Bzzlletin. Jaargang 22

[p. 21]

August Hans den Boef
Het bal van de dode rat

‘Dit danssen en reyen mach hier niet duren’
Anthonis de Roovere

Eenmaal heeft B. carnaval gevierd, speciaal daarvoor had hij per trein de meer dan honderdvijftig kilometer naar Maastricht gereisd. Het stelde hem hevig teleur en dat begon al direct toen hij het station verliet. Vrijwel onmiddellijk werd hij in een chaotische sliert hossende mensen opgenomen en van zijn koffertje ontlast. Pas in het centrum van de stad wist hij zijn schamele bezit terug te krijgen. Van de sociale verbroedering die zijn Limburgse kennissen hem als staaltje van Rijk Rooms Leven hadden voorgehouden, was geen sprake. Notabelen heeft hij onder de aanwezigen niet kunnen ontdekken en de heffe des volks hield zich kennelijk op in buurtcafés. Door het gespring en gelal in de tochtige en volle drinklokaliteiten was elke conversatie met zijn kennissen onmogelijk. Wanneer B. een glas bier wilde bemachtigen, kostte dit hem zoveel tijd dat hij bijna flauwviel van de dorst. Dan weer werden hem verscheidene glazen tegelijk aangereikt die hij in een snel tempo diende te ledigen, wilde het bier niet verschalen.

Aan zijn verlangen om willige Bourgondische leeftijdsgenotes te leren kennen, werd maar karig tegemoetgekomen. Ondanks de groepsgewijze manier waarmee men met elkaar optrok, bleken de meisjes zich vrijwel altijd in de nabijheid van een hechte boezemvriendin op te houden en betitelden ze het als ‘unjemütlich’ wanneer B. voorstelde om zich in kleine kring terug te trekken. De enkele maal dat er een op zijn voorstel inging - en een keer zelf het initiatief nam - tolde B's hoofd zo van het bier en de slaap dat hij niet in staat was tot een bevredigend optreden.

B. nam zich voor om nooit meer naar het carnaval te gaan en zich voortaan te concentreren op de feesten in zijn woonplaats. Het was de tweede helft van de jaren zestig en degenen in wier gezelschap hij zich het meest thuisvoelde, waren de lokale kunstenaars. Anders dan in het milieu van zijn familie gold het in deze kringen niet als een bezwaar dat B., deels vanwege zijn jeugdige leeftijd, geen diploma's bezat: die waren niet nodig voor wie wilde schrijven en tekenen. Evenmin stuitte het op kritiek dat er nog niets van hem in druk was verschenen. De belangrijke bladen waren immers al jaren voor elk nieuw talent gesloten en waarom zou men moeite doen voor de obscure?

‘Belangrijker dan de kunstenaars vond B. hun vrouwen. Feesten waren voor B. de gelegenheden waar kunstenaarsvrouwen, of liever nog, kunstenaarsvrouwen in spe verschenen.’

Belangrijker dan de kunstenaars vond B. hun vrouwen. Feesten waren voor B. de gelegenheden waar kunstenaarsvrouwen, of liever nog, kunstenaarsvrouwen in spe verschenen. Meisjes uit de betere kringen die waren uitge-

[p. 22]

keken op accountants, rechtenstudenten en semi-artsen.

Omdat B. over onvoldoende geld beschikte, was hij niet in staat om regelmatig de plaatselijke kunstenaarssociëteit te frequenteren en was hij dus voor zijn contacten voornamelijk afhankelijk van de feesten. Hij was daarvoor bereid te lijden onder visnetten en kaarslicht, zurige wijn en naar ammoniak smakende kaas, en niet te vergeten krakerige jazz.

De allermooiste feesten vonden volgens de verhalen niet plaats in de stad waar B. woonde, maar in Friesland. Daar bezaten sommige kunstenaars verbouwde boerderijtjes of arbeiderswoningen die ze voor een appel en een ei van de verarmde bevolking hadden overgenomen. Hier brachten zij hun vakanties door en deden ze inspiratie op voor hun werk. In Friesland was immers nog ruimte. Het water werd gedomineerd door de zeiler en de politie was gaarne bereid om de hinderlijke speedboten aan te pakken.

‘Voor de feesten was het blijkbaar nog te vroeg in het seizoen en hij zocht daarom steeds vaker de Friese stadjes op, met de cafés en de dancings waar hij leeftijdgenoten kon ontmoeten.’

