Bzzlletin. Jaargang 18

[p. 11]

C. Buddingh'
Dagboek 1942
(fragment)

Donderdag, 0.50 uur

Tonny^1. had Cas van Son vandaag gesproken die hem vertelde dat hij op het departement had moeten komen naar aanleiding van de twee laatste artikelen van Tonny in M.M.^2., over Kruyder en Querijn van Tiel, die volgens het Dep. ‘ontaard’ zijn. Het eerste wat Cas had gezegd toen hij er kwam was: ‘Als U me ergens toe wilt dwingen, zegt U het dan maar direkt, want ik laat me niet dwingen!’ Verder moet hij er heel genoeglik een halve middag hebben zitten praten, met een zekere de Ruyter, die volgens Cas wel iets van schilderkunst afwist ook.

Vrijdag, 24.00 uur

Vanochtend de proeven van Criterium van de twee verzen die Hoekstra had uitgezocht, met het verzoek ze per omgaand te retourneren. Ook een briefkaart van Stols of ik Jean Aubrey, die de brieven van Jules Laforgue aan Gustave Kahn, waarover ik in D.G.W.^3. van vorige maand heb geschreven, bezorgd heeft, een exemplaar wil zenden. Hoekstra om een gevraagd. Proeven teruggestuurd. 's Gravezande geschreven en verzen bijgesloten.

Vanmidddag Brouwersdijk^4.. Een paar bladzijden Gide vertaald, de horoskoop uitgewerkt, zodat Max^5. en ik morgen gemakkelik het karakter van de hoofdpersoon kunnen opstellen, en aan La porte étroite begonnen.

Vanavond Stien. As usual.

Er komt nog een Groninger morgen, nl. Paul Lenda, wist Tonny me vanmiddag tijdens de borrel mee te delen. Het spijt me nog steeds dat Marja niet komt: ik had graag de degens eens met hem willen kruisen.

Maandag, 23 Maart

's middags

Ik had dit cahier mee naar de Brouwersdijk genomen, om er de wederwaardigheden van Zaterdag en gisteren in te noteren, maar ik heb geen zin, want als ik het enigszins behoorlik wil doen moet ik minstens een paar uur gaan zitten schrijven, en ik voel me - met nog een tikje licht hoofd en pijn in mijn keel - verder van pen en papier dan sinds lang, wat al voldoende blijkt uit deze onbehouwen zin. Bovendien valt de zon al weldadig warm over mijn hoofd en de rechterhelft van mijn lichaam. Ik ga een sigaret fokken uit de peukjes die in de asbak liggen en Mac-Neice's Autumn Journal nog eens herlezen. Ik voel me lui en goed.

Dinsdag, 24.00 uur

Verspeelde dag. Laat opgestaan, terechtgekomen in een huiskamer waar men een paar maal vruchteloos trachtte de kachel aan te maken. Keelpijn. Kiespijn. Vanmiddag een ontzettende zin een wandeling met Stien te gaan maken, maar ze was niet thuis. Op de Brouwersdijk in slaap gevallen, en over vijven ontwaakt.

Vanavond D.F.C. vergadering. Rokerig en taai. Brief van de A.B.C.^6. dat ze de kopie hebben ontvangen en zullen lezen. Vragen om een titelwijziging. Tonny had bericht van Brögel dat die voor de bloemlezing ‘Twee recht twee averecht’ heeft uitgekozen, een titel die ik al een jaar geleden voor een of andere bundel had gereserveerd^7..

Woensdag, 0.30uur

Brief van Eddy H.^8. over de gilden. Houding in A'dam nog steeds onbepaald, alleen Hoekstra heeft ontslag genomen als redakteur van Cr. en D.G.W., en Vestdijk van Gr. Ned.^9., zoals Max Zaterdag al wist te vertellen. Donkersloot en H.M. van Randwijk zijn gearresteerd, vermoedelik omdat ze degenen waren van wie de protestaktie is uitgegaan.

illustratie Fred Geven

Stad in gegaan, de verzen van Koos Schuur en Eddy Evenhuis teruggestuurd. Tonny ontmoet, die vertelde dat ik iedere dag kan horen dat hij getrouwd is met Nel L., die hij n.b. nog maar twee weken kent, en die al aardig bezig is hem ‘de ernst des levens’ bij te brengen, waar hij zich un peu kiespijn-achtig lachend in schikt door te verklaren dat

1. Anthony Bosman. Men vergelijke C. Buddingh' Het houdt op met zachtjes regenen, p. 33-35, ‘In memoriam Anthony Bosman’, waarvan hier de eerste strofe:

Ik was zeventien, geloof ik, toen ik jou - waar
en hoe weet ik niet meer - leerde kennen, maar al spoedig
zaten we praktisch iedere dag bij elkaar,
ik meestal bij jou, omdat jij een eigen kamertje had
(al was het dan ook niet veel groter dan twee bij twee),
maar je had er je grammofoon en de muren waren

volgeprikt met foto's van onze idolen:

Duke Ellington, Louis Armstrong, Bix Beiderbecke, Bubber Miley,
Pee Wee Russell,

en daar kletsten we, middag in, avond uit,

over alles wat ons in die duffe provincie

't ware leven toescheen: muziek, literatuur, poëzie,

tot ik in een roes van woorden en ideeën

(want het enige wat we ooit dronken was pottenvol thee)

mijn hoofd vol dichtregels en jazzmelodieën

naar huis toe zweefde met de belofte:

‘Nou, tot morgen dan maar weer.’

