opzet dat hij zo lang door blijft werken. Hij heeft zonder dat we het door hebben gehad een draaistoel gekocht. Net als al de andere mooie dingen die zijn kamer tot een plezierige kamer om te werken maken. Hij verontschuldigt zich voor het oponthoud.

‘Ik wilde jullie niet kleineren of zoiets,’ zegt vader, ‘ik moest even iets afmaken.’

Mijn broer haalt diep adem en trekt een gezicht dat lichte minachting moet weergeven.

‘We hebben na rijp beraad in gezamenlijkheid besloten om een nieuw leven in Amerika te beginnen. Iedereen krijgt een tweede kans. En wij hebben onze kans met beide handen aangegrepen. Maar half werk brengt ons nergens. Daarom heb ik een voorstel.’

Op dit punt aangeland neemt vader de tijd. Hij pakt de sigaar die hij als laatste heeft gekocht voor hij ophield met roken stevig in zijn handen, draait hem even rond, wijst ermee naar boven en houdt hem vervolgens bedachtzaam onder zijn neus. Vader snuift aan die sigaar alsof hij er een geheime kracht aan ontleent. Mijn broer laat ondertussen hoorbaar speeksel door zijn mond rondgaan. Vader trekt zijn zware wenk-brauwen met gespeelde verbazing omhoog.

‘Ik neem aan dat je kwijlt van verlangen om te horen watje vader voor je in petto heeft,’ zegt vader.

‘Tuurlijk vader,’ antwoordt mijn broer en beweegt George Washington dreigend in de richting van de muur.

Vader knikt tevreden.

‘Ik ben blij dat ik jullie medewerking heb.’

Dan kijkt vader achter zich door het raam naar de Amerikaanse vlag die vrolijk wappert in de wind.

‘Het zit zo,’ vervolgt hij na enige minuten. ‘Hier in dit land, dit Engelstalige land, hebben jullie niets aan jullie Nederlandse namen. Denken jullie niet?’

Wij zijn te verbaasd en ook te bang om te reageren. George Washington blijft stil in de lucht hangen.

‘Daarom heb ik besloten jullie nieuwe namen te geven; echte Engelse, Amerikaanse namen,’ zegt vader. Hij kijkt ons zelfvoldaan aan.

Mijn broer staat stokstijf stil. Onbewogen kijkt hij terug met ijskoude ogen. Buiten valt de wind een ogen-blik stil, het koren richt zich op en de Amerikaanse vlag valt slap langs de mast. Dan slaat mijn broer

[p. 59]

George Washington met verpletterende kracht tegen de muurvan de rekenkamer. Gips vliegt door de lucht. De sigaar van vader valt op de grond. Terwijl hij hem opraapt zegt vader verbaasd: ‘Ik was zeer gesteld op dat beeld.’ Hij komt met zijn enorme lichaam overeind vanachter zijn bureau en wijst naar ons met zijn sigaar en schreeuwt nu niet meer verbaasd maar kwaad: ‘Meteen naar jullie kamers. Later kom ik hier nog op terug.’ Vaders wangen trillen van woede. Hij hijgt, maar probeert zich groot te houden. Mijn broer houdt de onthoofde George Washington als een trofee uitdagend in de lucht.

Ik ren naar mijn kamer. Bang en uitgelaten tegelijk ga ik op het matras liggen. Mijn broer volgt kalm. Als hij ook in de kamer is, hurkt hij naast mij neer en brengt hij zijn mond dicht bij mijn hoofd.

‘Mike!’ roept hij heel hard in mijn oor. Ik kijk hem verbaasd aan, maar moet dan hard lachen. Mijn broer lacht ook. Wij horen vader vloeken en tieren in de rekenkamer, maar dat kan ons niets schelen.