Ongestoord konden de kunstenaars hun feesten uit de hand laten lopen, want af en toe moet er met kunstbroeders van gedachten gewisseld over het werk en de boog kan niet voortdurend spannen. Ongestoord, want de bewoonde wereld was meestal slechts per boot, fiets of motor bereikbaar. Met name voor het laatste voertuig hadden zij een grote voorkeur: het was de tijd waarin een motorrijder met Easy Rider werd geassocieerd en niet met nazifilms zoals later.

Uitstekende relaties onderhield men met de plaatselijke bevolking. Alle verhalen over stugge Friezen berustten dan ook op fictie: de Hollanders werden op handen gedragen wanneer ze de middenstand in het dorp regelmatig hun klandizie gunden en hun honden het vee maar met rust lieten.

Van verschillende kanten werd B. uitgenodigd om in dit paradijs van stilte en ruimte te komen logeren. Er was altijd wel een slaapplaats of een plek om een tent op te zetten. B. liftte naar het Noorden en werd hevig teleurgesteld. Op feesten en in de sociëteit had hij zich nauwelijks gerealiseerd dat het merendeel van zijn oudere vrienden over nakomelingen beschikte. Een enkele keer was hij weleens in het bed van een gescheiden vrouw beland en 's ochtends gewekt door een dreinend kind dat commentaar leverde op degene die zijn moeder nu weer had meegenomen, maar dat had iets komisch. In Friesland fungeerde B. als een onbezoldigde kinderoppas, omdat zijn gastheren en gastvrouwen langdurig plachten uit te slapen en de matineuze B. een gewillige prooi was voor hun verveelde, ongedisciplineerde en hyperactieve kroost. Verhuizen had weinig zin en het enige aanwezige kinderloze artiestenstel uit zijn kennissenkring bleek slechts aandacht

[p. 23]

voor elkaar te hebben. Hand-in-hand zat het duo voor de televisie en aan de dis; op willekeurige momenten trok het zich luid giechelend terug in de belendende slaapkamer. Dit alles in de veronderstelling dat B. voor de afwas zorgde.

Voor de feesten was het blijkbaar nog te vroeg in het seizoen en hij zocht daarom steeds vaker de Friese stadjes op, met de cafés en de dancings waar hij leeftijdgenoten kon ontmoeten.

Sommigen waren er erger aan toe dan hij: die logeerden bij ouders die hen gelastten vóór elf uur thuis te zijn of hen dwongen om tijdrovende en onprettige karweitjes in de vakantiehuisjes en op de boten te verrichten. De jongelui uit de gegoede milieus, die over auto's, motoren en vooral over een eigen boot beschikten, vormden een gesloten groep. Het enige contact met hen bestond via de handel in hasjies en marihuana, maar B. was er nog niet in geslaagd om op een van hun feestjes te worden uitgenodigd.

Tot zijn verrassing kon hij het wel redelijk vinden met de - veelal in de horeca werkzame - autochtone jongeren. Hij wachtte zich er wel voor om te proberen hun taal te spreken, maar had ooit uit verveling in een kunstenaarsbibliotheekje een exemplaar van Gijsbert Japiks' Friesche Tsjerne bemachtigd en daarvan enige verzen uit zijn hoofd geleerd. Dat kwam aardig van pas. De Friese jongeren trakteerden hem regelmatig op Berenburg, een provinciale hoestdrank die B. veel minder apprecieerde dan oude Bokma, en namen hem overdag soms mee naar lokale attracties, chauvinistisch als zij waren.

Bij één van die gelegenheden kwam hij terecht in Franeker, in het planetarium van Eijse Eijsinga. De opdringerige en breedsprakerige gids werkte zozeer op zijn zenuwen dat B. halverwege de toelichting wegvluchtte, hoewel hij best meer had willen weten over het planetarium van de wolkammer. Ook de volgende attractie, een kaatswedstrijd, bleek geen succes: de toeschouwers werden door een fikse regenbui overvallen en de meesten, onder wie B., weken uit naar ‘De Bogt van Giné’. Daar kwam hij aan dezelfde tafel te zitten als P.