2. Het literaire tijdschrift Morks Magazijn.

3. Het literaire tijdschrift Den Gulden Winckel.

4. Waar Anthony Bosman woonde.

5. Max Dendermonde. Men vergelijke C. Buddingh' Wat je zegt ben je zelf, p. 222: ‘ik dacht: heel de dag tussen boeken, dat moet het ideaal van alles zijn en ging in de leeszaal werken, (-). Maar na een goed half jaartje gingen al die in bruin papier gekafte ruggen mij zo benauwen, dat ik de leeszaal weer ontvluchtte en pogingen deed om, o.a. samen met Max Dendermonde, een “echte schrijver” te worden.’
Ze werkten samen aan een roman, die nooit zou verschijnen (Zon in virgo).

6. Uitgeverij, mogelijk de Arnhemschche Boek-, Courant en Handelsdrukkerij, dan wel de n.v. Boekencentrum.

7. Twee recht twee averecht: een bloemlezing uit de hedendaagse dichtkunst. 's-Graveland: De Driehoek (overgegaan aan G.W. Breughel, 's-Graveland) 1942.

8. Ed. Hoornik.

9. Het literaire tijdschrift Groot-Nederland.

[p. 12]

hij het zo ‘verdomd lollig’ vindt. Ik zie de ontwikkeling met spanning tegemoet. Nel doet niet anders dan uitzetartikelen inslaan.

illustratie Fred Geven

Vanmiddag Brouwersdijk, gewapend met ‘De Smalle Mens’, om me ‘in this hour of crisis and dismay’ aan Du Perron's Ons Deel van Europa te sterken. Op de tafel voor het raam gezeten om de Frans Lebretlaan af te kunnen zien, daar ik gisteren een brief aan Stien had gestuurd met het verzoek vanmiddag naar me toe te komen. Du Perron nam me echter zozeer in beslag dat ze voor me stond zonder dat ik haar had zien aankomen.

Op Br. gebleven, haar om tegen zessen naar huis gebracht. Vanavond les, daarna de eerste honderd bladzijden van Stello^10. gelezen, dat ik al bijna acht jaar in mijn bezit heb, maar nog nooit had beëindigd, en dat me nu bizonder meeviel. Daarna een bladzij of 25 Jenseits von Gut und Böse, voor de vijfde of zesde keer al geloof ik.

Woensdag 1 April. 's morg.

Een week lang niets in dit cahier geschreven. Mijn verwachting, dat er van het regelmatige schrijven weinig meer terecht zou komen als ik niet langer iedere dag in Gide's Journal las, is aardig uitgekomen. Maar ik zal toch even de voornaamste feiten der afgelopen zeven dagen memoreren.

Zaterdag met Stien naar Den Haag geweest, naar Wim Hussem, om nog eens over het gilde te spreken. Nes kwam ook^11.. Ik had Jenseits von Gut und Böse meegenomen, voor de fenomenale paragraaf 25: ‘Hoedt U voor het martelaarschap,’ en welk gedeelte zowel Nes als Wim volkomen onderschreven. Nes vertelde dat hij bijna gezeten had, in verband met het ophalen van de handtekeningen voor het adres dat aan Seyss-Inquart was aangeboden. Wim was voor het standpunt van Boutens: gewoon doorgaan, tenzij je in een persoonlik konflikt komt. Dus kalm verder blijven schrijven, zolang ze je niet willen dwingen een ode op Hitler te dichten, of zo iets. Volgens Nes waren ze in Amsterdam volkomen verblind, en vochten ze er bijna om wie het eerste in de bak mocht. Nes deelde ook mijn opvatting over moed, nl. dat alleen bange mensen moedig kunnen zijn, en vertelde daarover de volgende anekdote: een Engels en Frans soldaat lagen in de Wereldoorlog naast elkaar in een loopgraaf die hevig door de vijandelike artillerie werd beschoten. De Engelsman zag dat de Fransman beefde, en zei: je bent bang hè. Waarop de Fransman antwoordde: mijn waarde, als jij zo bang was als ik, was je al lang weggelopen.

Nieuwe schilderijen van Wim gezien, ongelooflik goed, het is werkelik verdomd jammer dat hij er op het ogenblik niet mee voor den dag kan komen. Hij zei zelf ook nog dat hij ze graag allemaal eens bij elkaar in een grote zaal zou willen zien hangen.

