Bzzlletin. Jaargang 19

[p. 77]

Peter Swart
Roel Bossink: dromen van kinderen

In de herfst van 1988 verscheen het thrillerdebuut van Roel Bossink: Het Verdriet van Meijers. Het boek werd aangekondigd als een nieuwe Nederlandse politieroman, en als het begin van een serie. Hoofdpersonen waren Arend Smith, vooraleerst mensch en pas dan politieman, en natuurlijk Meijers zelf, een eigenzinnige technische rechercheur met een filosofische inslag. De toon van de flaptekst was ronduit onbescheiden: men deinsde er bij Het Spectrum niet voor terug om het boek te vergelijken met het werk van Sjöwall en Wahlöö, althans voor wat betreft de door Bossink gekozen invalshoek. Het mag dan zo zijn dat ook het Zweedse duo authenticiteit nastreefde in hun beschrijvingen van de sociale en politieke omstandigheden waarin hun personages tot leven kwamen, en dat de suspense in hun werk sterker werd bepaald door de psychologie van de personages dan door sensationele aktie, maar daarmee houden de overeenkomsten met Bossink dan ook wel op. De fans kunnen gerust zijn: de nagedachtenis van de tien boeken die Sjöwall en Wahlöö samen schreven blijft onaangetast. Terzijde: de levende helft van het duo, Maj Sjöwall, werkt dezer dagen samen met Tomas Ross, met wie zij ook al jaren het thriller-fonds van Het Spectrum vorm geeft, aan een nieuwe thriller, die nog dit jaar moet verschijnen in het Nederlands, het Zweeds en het Engels. Een boek om naar uit te zien!

Gretigheid en vakmanschap

Terug naar Bossink, wiens debuut trouwens zeker de moeite waard was; het is tenslotte helemaal geen schande om niet net zo goed te zijn als de allerbesten. In Het Verdriet van Meijers ging de auteur sterk van acquit en slaagde er wat mij betreft in de aandacht direkt vast te houden. Het verhaal, dat na slechts 153 bladzijden reeds ten einde is, lijkt in eerste instantie een koele weergave van de resultaten van een doorsnee moordonderzoek. Maar het slachtoffer van de Moord in de Emmastraat - een aardige titel voor Appie Baantjer - heeft niet alleen zijn leven verloren, maar is er tevens zijn mannelijkheid bij ingeschoten. Hiermee gaf de schrijver direkt zijn visitekaartje af: voor hem geen eenvoudige moordzaak of alledaags politiewerk. De castratie levert tevens een indikatie op voor de richting waarin een mogelijk motief van de dader gezocht moet worden.

Bossink is in zijn element wanneer hij bloederig drama van dichtbij mag beschrijven, zoals dat bijvoorbeeld het geval is in de sterfkamer van het slachtoffer, de Heer Koppoolse. De manier waarop hij middels Meijers - die gezeten op een stoel gedurende twintig minuten alles op zich laat inwerken - betekenisvolle détails de revue laat passeren, verraadt niet alleen een bedenkelijke gretigheid, maar tevens vakmanschap. Zijn beschrijving is uiterst effektief en levert ongeveer het tegenovergestelde op van een tableau vivant. Als Bossink kwaad wil kan hij zijn zelfbedachte narigheid aan de lezer opdringen met een kracht die moeilijk te weerstaan is, en dat is zeker een verdienste. In Het Verdriet van Meijers zitten meer van die elementen. Zo knoopt de dertienjarige Jasmijn zich op, naar later zal blijken om redenen die verband houden met de moord op haar vader. Een politieagente slipt

[p. 78]

in de dakgoot tijdens de achtervolging van een verdachte en breekt haar nek. Randfiguren zoals de zakenman Van Meersel en de junk Gijs Giele completeren het beeld. Hoewel ze schuldig zijn aan uiteenlopende delikten gaan zij vrijuit; ze worden keurig neergezet zonder angst voor het cliché. De tragiek rond de te vroeg gestorven Jasmijn - rondom wie in zekere zin het hele boek draait - wint aan emotionele diepte door het kontrast dat Bossink oproept met een ander personage: de net veertienjarige Loesje, dochter van Arend Smith. Net zo oud als Jasmijn had kunnen zijn, maar ondanks de scheiding van haar ouders toch oneindig veel kansrijker dan het andere meisje ooit geweest is. De nasmaak die het boek achterlaat is van een onthutsende somberheid: de zaak is weliswaar opgelost, maar de wereld lijkt weer een stap dichter bij haar ondergang gekomen.

Het is ongelijk verdeeld in de wereld, lijkt Bossink ons te willen mededelen, en het is een rotwereld bovendien.

Verdwenen baby

Onlangs verscheen het tweede ‘Arend Smith Mysterie’: Dromen van Kinderen; in vele opzichten een waardige opvolger. Het boek voldoet aan de tegenstrijdige eisen die uitgevers stellen aan het werk van de serie-schrijver: het is een getrouwe kopie van de eersteling en tegelijkertijd radikaal nieuw. Bossink opent opnieuw met een paar overrompelende hoofdstukken, die ook deze keer in het geheel niets met elkaar te maken lijken te hebben; in het bijzonder de proloog zet de lezer op het verkeerde been. Dat er wel degelijk sprake is van interne logica, hoe sterk deze hier en daar ook leunt op toevalligheden, zal de lezer pas veel later ontdekken, en dat is hoe dan ook een verdienste van de schrijver.