Zo ontmoetten zij elkaar. Zwijgend sloegen zij een biljartpartij tussen twee halfdronken Friezen gade, totdat B. hun spel begon te bekritiseren. De mannen bleken niet over een vriendelijke dronk te beschikken en B. signaleerde dat zijn tafelgenoot de aandacht van deze autochtonen trachtte af te leiden door tegen hem op te merken hoe intrigerend het was, die geometrische patronen op een strak groen laken. P. vervolgde met te vragen hoe B. het planetarium - waar hij blijkbaar op hetzelfde moment aanwezig was geweest - had gevonden. Bevreesd dat het gesprek een hem onwelkome wending in de richting van de astrologie zou nemen en hij zijn sterrebeeld en ascendant moest noemen, en informeerde B. of zijn gesprekspartner het verhaal kende over het planetarium van Otze Otzinga, dat op zichzelf een mini-kosmos vormde, met uiterst kleine mensjes...

P. gaf geen antwoord, maar wenkte een groep jongeren die zojuist was binnengekomen. Een paar dagen geleden had B. hen voor het eerst gezien in een café te Heeg. Ze deden hem toen denken aan de kermisklanten aan het begin en eind van een film die hij kort tevoren in zijn woonplaats had gezien en die grote indruk op hem had gemaakt. Buiten deze film was het ‘Living Theatre’, zoals volgens een kranterecensie de naam luidde waaronder deze acteurs optraden, bekend als toneelvernieuwend. Vooral het feit dat zij gezamenlijk naakt het woord paradise kon vormen, was hem bijgebleven en hij was nieuwsgierig of de vrienden van P. tot vergelijkbare kunststukjes in staat waren. Er bleken zich in ieder geval leerlingen van een toneelacademie uit het zuiden des lands onder hen te bevinden, hoorde hij.

Nadat het droog was geworden vergezelde hij de groep op hun verzoek naar de boot van P. waar diens echtgenote met een van de acteurs in opleiding was achtergebleven. Er heersten hier vrijere omgangsvormen dan B. ook zonder de kunstenaars was gewend, maar hij had daartegen vanzelfsprekend geen enkel bezwaar. Binnen een etmaal liet hij zich zowaar in de herenliefde inwijden - er bevonden zich, zoals P. dat placht uit te drukken, verscheidene pederasten en sapphisten onder de aanwezigen.

Anders dan het excentrieke gezelschap be-

[p. 24]

perkte B., die niet erg van pantomime en acrobatiek hield en slechts een enkel akkoord aan een basgitaar kon ontlokken, zich enthousiast tot het openen van flessen alcohol, het vervaardigen van joints en stond hij P.'s echtgenote bij in het verzorgen van weelderige barbecues - en niet alleen daarin. Omdat hij het Merengebied intussen op zijn duimpje kende, was hij bovendien in staat min of meer beschutte plaatsen op verlaten eilandjes te vinden. Voorts zorgde hij voor de fouragering omdat hij nu eenmaal vroeg opstond. Als het weer het toeliet bracht hij de middag lezend door in een hangmat, bij slecht weer trok hij zich met P., diens vrouw of een van de andere gezellen binnen terug. Dit leven beviel B. uitstekend.

Ook P. nam geen deel aan de verschillende artistieke activiteiten, maar stelde zich tevreden met de rol van toeschouwer, of producer, zoals hij het zelf placht aan te duiden. P. was dan ook geen kunstenaar, zo had B. inmiddels begrepen. Hij vermoedde dat het om een rijke snob uit het zuiden ging, in ieder geval was het echtpaar P. afkomstig uit dat deel van het land, zoals hun accent en barokke smaak verraadden. Dat P. over een onuitputtelijke hoeveelheid geld scheen te beschikken, beschouwde ieder lid van het gezelschap als vanzelfsprekend en B. voelde zich dan ook geenszins schuldig wanneer hij bij het aanschaffen van drank, drugs en levensmiddelen niet al te grote bedragen voor zichzelf reserveerde. Onder andere voor het aanvullen van zijn verzameling Engelstalige pockets, die hij in een gestaag tempo verslond.

Verrast had P. kort na hun kennismaking eens een roman van Iris Murdoch van zijn hoofdkussen opgepakt, zeggend dat hij zelf nooit anders dan literatuur las, maar niet neerkeek op degenen die het bij lectuur hielden. Want dit was nog altijd beter dan tv-kijken. B. antwoordde dat hij dit soort boeken las omdat hij zijn eigen stijl niet wilde laten beïnvloeden door echte literatuur. Hij verzweeg dat hij gewoonlijk een fervent tv-kijker was. Zoals hij zich over meer zaken niet uitsprak - het varend gezelschap nam aan dat hij zich evenals zij in een kunstzinnig vak bekwaamde en dat hij in deze hoedanigheid P. en diens vrouw had leren kennen en in hun bed was beland. Zelden nam B. deel aan de nachtelijke debatten over kunst en literatuur; wanneer hij naar zijn mening werd gevraagd, gaf hij alleen een antwoord als hij bij voorbaat wist dat het in goede aarde zou vallen en hulde zich voor de rest in vaagheden. De minste last had hij in dit opzicht nog van P.'s vrouw.

