Bzzlletin. Jaargang 27

[p. 97]

Leviathan
van P.F. Thomése
door Winston Citroen

[p. 98]

Wat blijft is leegte
Over Leviathan van P.F. Thomése

P.F. Thomése debuteerde in 1990 met de verhalenbundel Zuidland, die in 1991 werd bekroond met de AKO Literatuur Prijs. Het verhaal ‘Leviathan’ opent de bundel. Meteen al in de openingszin stappen we het typische Thomése-universum binnen, dat bol staat van de algehele ontreddering: ‘De drie jagers merkten pas na enige tijd dat ze niet meer op een pad liepen.’ De jagers vinden het pad nooit meer terug, zoals alle personages in dit verhaal hopeloos verdwalen en oplossen in het niets. Dit gegeven geeft de door Thomése opgevoerde Janus Dousa, een tweederangs dichter, de volgende lucide gedachte in: ‘Je gaat van hier naar daar, [...] van daar naar ginds, maar je komt nergens, want het is de wereld die onder je vandaan glijdt - en als je omkijkt kun je haar zien verdwijnen.’ Het basisgegeven van ‘Leviathan’ is snel verteld: er is voor de kust van Noordwijk een walvis aangespoeld en iedereen probeert op zijn eigen wijze dit gevaar, want zo wordt het beest opgevat, te bezweren: de een meent dat het iets met God te maken heeft, anderen zoeken hun toevlucht in feiten en beginnen de walvis op te meten en Janus Dousa probeert zich te herinneren ‘of er in de Naturalis Historia melding werd gemaakt van een baleana of phallaina, zoals de walvis in het Grieks werd genoemd’. Het is duidelijk: we bevinden ons hier op het breukvlak van twee tijden, op de grenslijn van het oude en het nieuwe geloof, terwijl bovendien de verlichtingsidealen in zwang beginnen te raken: ‘Zo had iedereen zijn mening, er waren er die een paar meningen hadden en een enkele had zelfs tegenstrijdige meningen.’

‘Leviathan’ is een sfeerrijk verteld maar vooral ook dreigend verhaal, waarin het universum wordt teruggebracht tot Noordwijk, en zelfs die wereld krimpt nog verder in met als gevolg dat iedereen elkaar in de weg gaat zitten en dat niemand meer weet waar hij heen moet. De slotzin van het verhaal suggereert dat slechts de eenvoudigen van geest zich nog illusies maken: ‘Vooruit ging het Bultje, om netten te halen - en achter hem werd zijn dode vader door de duinen gesleept, en het Bultje wist van niets en dacht dat er met de netten iets groots gevangen ging worden.’ Dan is de walvis allang verdwenen, zoals alles verdwijnt en er slechts leegte overblijft.

Josje Kraamer en Arie Storm

[p. 99]

[p. 100]

[p. 101]

[p. 102]

[p. 103]

[p. 104]

[p. 105]

[p. 107]

Leviathan van P.F. Thomése (1958) verscheen in 1990 in Zuidland, de verhalenbundel die in 1991 werd bekroond met de AKO-literatuurprijs. Thomése publiceerde verder de roman Heldenjaren (1994) en de verhalenbundel Haagse liefde & de vieze engel (1996). Al zijn boeken verschenen bij uitgeverij Querido.

Winston Delano Citroen is in 1954 geboren op de Amsterdamse Churchilllaan. Hij tekent vanaf zijn vierde levensjaar en volgde een (privé)opleiding bij Jaap Bouhuys en aan de grafische school in Haarlem. Ook kreeg hij les van striptekenaar Frits Kloezeman (illustrator van de Rechter Tie-serie). Was actief als freelance (reclame)tekenaar, boekillustrator, stripen cartoontekenaar en leraar striptekenen. Vertelde zijn levensverhaal aan Constant Vecht, die het in een verhaal vatte dat werd gepubliceerd in de bundel De olifant en het Joodse probleem (uitgeverij Arena, 1994) onder de titel ‘De zwarte Citroen’.