Na een proloog die vooral bedoeld lijkt om Hoofdinspekteur Arend Smith met terugwerkende kracht een bewogen verleden te verschaffen, en waarin alvast een schaduw van gedeeltelijk gezichtsverlies vooruit wordt geworpen, staat de lezer in de volgende episode met twee benen in het eigentijdse ‘supportersgeweld’ dat al zoveel voetballiefhebbers van weleer aan de gemakkelijke stoel kluisterde. Bennie Olijf is het personage dat de vaak zo anonieme vandaal komt concretiseren, en hij gaat met zijn vrienden nog steeds naar het voetbal. Zij wel.

Hoe goed de zinloze konflikten ook worden neergezet, het blijft voorlopig raden naar het belang van deze gebeurtenissen voor de rest van het boek. De lezer die zich begon af te vragen of hij niet per ongeluk Bert Hiddema's Dubbele Mandekking uit de kast had gepakt, wordt na enkele bladzijden van zijn twijfels verlost als Bossink overschakelt naar de voorbereidingen van een strandvakantie van een moeder met kind. Ook dit verhaal-onderdeel is geen lang leven beschoren; misschien is het wel zo kort omdat de schrijver hoopte dat de lezer het op die manier snel zou vergeten.

Na zo'n dertig bladzijden worden dan eindelijk Joost en Anneke Heren geïntroduceerd. Het bestaan van de assisttent-manager bij een bedrijf in plastic huishoudprodukten en de beleidsmedewerker bij de Dienst Huisvesting onderscheidt zich niet op spektakulaire wijze van het leven van andere leeftijdsgenoten met een dubbel inkomen, er moet dus iets anders met hen aan de hand zijn. Als er na lang wikken en wegen wordt gekozen voor een baby om de relatie van zijn ledigheid te verlossen, zijn we nog steeds op bekend terrein.

Nieuw is de voortzetting: baby Bart wordt enkele uren na de

[p. 79]

verlossing met de keizersnede gestolen uit de kraamkamer. Arend Smith en zijn mannen zijn snel ter plaatse om de zaak te onderzoeken, en er zijn direkt al meerdere opties: het ziekenhuis zou er belang bij kunnen hebben een medische misgreep te camoufleren, het zou kunnen gaan om chantage, of om het ontfutselen van bedrijfsgeheimen. Wat volgt is de min of meer chronologische beschrijving van de vorderingen van het onderzoek, telkens versneden met de thuissituatie van de merkwaardig rustige Joost Heren, die gezelschap heeft gekregen van een politieman en een taperecorder.

Terwijl de tijd wegtikt - zeker niet ten faveure van de baby, die deskundige verzorging behoeft - levert het onderzoek weinig nieuws op. De brief met de bekende plakletters die op zeker moment bij Joost Heren arriveert lijkt houvast te bieden, maar over de verblijfplaats van de baby en diens gezondheid wil maar geen duidelijkheid ontstaan. Tenslotte zal er ook in Bossinks tweede politieroman een beroep worden gedaan op het toeval om alle verhaalcomponenten weer op een rij te krijgen, met een lugubere toegift als uitsmijter. Ik vat het slot op deze globale wijze samen omdat het vermelden van meer bijzonderheden mogelijk leesplezier in gevaar zou brengen. Een stijlbreuk ten opzichte van vorm en inhoud zoals de brieven die Het Verdriet van Meijers besluiten, blijft de lezer ditmaal gelukkig bespaard.

Trefzeker

Roel Bossink - pseudoniem van een Officier van Justitie in het zuiden des lands - is er ook in Dromen van Kinderen weer in geslaagd een spannend en beklemmend verhaal te vertellen. De ervaringen die hij heeft opgedaan in zijn dagelijkse werk zijn ongetwijfeld van invloed op zijn mensbeeld, en hij spreekt met grote kennis van zaken als het gaat om het beschrijven van de uitwassen van onze samenleving. Slechts een enkele keer gebruikt hij zijn pen om naar zijn inzicht verkeerd beleid aan de kaak te stellen, bijvoorbeeld wanneer hij Arend Smith laat zeteen dat Justitie niet in staat is het drugsprobleem op te lossen, en dat Volksgezondheid de handen eens uit de mouwen zou moeten steken.

De spanningsopbouw is knap gerelateerd aan een eindig tijdsverloop, met als inzet de steeds geringere overlevingskansen van het pasgeboren kind. De keuze voor een compositie waarin ogenschijnlijk onderling niet-verwante verhaalcomponenten een geheel moeten vormen vraagt offers bij de afwerking, maar het is waar dat ook het dagelijks leven - de authenticiteit die in fiktie zo heftig wordt nagestreefd - zich vaak als een tamelijk willekeurige samenloop van omstandigheden aan ons voordoet. Bossink manifesteert zich ook in Dromen van Kinderen als een verteller die trefzeker is in het oproepen van sfeerbeelden van zeer uiteenlopende aard, met - ik blijf het zeggen - een opvallende voorkeur voor morbide accenten. Wie via een dertienjarige zelfmoordenares terechtkomt bij een weerloze zuigeling maakt het zichzelf niet gemakkelijk bij de keuze van volgende sleutelpersonages, maar ik ben ervan overtuigd dat Bossink dit probleem in nieuw werk op vindingrijke wijze zal weten op te lossen.

Rod Bossink, Dromen van kinderen, Uitgeverij het Spectrum, 183 blz., f 24,90.