* * *

De weg werkt zich smal en bochtig door een landschap van ronde bergtoppen. Misschien zijn het ook wel heuvels. Ik weet niets van deze natuurverschijnselen. Voor mij zijn het bergen. Er rijden niet veel auto's, maar ieder kwartier komt er wel een voorbij. Ik besluit niet meer te liften. Geen auto zal hier stoppen. Een auto met rode wieldoppen rijdt rakelings langs mij heen. Even leek het erop dat hij het op mij gemunt had. De glinsterende tanden van de bestuurder zijn een moment te zien als hij zich omdraait in zijn stoel. Levensgevaarlijk. Ik besluit de bergen in te gaan.

Het kost me moeite om grip te krijgen op de eroderende steenhelling. Als ik boven op de rug van het bergje ben, strekt zich voor mijn ogen een landschap van kale bergen uit.

Ik loop de helling af. Voor mijn voeten uit rollen brokken steen. Als ik beneden ben, richt ik mij op een berg in de verte die bedekt is met een paar armzalige naaldbomen. Ik hoop op die manier de weg die ik zojuist verlaten heb te volgen, alleen heb ik natuurlijk geen idee hoe die loopt. Het is niet waarschijnlijk dat ik in deze woestenij mijn broer zal vinden. Ongetwijfeld heeft hij ergens de bus genomen en is hij neergestreken bij een pompstation waar hij liefdevol is opgenomen in een Amerikaanse familie. Later trouwt hij met de dochter, een enig kind, en neemt hij het pompstation over. Kinderen.

Ik loop hier omdat ik niets anders heb te doen, omdat ik net zo goed hier als ergens anders kan zoeken, omdat ik niet terug mag naar vader en naar het restaurant voordat ik op zijn minst een overtuigende poging heb gedaan hem te vinden. Misschien loop ik hier omdat ik in deze steenwoestenij mijn broer niet zo mis.

De berg met de naaldbomen is verder weg dan hij leek. Steeds loop ik over min of meer vlak terrein. Af en toe beklim ik een berg om de richting te bepalen. Bij iedere volgende berg lijken de naaldbomen even ver als tevoren. Ik krijg dorst. Ik word moe. Verschrikkelijk moe. Steeds weer struikel ik over de losliggende stenen. Het verlangen gewoon maar op de grond te gaan zitten en te gaan slapen wordt groot. De kou zal de rest doen. Juist wanneer ik tegen een helling ben gaan zitten, zie ik op enige afstand een kleurige lap stof die wappert in de wind. Zuchtend sta ik op en loop ernaartoe.

De lap stof blijkt een clownesk ruitjescolbert te zijn met een dikke man erin. Hij ligt op zijn zij te midden van een zee van bierblikjes met in zijn armen een plastic tas geklemd. Die tas moet voor hem belangrijkzijn. Hij heeft een grote hoed op met een brede rand zoals de koeienjongens, maar dan nog breder. Hij draagt een slobberbroek en heeft maar een schoen aan. Er hangt een damp van alcohol om de man heen. Hij ziet er angstaanjagend dood uit. Het ligt voor de hand dat de plaatselijke gerechtsdienaar mij daarvan de schuld geeft. Bijna kotsend van een allesomvattende paniek besluit ik tot handelen over te gaan. Ik trek aan het been met de schoen eraan. Er volgt geen reactie. Ik trek nog een keer. Eerst lijkt het erop dat mijn inspan-ningen voor niets zijn. Ik trek nu zo hard aan de schoen dat hij loslaat en ik achterover val en op de grond terechtkom. Terwijl ik opsta, hoor ik de man eerst snuiven en dan rochelen.

Als ik overeind ben, staat ook de man op. Ondertussen verplaatst hij zijn hoed van zijn gezicht naar zijn achterhoofd met een verfijnd gebaar. Een klein dik

[p. 60]

mannetje met een Aziatisch uiterlijk. Wild schudt hij met zijn hoofd terwijl hij ondertussen met zijn lippen geluiden maakt als is hij een paard. Hij wil natuurlijk wakker worden. Sloom kijkt hij me vervolgens met zijn papperige gezicht aan. Ik vind hem zo op het eerste gezicht niet echt sympathiek. Eerder vreemd. Omdat ik geen zin heb om Engels te spreken, zeg ik niets. Hij doet me denken aan een man die jarenlang altijd in de binnenstad van mijn woonplaats te vinden was. Die had ook zo'n raar lichtgekleurd colbert met van die grote ruiten in de primaire kleuren. Die was ook zo klein en dik. Hij sprak iedereen aan. Voor vrouwen deed hij zijn rode clownsneus af. Over hem ging het verhaal dat hij zijn naam niet meer wist en steeds iets anders zei als ze hem daar naar vroegen. Het is me gelukt nooit door hem aangesproken te worden.