Bij Wim gegeten, daarna met hem de stad ingegaan. Bij Wyers terechtgekomen, waar je achter glas in de zon kon zitten, ‘wat nog dubbel aardig was door de Hoornik remeniscensie’, maar waar we toch weinig op ons gemak zaten tussen alle ‘kameraden’. Via Nijhoff, waar ik bijna de essays van Montaigne in drie delen kocht - ze waren me al-

10. Roman van Alfred de Vigny (1797-1863), verschenen in 1832.

11. Nes Tergast. Zie ook het artikel van Hans van Straten, elders in dit nummer.
Men vergelijke C. Buddingh' Een mooie tijd om later te worden. Dagboeknotities deel 4, p. 224 e.v.: ‘(-) het zijn twee helaas niet meer in ons midden zijnde dichters geweest, die voor een niet gering deel tot mijn poëtische opvoeding hebben bijgedragen: Nes Tergast en Wim Hussem. In de jaren '40 en '41 kwam ik zo'n drie, vier keer per jaar naar hen toe, soms, als ik geld had, met de trein, meestal op de fiets.’

[p. 13]

leen wat te duur -, naar Scheveningen. Wim schoof direkt de Berebak in, en Stien en ik wandelden eerst een eind langs de boulevard. Het was zo prettig de zee weer eens te zien. En het strand was nog zo onbesmet, en schoonge-waaid, en er waren nog bijna geen mensen. Hoewel een druk deel, zonnig, met veel kleurige tenten en bruine mensen toch ook z'n charmes heeft.

Ook naar de Berebak, waar Wim al achter zijn tweede borrel zat in gezelschap van Guus Kruisberg, Max Nord, Pier de Groot - een beeldhouwer naar bleek - en een gezette dame wier naam ik niet verstond. Meegeborreld tot een uur of half acht, toen ging Max eten, en ik ging met hem mee. Stien had geen honger. Toen we weer in de Berebak terugkwamen stond Stien me al met haar jas aan op te wachten, want het was bij negenen, en om negen uur ging de laatste tram naar het station, waar de laatste trein naar Dordt om half tien vertrok. Op het Gevers Deynootplein natuurlik in het donker in de verkeerde tram gestapt, zodat we om half tien in het Zuiderpark stonden, inplaats van voor de Hollandse Spoor. Toen maar weer terug naar de Berebak, waar Wim en de rest echter juist weg waren. Nog wat rondgezocht, maar ze niet meer gevonden. Toen naar Dordt opgebeld, het kafé van Roubos op de hoek van de Hazenstraat, en gevraagd of ze Stiens ouders wilden vertellen dat ze de trein had gemist en morgen kwam, en vervolgens het huis van Max Nord gaan opzoeken, waar we het nummer niet van wisten. Gelukkig vonden we het al bij het tiende hekje dat we inliepen. Max verbaasd, maar zeer gastvrij. Nog wat zitten praten, over Auden, MacNeice, die Max, toen hij nog in Engeland was, heel goed had gekend, en over Jaques Gans, met wie Max en Rudi van Lier destijds in Parijs dageliks omgingen, zodat ze de hele Methe-geschiedenis, het Franse gedeelte althans, hadden meegemaakt.

Voor het eerst met Stien geslapen. Too good to be true. Alleen sliepen Max en Eef in hetzelfde vertrek, zodat we - als we niet alles wat we zeiden of deden overhoord wensten te zien, wat ik zeker niet deed - een beetje stil moesten zijn. Maar dat deed maar zeer weinig afbreuk. De volgende ochtend pas tegen half elf opgestaan, na nog een uurtje zo heerlik half doezelig gevrijd te hebben, en direkt na het ontbijt naar het station gegaan, omdat ik er niet zeker van was, of de kroegbaas de vorige avond de boodschap wel had overgebracht c.q. doen overbrengen, zodat haar ouwelui eventueel nog uit de ongerustheid moesten worden geholpen, en omdat ik naar D.F.C.-L.D.O. wilde. 's Avonds, toen ik Stien, na haar om een uur of een aan de huisdeur te hebben afgeleverd, weer kwam halen voor het Bach-Ellington koncert, dat bij Tonny zou plaatsvinden - hoorde ik gelukkig dat de boodschap inderdaad was doorgegeven, en dat haar moeder het nogal kalm had opgenomen.

Maandagochtend kwam Leo M.^12., en heb ik twee ongeveer gelijkluidende brieven getikt, waarin we ons bij de Kultuurkamer meldden. Tonny - die zijn vulpen was verloren - heeft gisteren een brief opgesteld. Con^13. kwam ook nog horen, maar ik weet niet wat hij gedaan heeft. Tonny had een volkomen idiote en zichzelf-in-de-malingnemende brief van Max D. ontvangen. Ik wou dat hij mij schreef hoe het onderhoud met Van Looy^14. is afgelopen.

(Dit dagboekfragment is bezorgd en van onderstaande aantekeningen voorzien door Ares Koopman.)

12. Leo Marchand, de kunstschilder.

13. Con Schröders, de dichter.

14. Zie artikel Hans van Straten in dit nummer.