‘Zelden nam B. deel aan de nachtelijke debatten over kunst en literatuur; wanneer hij naar zijn mening werd gevraagd, gaf hij alleen een antwoord als hij bij voorbaat wist dat het in goede aarde zou vallen en hulde zich voor de rest in vaagheden.’

Op een ochtend, nadat B. zich de voorgaande nacht tegen zijn gewoonte in te buiten was gegaan aan oude Bokma en zijn hoofd even vierkant aanvoelde als de groene fles, werd hij wakker doordat P. zijn rug streelde en vervolgens de nadelen van overmatig drankgebruik uiteenzette. Opgewekt voegde deze hieraan toe dat hij de vorige dag een verlaten schuur had gekocht, op een van de eilanden waar zij de afgelopen tijd hadden gebivakkeerd.

[p. 25]

Vroeg in de ochtend, op het moment dat B. zich onwetend met P.'s vrouw aan het bedrinken was, waren de meest artistieke gezellen vertrokken om een aanvang te maken met het opknappen en decoreren van het bouwsel. Enigszins gepikeerd dat hij buiten deze activiteiten was gehouden, onttrok B. zich aan de liefkozingen van P. door te verwijzen naar de hoofdpijn die hij had opgelopen. Een ruzie ontstond hierover, of liever gezegd over de afwezigheid ervan. P. toonde zich weinig geïnteresseerd in B.'s gevoelens en verliet de boot. B. wilde weten of zijn echtgenote hem in opdracht van haar man zoveel had laten drinken, maar hij kon de hevig ronkende vrouw niet wakker krijgen. Misschien vermoedde P. iets van zijn financiële handelingen, dacht B. en hij besloot weg te gaan.

Enige dagen later maakte B. in Sneek kennis met een meisje dat kunstgeschiedenis studeerde en in het bezit was van een boot die zij ‘Merci Papa’ gedoopt had. Juist op dat ogenblik was het geld dat hij P. afhandig had gemaakt, vrijwel uitgeput. Het aanbod van de barman in het café waar hij een groot deel van de avonden placht door te brengen, om deze tegen een niet onaantrekkelijk bedrag terzijde te staan, nam hij serieus in beraad, terwijl hij eveneens overwoog om de komende dagen op de boerderij bij een zojuist uit zijn woonplaats gearriveerde kunstenaarsfamilie door te brengen. De naam van de boot, in combinatie met de sfeer die om het meisje hing, deed het idee bij B. postvatten dat zij over ruime financiële middelen beschikte.

Dezelfde dag nog was hij onderdak en voor het eerst werd hij toegelaten tot de kring van zijn gegoede leeftijdsgenoten. Ongetwijfeld vanwege de vaardigheden die hij de afgelopen weken in het gezelschap van P. had opgedaan, bedacht hij tevreden. Toch rezen er twijfels en hij kreeg een bijna onplezierig gevoel toen het meisje hem op een van de daaropvolgende weekenden in een dancing vertelde dat P. haar oom was. Deze had haar schriftelijk uitgenodigd voor het inwijdingsfeest van zijn nieuwe aanwinst. En had uitdrukkelijk B. bij deze invitatie inbegrepen.

Door een plotseling opgekomen en hardnekkige mist waren zij verdwaald. Oriëntatie was eerst in voldoende mate mogelijk toen zij luide muziek hoorden, zodat ze wat laat arriveerden. Hoewel hij ooit zelf P. op de schuur had geattendeerd, zag het bouwsel er veel groter uit dan B. zich herinnerde. Binnengekomen ontwaarde hij dat men door middel van tussenschotten aan één lange zijde zeven ruimten, kamers bijna, had afgescheiden. Wel waren er openingen in de schotten gemaakt, zodat er door de diverse ruimten heen kon worden gelopen. De eerste was door P.'s circusjongens blauw geverfd, de volgende paars, de derde groen, de vierde oranje, de vijfde wit, de zesde violet en de laatste zwart. Door de ramen te beplakken met crêpe-papier in corresponderende kleuren en daarachter grote driearmige kandelaars te laten branden, had men het geheel een onwerkelijk karakter gegeven. De zwarte kamer vormde een uitzondering: hier was in plaats van een corresponderende kleur papier gekozen voor vuurrood. De hernieuwde kennismaking met zijn voormalige gastheer trof B. onverwacht aangenaam. P. was verkleed als hofnar en leek erg verheugd bij het weerzien. Hij merkte onder veel belgerinkel op dat men B.'s kwaliteiten als ‘magister elegantiae’ de afgelopen tijd node had gemist.

