Bzzlletin. Jaargang 19

[p. 71]

Armando, foto: Steye Raviez

[p. 72]

Simon Vinkenoog
‘Er was geen ijs te breken’

Het was een vreemd weekblad, waar ik begin 1957 terechtkwam: de Haagse Post. Ik was eind 1956 uit Parijs teruggekeerd en constateerde dat het geld van mijn pensioen, dat ik van de UNESCO had opgenomen, slonk als sneeuw voor de zon.

Bij café Scheltema had ik mijn oude vriend Hans Gabriël getroffen, die buitenland-redacteur bij de HP was.

‘Is er voor mij iets te doen bij jullie?’ vroeg ik hem, waarop hij nee schudde. Toen ik hem een paar dagen later weer ontmoette, deelde hij me echter mee: ‘Sylvia Brandts Buys zou het leuk vinden als je eens langs kwam.’ Zo gezegd, zo gedaan - en ik mocht meteen mijn gang gaan. Na een korte kennismaking, waarbij zowel zij als ik onze nieuwsgierigheid konden botvieren, wees ze mij op een kast vol recent verschenen boeken en gaf me de opdracht er een aantal uit te zoeken om een pagina met boekbesprekingen te maken, mijn eerste medewerking.

Het blad stond onder hoofdredactie van mr. G.B.J. (De toestand in de wereld) Hiltermann, maar diens bijdrage bestond louter uit een politiek hoofdartikel op pagina drie, terwijl hij de dagelijkse leiding had overgelaten aan zijn echtgenote Sylvia B.B.

De redactie werd door drie vrouwen bemand: Sylvia en haar zuster als redactiesecretaresse, en Els den Hartog die voor het persklaar maken van de kopij zorgde, die meestal door losvaste medewerkers geleverd werd.

Het blad hadden zij niet zo lang daarvoor overgenomen van een stichting, die het eens florerende blad had laten versukkelen; het trof dus dat ik mijn diensten aanbood. Het waren vergrijsde koppen die de rubrieken verzorgden: Rico Bulthuis voor literatuur, Harry Prenen voor toneel, Paul van de Wetering voor muziek - en de overigen ben ik op dit moment vergeten. Remco Campert droeg soms humoristische verhaaltjes bij, er waren correspondenten in Parijs, Londen en Washington; terwijl Miel van Konijnenburg zorgde voor ‘mensen, dieren, dingen’, en ander roddel en p.r.-werk.

Het blad was aan een redactie-uitbreiding toe; op een recente reis naar Frankrijk hadden Guus en Sylvia (die nooit als zodanig werden aangesproken; het zou op een u-basis blijven) L'Express gelezen, het toen juist nieuw verschenen weekblad - en daaraan (en aan TIME Magazine's snelle, korte berichtgeving) wilden de eigenaars-hoofdredacteuren zich spiegelen: een flitsend blad voor jonge en intelligente lezers, die ruimschoots geïnformeerd wilden worden.

Headhunter

Zelf mocht ik mijn eigen gang gaan met pagina-grote interviews; nog altijd heugen mij de bezoeken (met fotograaf Eddy Posthuma de Boer) aan Willem Elsschot in Antwerpen en Nescio in Amsterdam. De andere geïnterviewden vond ik in mijn vriendenkring rond het Leidseplein: cartoonist Frits Muller, fotograaf Ed van der Elsken, collegaschrijvers en schilders: Appel, Claus, Mulisch, Tajiri.

[p. 73]

Armando in 1956, foto Maurice: van Kinsbergen

[p. 74]

Na de zomervakantie van '57 werd mij gevraagd redacteur te worden, eerst voor de halve week, niet lang daarna was het al een volle dagtaak geworden en was mijn dagleven gevuld met werk voor de HP; in het begin nog als schrijvend medewerker, maar al spoedig in een naamloze functie, die voor journalistiek werk weinig tijd overliet, en die ik wel eens groots betiteld heb als ‘assistent van de hoofdredactie’, een soort buffer tussen het grillige karakter en de vermoeiende maar inspirerende persoonlijkheid van Sylvia BB en de niet minder eigenwijze redactieleden.

Mij was gevraagd of ik nieuwe medewerkers wilde aantrekken en ik mag mijzelf dus wel een van de eerste headhunters van Amsterdam noemen.

Het bekende lijstje: Rudy Kousbroek in Parijs schreef ik aan, die daarmee zijn comeback in de Nederlandse schrijvers maakte, en in mijn omgeving vond ik in de eerste plaats Hans Sleutelaar - die enkele jaren tevoren met Cor Vaandrager in Parijs bij mij op bezoek was geweest voor hun schoolkrant en de eerste joints, en Jan Vrijman die na zijn Journaille-rubriek in Vrij Nederland wel eens wat anders wilde (bovendien voelde hij zich na de opgeschorte uitzending van Dag Koninginnedag persona non grata in de televisiewereld).

Door Sleutelaar leerde ik ook zijn mede-Gard Sivik-redacteur Hans Verhagen kennen, die eerst vanuit Vlissingen voor de Provinciale Zeeuwse Courant en naderhand via een jongerenpagina in het Algemeen Dagblad het journalistieke pad was gaan bewandelen. In die hectische dagen (de jaren zestig zijn niet uit de lucht komen vallen, zij hadden een interessante aanvang in de late jaren vijftig) was er meer aan het veranderen dan naar buiten toe kon blijken: taboes sneuvelden en traditionele opvattingen werden opzijgezet - al kon GBJ wel eens opspelen als er sprake was van homoseksualiteit.