De man strekt zijn arm uit. Eerst weet ik niet wat te doen. De man schudt ongeduldig met zijn arm. Ondertussen wijst hij naar mijn hand. Hij wil zijn schoen terug, natuurlijk. Ik geef hem de schoen en lach minzaam.

‘Mnilúzahe Othúnwahe he?’ zegt de man.

Omdat ik niet wil dat hij denkt dat ik achterlijk ben, haal ik alleen maar mijn schouders op. De man lacht, klopt zijn broek af en wijst naar een plaats ergens rechts van de berg met de naaldbomen. Meteen nadat hij zijn plastic tasje heeft opgeraapt gaat hij op weg. Ik volg. Het kost me moeite hem bij te houden. Na een kwartier houdt hij stil en haalt een blikje bier uit zijn tas. Even aarzelt hij, dan gaat zijn hand weer in de plastic tas. Een vage lach gaat over in een brede lach die zijn tanden laat zien. Met een langzaam gebaar haalt hij nog een blikje uit de tas en overhandigt het mij. Hij drinkt zijn blikje in twee teugen leeg en gaat weer op weg. Ik volg en neem af en toe een slokje uit mijn blikje. Hoe kan zo'n klein dik mannetje zo hard lopen? Hij loopt werkelijk in een moordend tempo voor mij uit. Straks is hij uit mijn gezichtsveld verdwenen. Al snel ben ik uitgeput en ik overweeg de man alleen verder te laten lopen.

‘Ik kan niet verder. Ik zie je straks wel,’ zeg ik.

De man draait zich om en kijkt me verbaasd aan. Ik ga zitten. Voorzichtig komt de man op me af. Ik neem nog een slokje van het bier. Wanneer hij vlak voor me staat - hij heeft zijn handen in zijn zij - zegt hij in het Engels: ‘Wat zei je daar?’

Omdat ik geen antwoord heb, doe ik alsof ik hem niet begrijp. De man kijkt me kwaad aan, haalt zijn schouders op en loopt weer verder. Het liefst zou ik willen dat hij gewoon uit mijn leven verdwijnt, maar ik kan niets beters verzinnen dan hem te volgen, ook al lijkt me de kans op verdere blikjes bier verkeken.

Tot mijn verrassing houdt hij na ongeveer een half uur stil en gebaart dat we moeten rusten.

‘Ik ga naar Rapid City, de Stad van de Stroom,’ zegt hij. ‘Waar ga jij naartoe?’

Ik maak een gebaar dat moet aangeven dat het mij niets uitmaakt. Ondertussen opent de man een tweede blikje bier. Dan weet ik het weer.

‘Ik zou de berg van Rushmore wel eens willen zien.’

‘Jij moet ook naar Rapid City, je hebt daar een casino. Een casino betekent plezier.’

Hij kijkt vrolijk wanneer hij dit zegt. Angstaanjagend vrolijk. Misschien is zijn vrolijkheid zo eng omdat het lijkt alsof hij alleen maar vrolijk kan zijn.

‘Wat doe je hier eigenlijk?’ vraag ik.

‘Ik ben hier neergezet door een of andere plaaggeest,’ antwoordt hij.

‘0 ja,’ zeg ik en weet zeker dat ik met een gek zit opge-scheept.

Hij klopt mij goedmoedig op mijn schouder en zegt: ‘We gaan naar het casino.’

Ik denk niet dat ik genoeg geld heb voor een bezoek aan een casino, maar ik zie in dat een stad die plaats biedt aan een casino de kansen om mijn broer te vinden moet vergroten. Als hij daar niet is, kan ik altijd nog naar de berg van Rushmore.