De bedoeling was dat het inwijdingsfeest het karakter kreeg van een ‘bal de rat mort’ zoals dat in Oostende tijdens het carnaval werd gehouden. Vanzelfsprekend had men zich bij de aankleding laten inspireren door het werk van James Ensor. B., die de naam van deze schilder weleens in negatieve zin door zijn kunstzinnige stadgenoten had horen noemen maar absoluut niet wist wie en wat er mee werd bedoeld, prees de decoraties en de inrichting en vooral de maskers. Zijn gastheer wuifde de lof weg door er op te wijzen dat de details door zijn helpers waren bedacht en uitgevoerd. Slechts dit hele kunstwerk, en hierbij maakte P. een weids gebaar dat de ruimte inclusief alle aanwezigen omvatte, draagt mijn signatuur.

Met het nichtje wandelde B. vervolgens door de ruimten, waar reeds een geanimeerd gezelschap danste op de muziek van een uit een aantal van P.'s vaste gezellen samengestelde band in de blauwe kamer. Naar zijn smaak hadden de aanwezigen zich overdreven uitge-

[p. 26]

dost. Sommigen waren onherkenbaar geworden door de bizarre wijze van schminken of de buitenissigheid van de voorwerpen die hen tot kleding dienden. Zo te zien had men zich behalve door Ensor ook laten inspireren door Jeroen Bosch, merkte het meisje op. Tamelijk overbodig, want deze schilder kende B. namelijk wel; hij had zich ooit zelfs laten meetronen naar een toneelstuk dat op een werk van hem was gebaseerd.

Naarmate hij zijn omgeving wat nauwkeuriger in ogenschouw had genomen, beviel de ruimte B. wat minder. Brandgevaarlijk meende hij, zeker gezien de materialen die voor de versiering gebruikt waren. Een sirene-achtig geluid uit de zwarte kamer overstemde plotseling de band en B. schrok ervan. Er heerste ook bij anderen een korte ontsteltenis; figuren die B. als wat luidruchtig had leren kennen, zag hij verbleken en enkele wat bedaarde personen streken met hun hand over het voorhoofd als wilden zij verwarrende gedachten of overpeinzingen wegvegen.

‘Toch was het een vrolijk en losbandig feest. De rumoerige sfeer van lieden die zich hebben voorgenomen zich de hele nacht te amuseren.’

Maar toen het geluid weer door de muziek werd vervangen, ging er direct een blijde lach door het gezelschap. Men glimlachte naar elkaar als om de eigen nervositeit en dwaasheid, in de hoop dat de volgende tijdmelding - want zoveel had B. intussen wel begrepen - niet zoveel opschudding teweeg zou brengen. Dit is dus het bal van de dode rat, dacht B. en hij nam zich voor om slechts met mate van de overdadig voorhanden alcohol en drugs te genieten. Voorzichtig nipte hij uit het glas dat P. hem met een stralend gezicht en rinkelende belletjes aanreikte. Niet erg geneigd om aan deze stemming afbreuk te doen, besloot B. van kritiek op de brandveiligheid af te zien; bovendien was hij bang dat P. hem op zijn onwetendheid omtrent Ensor zou betrappen. Na zestig minuten, of zoals sommigen willen met hun moderne horloges, 3600 seconden, veroorzaakte de sirene eenzelfde ontsteltenis en verwarring als daarvoor, bijna leek het alsof het lawaai heviger was dan de eerste maal. Triomfantelijk grijnsde P. in de richting van B., maar de hand waarmee de gastheer hem een joint aanreikte, rinkelde hevig.

