Bzzlletin. Jaargang 25

[p. 35]

Emile Hensen
Bohémien, zwerver en gezeten burger
Herinneringen aan Belcampo

De laatste twintig jaar van zijn bestaan was Belcampo In Groningen een levende legende. Zoals gidsen op Amsterdamse rondvaartboten wanneer deze door de Herengracht varen de passagiers wijzen op het kantoor van meester Abram Moskowicz (‘one of the most famous lawyers of the Netherlands’), zo vestigden hun Groninger collega's in de jaren zeventig en tachtig de aandacht van de passagiers op het huis van Belcampo, de markante schrijver-studentenarts, wonend in een mooi, oud herenhuis aan het Schuitendiep.

Het was een huis met geschiedenis. De staatsman en historicus meester Guillaume Groen van Prinsterer had het de vorige eeuw geregeld bezocht. Zijn schoonvader, de Groninger burgemeester Van der Hoop, gebruikte het als stadshuis. Een neef van Groens grote politieke tegenstander Thorbecke had er de medische praktijk uitgeoefend en van deze medicus Thorbecke had Belcampo het huis overgenomen toen hij aan het begin van de jaren vijftig tot studentenarts werd benoemd.

De Groninger universiteit bevorderde in deze tijd op initiatief van haar invloedrijke secretaris, meester J.L.H. Cluysenaer, de benoeming van opvallende dubbeltalenten om zo haar culturele uitstraling te vergroten. De jurist en rechtshistoricus H.J. Scheltema (als dichter bekend onder de schuilnaam N.E.M. Pareau) dankte kort na de oorlog aan deze politiek zijn benoeming tot hoogleraar; de dichter, theoloog en Egyptoloog Th.A. van Baaren kreeg in 1952 een aanstelling tot hoogleraar vergelijkende godsdienstwetenschap en de fysisch geograaf W.F. Hermans, die sinds enkele jaren naam had als schrijver, werd in 1951 tot wetenschappelijk ambtenaar benoemd, ondanks de omstandigheid dat hij in een proces (dat hij won) verwikkeld was geweest wegens belediging van het katholiek volksdeel.

Met al deze opmerkelijke figuren verkeerde Belcampo op vriendschappelijke voet, maar slechts de vriendschap met Van Baaren hield stand. Met Scheltema werden de betrekkingen snel verbroken. Belcampo ergerde zich aan Scheltema's gewoonte om samen met de schilder George Martens in diens atelier aan het Kattendiep the talk of the town door te nemen. Eens had hij bij Scheltema zijn beurs laten liggen. Toen hij deze de volgende dag kwam ophalen, liet de hoogleraar Romeins recht de inhoud langs de trap omlaag kletteren. Voor Belcampo was dat het moment om de omgang met deze practical joker te beëindigen. Na hun breuk merkte Scheltema over de kandidaat-notaris en medicus Belcampo op: ‘Belcampo schrijft in één moeite door recepten en testamenten.’

De relaties met de weerbarstige Hermans eindigden eveneens in een debacle. Hermans liet openlijk merken dat hij Belcampo's boeken niet erg kon waarderen.

In de universitaire wereld kwam Belcampo alleen te staan. Niet alleen zijn buitennissigheid en brede belangstelling zullen daaraan hebben bijgedragen, maar ook zijn taakopvatting. Van zijn praktijk als studentenarts maakte hij maar weinig. Studenten consulteerden hem vooral om toch eens bij die merkwaardige man thuis geweest te zijn. De andere bewoners van de Groninger binnenstad kenden hem vooral als de excentrieke man met het karakteristieke hoofd die zijn hondje uitliet, in bioscopen en bij veilingen werd gesignaleerd en het in de jaren zeventig zo beroemde café De Vlaamse Reus bezocht, een verzamelpunt voor de Groninger bohème, dat door Willem Frederik Hermans is vereeuwigd in zijn roman Onder professoren. De Vlaamse Reus was niet de eerste fameuze Groningse openbare gelegenheid die Belcampo frequenteerde. In de jaren twintig, toen hij conform de familietraditie tot notaris werd opgeleid, was hij een stamgast geweest van de beroemde Bodega Dik (Chez Dicque) en had hij daar met H.N. Werkman en andere leden van de kunstenaarsgroep De

[p. 36]

Ploeg, met Hendrik de Vries en anderen mogen aanzitten aan de zogenaamde genieëntafel.

