[Vervolg Schrijven Rondom een leegte]
vervolg van pagina 37
de rechters in Neurenberg, Speers gedragingen in de Spandaugevangenis. Het toneelstuk is een beschrijving van een aftakeling en een verdwijning, die de hoofdrolspelers - Hitler en Speer - tegen trachten te houden. Zij richten in hun dromen bouwwerken op om de tijd te verbrijzelen en de dood de wacht aan te zeggen.
Dit is onze droom, het hoogste dat de Duitse wetenschap vermag: van het leven een machine maken, een perpetuum mobile, dat de geschiedenis overwint. De techniek brengt een middeleeuws visioen binnen handbereik: de Graal.
Maar gelukkig, Hitler en Speer zijn voorgoed verdwenen, alhoewel niet vergeten mag worden - te midden van Bernlefs boeken die elke keer opnieuw over verdwijning gaan - dat er nog knechten van het fascisme rondlopen.
Eerder in dit opstel heb ik geschreven, dat Bernlef een ontwikkeling heeft doorgemaakt, die je zou kunnen omschrijven als ‘van Barbarber naar Raster’, maar niet helemaal. Bernlef is niet een typische Raster-auteur. In Raster 9/1979 breekt Bernlef, in een discussie met J.F. Vogelaar over Peter Handke, een lans voor literatuur die ruimte geeft aan ‘meededogen, solidariteit met de eenzaamheid van anderen, troost.’, woorden die Bernlef eigenlijk niet gebruiken wil omdat ze zo nietszeggend zijn. De romankunst die louter de kritische reflectie hanteert, die als het ware copuleert op afstand en ‘die de inleving, de herkenning zo dogmatisch aan de kant wil zetten als Vogelaar het wil’ zet zich volgens Bernlef op dood spoor. ‘In de literatuur gaat het inderdaad om “mensenboeken”, zoals Vogelaar zo schamper opmerkt.’ Waarmee Bernlef ongetwijfeld niet gezegd wil hebben, dat Vogelaar onmenselijke boeken zou schrijven...
Tóch plaatst Bernlef zich met zijn thema's - het anoniem maken van het kunstwerk, het verwerken van gelezen literatuur, de reflectie over zijn schrijvende waarnemers en het relativeren van de persoonlijkheid en de originaliteit in de kunst - in de modernistische traditie van Robert Musil, Paul Valéry, Jorge Luis Borges en Vladimir Nabokov. Een moderne auteur dus, en nog ‘leesbaar’ ook... Wat wilt u nog meer?
Auteursrechtelijk beschermd