Jules Croiset
Praag, maart 1993
Maart 1993.
Praag.
Na een tocht in zo'n verfrommeld vliegtuig van de Tsjechische luchtvaartmaatschappij, waarin je nooit zeker bent of het zijn bestemming wel zal bereiken, arriveerde ik op een koude ochtend - het sneeuwde zelfs nog in Tsjechië - in Praag.
Het was zaterdag en ik moest de volgende dag pas zelf filmen, maar de wagen van het productiekantoor bracht me alvast naar de set, waar Leon en zijn collega's druk bezig waren met een scène. Zo kon ik in alle rust toekijken hoe Leon met acteurs werkt, zodat ik de volgende dag niet geheel onvoorbereid zou zijn.
De scène speelde zich af op zo'n typisch Oosteuropese binnenplaats, waar verschillende appartementen op uitkomen. Elliot Gould, die de titelrol speelde, werd op dat moment juist door Leon geïnstrueerd en, zelf onopgemerkt, kon ik luisteren en toekijken hoe Leon in zijn regie te werk gaat.
Het eerste wat daarbij opviel, was de rust, de kalmte, maar toch vooral de zekerheid en het vakmanschap waarmee hij Gould - toch niet de eerste de beste - zijn bedoelingen met de scène duidelijk wist te maken en waarom hij voor dié bepaalde camera-instelling had gekozen. Hij speelde, heel subtiel, zonder overdrijving en zonder Gould zijn wil op te leggen, de scène voor, waarna hij hem even tijd en gelegenheid gaf zijn instructies te verwerken.
Zelf nam Leon de scène vervolgens nogmaals met de cameraman door, opnieuw in alle rust en kalmte, maar absoluut zeker van zijn zaak. En dat was wat er vooral van die werkplek afstraalde: ontspannenheid, en dat met zo'n hectisch vak, en in zo'n hectische omgeving.
De volgende dag was het mijn beurt en werd ik alleen maar bevestigd in de indrukken die ik de vorige dag had opgedaan.
Een groot kasteel, buiten Praag, veel acteurs en tientallen figuranten, Elliot Gould, Jacqueline Bisset - niet de gemakkelijkste om mee te werken -, maar Leon bleef onverstoorbaar, speelde als een volleerd acteur iedereen, zonder aanziens des persoons, de scènes voor, en het werd door iedereen geaccepteerd, omdat je nu eenmaal niet om zijn vakmanschap heen kon. Persoonlijk durf ik zelfs te stellen dat ik van hem geleerd heb; eenvoud en het vergeten van het theater waar ik vandaan kom, je mimiek tot een minimum beperken, want dat is het geheim van filmen.
Leon de Winter is niet alleen een van mijn lievelingsschrijvers, hij is ook een begaafd filmer. Maar bovenal is hij een fantastisch mens en een waarachtige vriend.
Jules Croiset (1937) is acteur en regisseur. Hij speelde bij de Haagse Comédie, de Nederlandse Comédie, Toneelgroep Theater, Globe, het Rotterdams Toneel, het Haarlems Toneel, en Het Toneel Speelt en deed daarnaast veel solotoneel.
Auteursrechtelijk beschermd