We komen aan bij een groep bomen. Verdroogde takken aan een stam vol kale plekken. De man maakt een vuur in een kuil.

‘Hier gaan we overnachten,’ zegt hij.

De vlammen vreten zich snel een weg door de dorre takken. De man pakt een blikje bier uit zijn tas. Traag drinkt hij het leeg om het vervolgens over zijn schouder weg te gooien in de duisternis die ons omringt. Hij gaat zitten en wijst naar de sterren.

‘Dat zijn de zielen van de doden,’ zegt hij.

Hij kijkt mij doordringend aan.

[p. 61]

Ik zwijg.

De man kijkt geërgerd voor zich uit. Niet ver van ons vandaan klinkt het gehuil van een wolf.

‘We hebben niets te eten,’ zeg ik.

De man klopt op zijn plastic tas en zegt dat hij allang niet meer eet. Bier bevat alle voedingsmiddelen die een mens nodig heeft. Insecten vliegen het vuur en verbranden knetterend. De man buigt zich naar mij over.

‘Ik ben een oorspronkelijke Amerikaan.’

Hij staart in het vuur. Hij pakt een blikje uit zijn tas. In een teug drinkt hij het leeg, knijpt het fijn en gooit het met kracht in de richting van het wolvengehuil.

Ik weet niet wat hij bedoelt met een oorspronkelijke Amerikaan.

‘Ik ben een oorspronkelijke Nederlander,’ antwoord ik.

‘Wat is dat?’ vraagt de man. Er klinkt lichte verontrusting door in zijn stem.

Ik haal mijn schouders op. Tenslotte weet ik ook niet wat hij bedoelde. Hij pakt een tak en gooit die op het vuur.

‘Ik ben een indiaan,’ vervolgt hij om het uit te leggen. ‘Maar dat is een racistisch woord. Dat weet jij natuur-lijk niet. Het moet zijn: oorspronkelijke Amerikaan.’ Hij draagt de verkeerde kleren. Een clownspak. Men zou dit soort mensen moeten mijden, een leven lang. Mijn houding verraadt mij.

‘Van binnen ben ik helemaal indiaan,’ zegt hij. ‘Ik hoef geen verentooi te dragen om een echte indiaan te zijn.’ Ik vind dat hij dat wel zou moeten. In ieder geval zou hij er dan minder vreemd uitzien.

‘Daar, in het noordwesten, liggen de Zwarte Heuvels.’ Hij kijkt ingespannen naar de palm van zijn hand.

‘Eigenlijk zijn we al in die heuvels.’

Wij zwijgen.

‘Die heuvels zijn heilig voor ons indianen. Maar de blanke man heeft ze van ons gestolen voor het goud.’

‘Is daar ook de berg van Rushmore?’ vraag ik.

‘Ja,’ zegt hij.

‘En wij gaan naar Rapid City. Naar het casino.’

‘Ja,’ zegt de indiaan. ‘In het noordoosten.’

Aan de horizon flitsen bliksemstralen.

‘Ik zal je een verhaal vertellen,’ zegt de indiaan en gooit een tak op het vuur.

‘De vier broers leefden samen zonder vrouw. Dus deden ze het vrouwenwerk.’

Het is een moeilijk verhaal. Een van de broers kreeg een splinter in zijn teen, maar besteedde er geen aandacht aan. Maar de splinter verdween niet. Hij zwol op tot hij zo groot was als een hoofd. Het bleek een meisje te zijn. Zij groeide op en deed het vrouwenwerk voor de broers. Omdat ze erg goed was in het huis-houdelijke werk kreeg ze veel huwelijksaanzoeken, maar ze bleef bij de broers omdat die erg hun best deden haar te plezieren. Na enige tijd ging een van de broers op jacht en kwam nooit meer terug. Zo ging het met alle broers. Ze rouwde om de broers. Tijdens het rouwen kreeg ze dorst. Ze stopte een kleine witte steen in haar mond om op te sabbelen. Dat helpt tegen de dorst. Ze viel in slaap. Tijdens haar slaap kreeg ze een droombeeld van het Grote Beest.