In De Vlaamse Reus leek Belcampo, die leefde van een karig pensioentje, aangevuld met AOW, schriel ‘een kniepstuver’, maar wie zijn vriendschap genoot, werd bij hem thuis royaal onthaald. Zelf dankte ik aan hem en aan zijn tweede vrouw, de schilderes en restauratrice Doite Schukken, een mooi appartement aan het Schuitendiep 39, waar ik in 1986 kwam te wonen. Al na een paar dagen kwam het echtpaar mij een welkomstgeschenk brengen. Het was Belcampo's boek Verborgenheden, gesigneerd en voorzien van een opdracht. Nu ik zelf ook aan het Schuitendiep woonde, kwam ik met grote regelmaat bij de Schönfeld Wichers op bezoek. Van de grote bibliotheek van de gastheer, en in het bijzonder van zijn grote collectie encyclopedieën en Baedekers, mocht ik vrijelijk gebruik maken. Evenals Scheltema placht hij te zeggen: ‘Hoe ouder een encyclopaedie, des te beter hij is.’ Een boek lenen was echter uitgesloten. Veel vertelde hij over een van zijn grote passies: het identificeren van onbekende schilderijen van bekende meesters en het opsporen van verkeerde toeschrijvingen. Bij andere gelegenheden kwam het gesprek op zijn voorouders, bijvoorbeeld over de adelijke tak van de Schönfelds, de Freiherren Von Schönfeld. Toen ik eens in het Rijksarchief Groningen iets over enkele achttiende-eeuwse Groninger medici had gevonden, van wie hij afstamde, sprak hij opgetogen: ‘Je hebt mij enkele voorouders teruggegeven!’ Trots was hij op zijn afstamming van de zeventiende-eeuwse Drentse predikant en historicus Johan Piccardt, wiens geschiedenis van Drente nu nog steeds wordt gelezen en geciteerd.

Dit alles betekent niet dat hij buiten de maatschappij stond. Het tegendeel was het geval. Hij was een trouw lezer van De Wereldwijzer, een uitgave van het Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken, die samenvattingen bracht van belangrijke artikelen uit vooraanstaande buitenlandse kranten. Hevig verzette hij zich tegen de voorgenomen aanleg van het nieuwe Groninger museum in het water tegenover het station. Een museum in het water vond hij een schitterend idee, maar dan in een speciaal te graven vijver in het Stadspark. Pas na zijn dood bleek dat de ontwerper van het nieuwe museum, Alexandro Mendini, dit blijkens een interview in De Groene Amsterdammer eveneens wilde. Het plan werd evenwel getorpedeerd door de Groninger wethouder Ypke Gierema.

In de herfst van 1989 voelde Belcampo zijn einde naderen. Het leek of hij zich op de dood begon voor te bereiden (in de Randstad dachten velen dat hij al was gestorven). Zijn laatste boek, Pandora's album, stond op het punt te verschijnen. Het omslagontwerp stemde hem tot grote tevredenheid. Met de man die altijd interviews had geweigerd verschenen nu vraaggesprekken, onder andere in NRC Handelsblad en in het Nieuwsblad van het Noorden. En tot mijn verbazing en aangename verrassing gaf hij mij geheel ongevraagd enkele romans van zijn geliefde Balzac te leen: ‘Je mag ze permanent lenen en hoeft ze nooit terug te geven.’ De boodschap was duidelijk.

Geregeld werd ik bij hem en zijn vrouw te eten gevraagd. Toen in juni 1989 een boek van mijn hand uitkwam, kreeg ik de avond voor de presentatie een feestelijke maaltijd in hun tuin aangeboden. Nog nooit echter is een etentje met hem zo geanimeerd geweest als op de avond van 15 december 1989 in de grote achterkamer. De achtenzeventig-jarige was voortreffelijk geluimd. Toen hem bleek dat ik bij de kamerverkiezingen van dat jaar op de Partij van de Arbeid had gestemd, reageerde de notariszoon uit Rijssen geschokt: ‘Maar dat is toch niets voor joú. Daar hoor jij helemaal niet thuis.’ Op een ander ogenblik tijdens de maaltijd kreeg ik goede raad. Wat hij jaren geleden al tegen Jean Paul Franssens had gezegd, kreeg ik nu te horen: ‘Je moet naar Amsterdam. Je moet lid worden van Arti. Daar hoor je thuis.’

Toen de avond ten einde liep, liet de gastheer mij uit. Ik had sterk het gevoel dat dit onze laatste ontmoeting was geweest.

Op Nieuwjaarsdag 1990 wilde ik een Nieuwjaarsvisite afleggen aan het Schuitendiep. Het kwam er niet van. De volgende dag, in de middag, hoorde ik dat Herman de vorige avond laat gestorven was. Het grote ijzeren grafhek dat hij al jaren in de lange gang van zijn huis klaar had staan kon in Rijssen de bestemming krijgen die zijn eigenaar het had toegedacht.