Toch was het een vrolijk en losbandig feest. De rumoerige sfeer van lieden die zich hebben voorgenomen zich de hele nacht te amuseren. Even voor de derde tijdmelding was B. naar buiten gegaan om te wateren. De toiletten waren door het intensieve gebruik enigszins vervuild en hij stoorde zich een beetje aan de onbeschaamde handelingen, waaraan men zich ook in deze ruimten overgaf. Wanneer hij een liefdespaar in zo'n flagrante situatie aantrof, kon hij slechts een enkele keer waardering opbrengen. Zoals voor de jongeman die verkleed was als bloem en zich liet dienen door een ander die een bij moest verbeelden. Weer anderen, die zich als dieren hadden uitgedost, probeerden te copuleren op de wijze die voor de betreffende soort typerend was. Heel vermakelijk. Ronduit belachelijk echter zag de reus eruit die een als Klein Duimpje geklede tiener poogde te bestijgen, om maar te zwijgen over het gezelschap dwergen dat zich verdrong voor de zeven openingen van een forse, bijna twee meter lange, in het wit gehulde en donkerharige vrouw.

Verder was het rustig buiten. De mist hing roerloos over de omgeving, wat misschien verklaarde dat slechts een enkele feestganger zich vergreep aan het aanwezige vee. On-

[p. 27]

danks of misschien dankzij de onsmakelijke poses om zich heen raakte B. geleidelijk opgewonden. Hij begon een joviaal gevoel te ontwikkelen, onverantwoordelijk zelfs; een lichthoofdigheid waarvan hij zich realiseerde dat het een van de eerste stadia van hysterie zou kunnen zijn, maar waarvan hij eigenlijk hoopte dat het een spoor was van de oude nonchalance die hem zo van pas was gekomen in de afgelopen twee jaar tijdens de feesten in zijn woonplaats.

Liever dan met P.'s nichtje wilde hij zich binnen niet al te lange tijd verenigen met de gastvrouw, die hij nog onder de aanwezigen miste, al dan niet gesecondeerd door haar echtgenoot. Weer binnen, nadat hij over een ineengestrengelde en onduidelijk bewegende reptielenfamilie heen was gestapt, van wie in ieder geval niemand over het uitbundige postuur van P.'s vrouw beschikte, ontdekte B. enig tumult.

De opschudding gold een figuur die tot nu toe niemands aandacht had getrokken. B. oordeelde dat deze gast wat later moest zijn gearriveerd en hij meende dat de feestganger zich wel het meest smakeloos had uitgedost. Een zwartgeblakerde motorhelm bekroonde een oudmodisch motorkostuum vol bruine vlekken en scheuren, alsof het materiaal in brand had gestaan. Stuitend was ook het masker dat het gelaat aan het oog onttrok: een bloederig verband. Ontstaan was de opschudding omdat de gewraakte persoon, wiens motoriek B. vaag bekend voorkwam, met een spuit zijn naaste omgeving besproeide; de geur die de vloeistof verspreidde herinnerde ook van een afstand onmiskenbaar aan benzine. Verontwaardigd snelde P. op de spelbreker toe, maar de geblakerde motorheld rende weg, om zich heen sproeiend als een dolgeworden spuitvliegtuigje. Door de paarse ruimte heen naar de oranje, achtervolgd door P., via de witte en violette kamers belandend in de zwarte. Op het moment dat hij de kennelijk lege spuit liet vallen, kreeg P. hem te pakken.

De aanwezigen hielden hun adem in - het enige geluid werd geproduceerd door P.'s belletjes - en de gemaskerde spuitgast bracht met een flitsend gebaar een aansteker tevoorschijn en streek de grote vlam langs het narrenpak van zijn gastheer. Schreeuwend en tinkelend liet deze zich op de grond rollen en binnen enkele seconden stond ook de naaste omgeving in lichterlaaie. Als bij afspraak begon de sirene te loeien. Achteruit gedreven door de hete golf strompelde B. naar buiten in de richting van het water. Samen met P.'s bevende nichtje voer hij weg, met tientallen andere boten. De reddingsactiviteiten liet men aan de door de vlammenzee gealarmeerde autoriteiten over. De eerste dieseltrein richting Staverden passeerde in de verte, toen de brand nog slechts een ververwijderd schijnsel was en ze het geschreeuw en geloei niet meer konden horen. B. meerde af en na een woordeloos afscheid van het meisje vertrok hij naar de havenstad die het lot hem als woonplaats had aangewezen.

Volgens de kranten viel het aantal slachtoffers mee, las B. daar. P. noch diens vrouw heeft hij ooit weergezien. Sinds het bal mijdde hij behalve het zuiden voortaan ook het noorden des lands. Geen bezwaar: voor de vakanties was er Europa en de rest van de wereld.

Na enige jaren leerde hij van James Ensor houden.

‘De gemaskerde spuitgast bracht met een flitsend gebaar een aansteker tevoorschijn en streek de grote vlam langs het narrenpak van zijn gastheer.’