‘De broers zijn gevangen genomen door een steen. Alleen een steen kan ze vinden en bevrijden,’ zei het Grote Beest

In haar slaap slikte zij de steen door. De steen maakte haar zwanger en ze bracht een jongen ter wereld. Zijn huid was hard als steen. Ze leerde hem alles wat zij wist over planten en hoe hij zijn vijanden te slim af kon zijn, maar ze stond hem niet toe mee te doen aan de oorlog.

ledere keer dat het volle maan was, ging ze naar de top van een heuvel en rouwde om de broers. Ze trouwde niet. Op een dag vroeg haar zoon haar waarom ze altijd maar in de rouw was. Ze vertelde hem alles, ook over het droombeeld. Ze zong een lied voor hem:

Ik ben een geheimzinnige vrouw
Ik ben niet als andere vrouwen
Jij bent een geheimzinnige man
Jouw vlees is van steen
Jij bent de jongen van steen
Over jou vertelde het Grote Beest

Toen zong de jongen zijn lied:

Ik ben de jongen van steen
Ik ben de steen die jou zal helpen
Ik zal je broers terugbrengen
Moeder, ik maak je gelukkig

[p. 62]

Toch wilde de moeder niet dat de jongen ging, maar hij ging toch. De jongen liep weg van heuvel naar heuvel, sneller dan een vallende ster voorbijschiet langs het hemeldak. ledere vallei speurde hij af naar een teken van zijn moeders broers, Daar waar de zon onder gaat werden de heuvels groter en groter tot het niet meer heuvels waren, maar bergen. Bij de bergen zag hij een vallei met daarin een steen, een boom en een kleine bruine heuvel. Uit de heuvel kwam rook. De jongen van steen besloot het allemaal rustig te bekijken.

Toen sprong er een enorme coyote tevoorschijn en de heuvel begon te brullen, de steen begon te rollen en de boom verplaatste zich en er verscheen een beer die met grote vaart op hem afrende. De beer hief zijn poot maar de jongen schoot een pijl af en doorboorde zijn hart. En de coyote maakte een geweldige sprong maar de jongen plantte de speer in de grond en de speer doorboorde het dier in het hart. Toen rolde de steen op de jongen af terwijl hij alles op zijn weg verpletterde en de jongen pakte zijn knots en verbrijzelde de steen. De boom kon wel lopen, maar niet de heuvel op, dus liep de jongen naar de boom. Met zijn slangachtige takken sloeg de boom naar de jongen maar de tanden van de slangentakken braken op zijn schild en de kop barstte erop in stukken uit elkaar. Na iedere dode tak hief de jongen een overwinningslied aan tot de boom dood was.

Ondertussen was er uit de heuvel een oud gebogen vrouwtje gekomen die het gebeuren belangstellend aankeek. De jongen riep haar, maar het vrouwtje vroeg waarom hij niet in haar tipi kwam.

‘Ga maar even liggen,’ zei het vrouwtje. ‘Dan maak ik wat lekkers voor je klaar.’

De jongen ging liggen. Het vrouwtje liep langs hem met een stenen mes in haar hand. Ze hurkte bij hem neer en stak het mes in zijn borst, maar de punt brak af.

‘Ik struikelde en viel toen op je,’ zei het vrouwtje. ‘Hier heb je iets lekkers om te drinken. Om het goed te maken.’

Ze gaf hem een toverdrankje. Toen hij het had opge-dronken moest ze lachen want ze dacht dat hij nu in haar macht was.

‘Ik ben geen oud vrouwtje. Ik ben Iya, de Kwade Steen. Ik weet alles van je. Je zoekt je moeders broers, maar ik heb ze plat gemaakt als huiden en jou maak ik ook plat. De levende steen heb je kapotgemaakt maar er is een andere levende steen, zijn zoon. Die steen is mijn meester. Die zal jou platwalsen.’

De jongen moest lachen.

‘Ik ben die steen. Ik ben je meester.’

‘Heb medelijden. Ik ben een oud vrouwtje.’

