Bzzlletin. Jaargang 13

[Vervolg Scheppen tegen de dood op]

vervolg van pagina 18

gebracht. De helden zijn geïsoleerde wezens, die zich in een eigenhandig opgetrokken citadel ophouden en sociaal inactief zijn. Hun marginaliteit en het lot dat hen beschoren is - de geestesziekte - maken deel uit van hun kunstenaarschap. Poètes zijn ze - maar poètes maudits. In hun ziekelijke verbeeldingswereld geven zelfkwelling, morbiditeit en gruwel de toon aan. Precies hieruit bloeit een romantisch verlangen op naar een andere, zuivere wereld, waarvan de androgyn - een favoriete figuur bij de verdoemde dichters - en de moederschoot de symbolen zijn. Dit streven naar een verlossende onbewustheid leidt echter tot zelfvernietiging.

In Terug naar Oegstgeest en Turks Fruit ontgroeien de helden hun pariaschap. Ze worden nog wel als individualisten voorgesteld, maar hun afzondering is veel minder extreem dan de autistische vlucht van hun voorgangers. Ze zijn rebelse artiesten geworden, die zich tegen de saaie, huichelachtige wereld van het fatsoen en de burgerij keren. Hun randpositie brengt hen niet meer ten val, wat o.m. blijkt uit de faam die ze als kunstenaar verworven hebben. Ze hebben vorm kunnen geven aan hun verzet. Toch blijft hun psyche behekst door gedachten aan dood en verderf: hun schilderijen, beeldhouwwerken en verhalen leggen hun innerlijke verwoesting bloot en wemelen van beelden die de dood oproepen. De kunst van de Wolkersiaanse held streeft niet het esthetisch-behaaglijke na. Het lelijke en het afschuwelijke worden tot esthetische categorieën verheven. Kunst is a.h.w. ‘het maken van dooie dingen’, d.i. een wereld scheppen waarin de gruwel van de vergankelijkheid wordt uitgebeeld en vastgelegd. Door de dood in een zinvolle, constructieve vorm te gieten kan de kunstenaar de doodsangst op een afstand houden en zich tegen de innerlijke chaos beveiligen. Scheppen is een voorwaarts gerichte activiteit, waardoor de artiest zichzelf verwezenlijkt en het verlammende ondergangsbesef neurtraliseert. Hij bestrijdt Thanatos door er een blijvend monument van woorden en beelden voor op te richten. In de kunst wordt de dood esthetisch verantwoord.