Kameraadschappelijk

Een vriendenkring, was is dat? Kameraderie, overeenstemming tussen geestverwanten?

Ik kan mij een bezoek herinneren aan een tentoonstelling van Armando; ik besteeg de drie trappen naar de tentoonstellingsruimte van Le Canard in het pakhuis aan de Spuistraat, waar Hans Rooduyn naast zijn tentoonstellingen ook culturele bijeenkomsten organiseerde. Te midden van zijn peintures criminelles was daar Armando gezeten, eenaar jonger dan ik, die ik slechts kende via zijn gedichten, gepuibcleerd in Podium. Stan Kenton's orkest speelde op een grammofoonplaat; er was geen ijs te breken - we kwamen in gesprek en ook hem nodigde ik uit voor medewerking aan de HP, waar hij kunstredacteur zou worden - en waar hij ook langer (tot '70) zou blijven dan ik, die het bij de HP eind '61 wel voor gezien hield toen het avontuur er voor mij af was.

In de omgang was Armando een kameraadschappelijk mens, vol gein en humor. Wij deelden een afkeer van schijnheiligheid en grootspraak en konden grijnzen om dezelfde debiliteiten van het ons omringende culturele landschap. Bezoeken beiderzijds, te zijnent en te mijnent: Ilse (onlangs overleden) kookte stoofaal voor hem als hij kwam eten, en ik ging zowel trappen op naar zijn atelier aan de Prins Hendrikkade, als trapje af bij zijn vriendin Willy aan de Leidekruisstraat (Betty ging nog met Theo).

[p. 75]

Toen ik hem vroeg in de HP over kunst te komen schrijven, wist ik niet eens dat hij kunstgeschiedenis had gestudeerd; ook hij was een dergenen die mij verbluften met hun kennis van het terrein waarop zij bezig waren.

Ik had (en heb) de indruk dat de zoveel jongere Rotterdamse Gard Sivik-ers nogal tegen hem opzagen; qua persoonlijkheid torende hij hoog boven hen uit - met de vanzelfsprekendheid en zelfverzekerdheid van iemand die al het een en ander heeft meegemaakt, dat anderen slechts van horen zeggen kennen.

Wij hadden gelijkgestemde opvattingen over kunstuitingen: het táchisme, de informelen, de Liga Nieuwe Beelden en Nul kwamen aan bod. Ik herinner mij vier grote foto's over een hele pagina van Georges Matthieu die in twintig minuten een schilderij bij elkaar danste in de etalage van een warenhuis van Tokio.

Wij waren een ondernemend stelletje, waarbij de meer burgerlijke redacteuren niet eens zo uit de toon vielen: Mr Erich Remarque, de dikke dominee wiens naam ik vergeten ben, de betreurde Henk Leffelaar, Rudolph Bakker die correspondent in Parijs voor Trouw zou worden, en de anderen die een redactie bevolken. Trino Flothuis, Jan van Mastrigt, Guus Albrecht, Jan Cremer die als twintigjarige zo nu en dan zijn opwachting maakte, en al datgene wat het leevn op een redactie kan opvrolijken.

Naast ons journalistieke werk hadden wij uiteraard de andere besognes: het liefdesleven, de literatureluur, de Kring-feesten, de reisjes en reizen, de avonturen met marihuana, hasjisj en LSD rond het Leidseplein (vide mijn boek Hoogseizoen uit 1962) - die mijn bestaan op een gegeven ogenblik zozeer vulden dat het werken in loondienst voor de HP mij ging tegenstaan.

Heerser

[p. 76]

Eind 1961 zei ik het weekblad als redacteur vaarwel om er medewerker van te blijven; ondertussen waren Spiegel-gespräche een voorbeeld geworden, een HP-stijl was ontstaan, veelvuldig gepasticheerd en door ons ook wel tongue-in-cheek toegepast: ‘Herinnert zich Simon Vinkenoog (61):.....’

Dit dus; het verhaal is nooit geschreven, maar leeft voort. Bij de Hilversumse steendrukkerij De Jong, waar Pieter Brattinga van zijn tentoonstellingsopeningen fseteen maakte - gevierd in Kasteel Groeneveld te Baarn - drukten Armando en ik eens op stroken honderden afbeeldingen van onszelf, roodgedrukte foto's van 4 x 6 cm met daaronder ‘heerser’ en ‘heerschap van de heerser’. Tijdens een woensdag waarop (nog altijd) postzegelmarkten op de Nieuwezijdsvoorburgwal gehouden worden, lieten wij er eens vanuit de redactie op de tweede verdieping een aantal van omlaag fladderen, met het gewenste effect, of effectbejag.

Kwajongens waren we, aardige jongens van rond de dertig - niets dan prettige herinneringen aan die tijd, een van de aanloopperioden die het mensenleven kent. Iedereen gaat daarna verder zijns (eigen) weegs, en een oude vriend uit die tijd kom je zo nu en dan weer tegen. Je monstert elkaar, en bent verheugd als het de ander goed gaat.

Het ga je goed, Armando, graag gedaan.