‘Nee. je bent Iya, mijn grootvader. Ik doodde mijn vader. Waarom zou ik jou sparen? Als je niet zegt waar mijn moeders broers zijn wals ik je plat.’

Iya ontkende en de jongen plette zijn voet. Iya huilde, maar zei niets. Toen plette de jongen Iya's andere voet. Eindelijk sprak Iya: ‘Het was een valstrik. Jouw moeders broers waren de enige goede mensen. Nooit gingen ze op jacht. Dus maakte ik een van hen zwanger met een stuk van het hart van mijn dochter de boom. Voor een vrouw moesten ze weljagen. Zo kwamen ze hier en ik nam ze allemaal gevangen. Nu zijn ze plat als gelooide huiden. Stom dat ik er niet aan dacht dat zij een wonderbaarlijke vrouw zou zijn die zwanger zou worden van de witte kiezelsteen.’

Iya keek kwaad voor zich uit. De jongen plette de handen van Iya om hem te dwingen zijn moeders broers te bevrijden. Eindelijk vertelde Iya hoe hij de broers tot leven kon brengen. De broers omarmden elkaar. De jongen vertelde ze alles en ze geloofden dat hij de zoon van hun zuster was. Toen plette de jongen Iya helemaal. Hij plette zijn benen en Iya viel op zijn knie-en. Hij plette zijn heupen en er spoot water uit. Water dat zout was. Vandaar dat je hier overal water vindt dat erg vies smaakt.

‘Ik ben je grootvader,’ riep Iya.

De jongen ging door. Hij vertrapte Iya's buik en vele volken kwamen naar buiten. De mensen konden elkaar niet verstaan, maar de jongen sprak alle talen. En de jongen gaf ze de beer te eten, vroeg waar ze vandaan kwamen en wees ze de weg terug naar huis. De oudste vrouw van ieder volk kreeg nog een stuk van de beer voor onderweg. Toen wilde hij het werk afmaken. Hij vermorzelde Iya's borstkas en een wind blies uit zijn neusgaten die de bomen ontwortelde en het gras wegrukte en het water uit het meer blies. Hij stampte op het hoofd van Iya tot opeens zijn voet in de mond van het monster terechtkwam. Iya sloot zijn kaken en beet

[p. 63]

zo hard hij kon. Toch trok de jongen de voet er weer uit, maar de mocassin bleef achter en kon niet meer gevonden worden.

‘Zullen we nu gaan slapen'?’ vraag ik de indiaan. ‘Het verhaal is uit,’ antwoordt hij en haalt een blikje bier uit de tas. Even later gaat hij ook liggen. Meteen valt hij in slaap. Ik doe geen oog dicht. De indiaan laat winden en snurkt luidruchtig. Als ik net in slaap aan het vallen ben, laat hij een harde boer.

* * *

De zon ligt als een vuurrode kronkelende slang op de toppen van de bergen. Van het vuur is alleen nog as over. De indiaan komt overeind, kijkt mij verbaasd aan en grijpt in zijn plastic tas. Hij haalt er een blikje bier uit en neemt voorzichtig een slokje. Hij staat op en klopt zijn kleren af.

‘We gaan verder,’ zegt hij.

Ik volg de indiaan. Als ik mij omdraai, zie ik een wolf wroeten tussen de resten van het vuur. Even heft het beest zijn kop en kijkt mij aan met een treurige blik.

Wil de wolf mij iets zeggen?

We komen aan bij een weg.

‘Dat loopt een stuk makkelijker,’ zeg ik.

Het lijkt erop dat hij mijn woorden wil beamen, maar zegt dan: ‘Slappe westerling.’

We lopen langs een bord dat in de richting wijst van de berg van Rushmore.

‘Kunnen we daar niet naartoe?’ vraag ik.

Hij kijkt mij aan met berustende ogen. ‘Het is wel een goed idee.’

Hij kijkt in zijn tas en rommelt tussen de blikjes. Uiteindelijk hakt hij de knoop door.

‘Misschien kan ik je dan iets leren over ons volk. Wij zijn een trots volk.’

We slaan de weg in. Een goed onderhouden weg. Nergens gaten. Het asfalt glimt. We sjokken voort zonder oog voor het landschap, de indiaan drinkt blik na blik. Straks wacht ons de snoeptent bij de berg van Rushmore. Maar wanneer? De weg lijkt zonder einde. De zon schijnt onbarmhartig. In de verte zie ik boven de weg een vreemde damp hangen. Het is nog geen twaalf uur. Steeds meer auto's passeren ons. Families. Kinderen lachen ons vanachter de autoraampjes met hun fietsenrekken van gebitten uit. De auto's volgeladen. We komen bij een bocht in de weg, Opeens rijzen daar in de verte de presidentshoofden voor ons op. Hoog van boven in de bergwand kijken ze op ons neer. Sombere, hooghartige gezichten. Onder hun hoofden ligt een waaier van vergruisde stenen. We lopen verder. Steeds meer auto's passeren ons. Bijna allemaal toeteren ze wanneer ze ons inhalen. We komen bij een brug. Een erg lange brug. Als we naar beneden kijken zien we een weg. De indiaan gooit een leeg bier-blikje naar beneden. Vreemde man. Uiteindelijk komen we aan op een parkeerplaats.

Voor onze ogen ontvouwt zich een gekkenhuis: vretende, snuivende, gevaarlijk vette, gillende mannen, vrouwen en kinderen lopen rond op de parkeerplaats. Van de parkeerplaats loopt een weg naar een uitkijkpost. Hier kunnen we de hoofden goed bekijken. Aan weerszijden van de weg die naar de uitkijkpost voert staan vlaggenmasten met daaraan de vlaggen van alle staten, gebiedsdelen en districten van de Verenigde Staten van Noord-Amerika in alfabetische volgorde. Ik zoek tussen de vlaggen naar de vlag van Nederland.

De indiaan probeert bij de snoepwinkel bier te krijgen hoewel zijn tas nog behoorlijk vol lijkt. Het lukt hem niet. Mismoedig kijkt hij voor zich uit, haalt een blikje bier uit zijn tas en zegt: ‘We gaan naar de werkruimte van de beeldhouwer.’

Onderweg neemt hij, nu kleine teugjes uit zijn blikje bier. Ongewild hebben we de aandacht van de park-wachter getrokken. De indiaan zegt: ‘Wij indianen worden nooit vertrouwd.’

Ik zou hem ook niet vertrouwen. Opeens zie ik op het hoofd van George Washington iemand een woeste dans uitvoeren. Ik zwaai. Het is vast mijn broer. Zijn gestalte komt overeen met die van de danser. De indiaan denkt dat het een soortgenoot is. Ook hij zwaait. Ik zie dat de parkwachter in zijn draagbare mobilo-foon spreekt.

‘Deze beelden zijn uitgehakt in onze heilige bergen als belediging van ons volk. Jullie verminken de natuur. Voor ons is de natuur heilig. Voor jullie is het een

[p. 64]

gebruiksvoorwerp. Het is een schande. Schrijn van de democratie! Een trap in het gezicht van onze voorouders zal je bedoelen,’ zegt de indiaan.

Hij geeft mij het idee dat ik hem mijn verontschuldigingen moet aanbieden voor die beelden.

‘Regelmatig dansen we op de presidentshoofden, maar George is ongebruikelijk. Daar loop je zo in het zicht,’ vervolgt hij.

De man op het hoofd wordt nu vergezeld van een dame met zo te zien blond haar. Maar het is moeilijk met zekerheid vast te stellen. De indiaan leegt zijn blikje en gooit het voor zich uit. Meteen grijpt de park-wachter in.

‘Weg,’ zegt hij. ‘Opdonderen. Geen vervuiling van het park.’

We gaan. We worden begeleid tot aan de uitgang. Voor de poort scheldt de indiaan op de Amerikanen. En even later op mij.

‘Zo gaat jouw volk met ons om,’ zegt hij.

‘Het is mijn volk niet,’ zeg ik.

Hoe moet dat nu met mijn broer? Hoe moet ik bij hem komen? Het is nog veertig kilometer tot Rapid City.