Bzzlletin. Jaargang 12

[p. 102]

Hans Renders
Jan Hanlo (1912-1969) en zijn relatie met het tijdschrift Barbarber (1958-1971)

In het zesde nummer van Barbarber stond een ‘lijst van diegenen die WEL het eerste nummer van Barbarber ontvingen doch die tot nu toe GEEN abonnement namen’. Jan Hanlo stond ook op de lijst, het was de eerste keer dat zijn naam in het tijdschrift voorkwam. Ze hadden het kunnen weten want Hanlo reageerde altijd met een brief, in het achtste nummer stond zodoende zijn eerste bijdrage middels een ‘protestbrief’ tegen de door hem zo genoemde ‘schaamtelijst’.

Redaktie van BARBARBER.
Nu U in nr. 6 mijn naam op een schaamtelijst hebt geplaatst zult u mij wel het recht gunnen iets ter verdediging aan te voeren. Dat ik mij destijds niet direct geabonneerd heb kwam alleen uit luiheid en neiging om uit te stellen. En ik ben ook al 47. Maar ik heb al geruime tijd geleden aan S. Vinkenoog geschreven in het engels ongeveer als volgt, dat BARBARBER is dze best littel peper. Ik heb alle nummers goed gelezen en soms herlezen. De brief van de vrouw die wilde betalen, in nr. 2, herlees ik geregeld. Ik hoop dat U deze brief - deze van mij - wilt publiceren in Uw blad.
Hoogachtend,
JAN HANLO

We schrijven 1959, Barbarber kreeg dus te maken met een dichter die al jaren publiceerde en zelfs een jaar eerder zijn Verzamelde gedichten het licht had doen zien. Toch mogen we rustig stellen dat Barbarber een geweldig stimulerende werking op Jan Hanlo heeft gehad getuige de grote hoeveelheid bijdragen die er in de loop van de jaren in het tijdschrift gepubliceerd is, voornamelijk proza. Stimulerend, niet alleen in die zin dat Hanlo meer ging schrijven maar ook omdat hij zich dankzij Barbarber kon ontpoppen als een prozaschrijver van groot formaat.

Toen Jan Hanlo halverwege de jaren zestig in het derde Barbarber-radioprogramma ‘Halte’ de tekst ‘Datte me toffe jongens zijn’, als voorbeeld gebruikte voor een theorietje (zie: naar meer soberheid, in: In een gewoon rijtuig) typeerde hij daarmee de sfeer zoals die binnen het Barbarberclubje heerste maar ook demonstreerde hij met zijn ruim vijftig jaren hoe dicht hij bij het ‘jongensachtige’ was blijven staan.

Zijn verhouding met het tijdschrift dat in oktober 1958 door Gerard Bron (later G. Brands), F. Jakobsen, H.J. Marsman (later J. Bernlef) en Gerard Stigter (later K. Schippers) was intussen niet altijd vlekkeloos verlopen. Met J. Bernlef onderhield Hanlo van november 1959 tot en met april 1966 een zeer intensieve briefwisseling. Deze brieven vormen in feite een onafzienbare stroom van reacties en commentaren op Barbarber. Vaak recenseerde Hanlo zelfs de nummers bladzijde voor bladzijde voor Bernlef. Hanlo's beroemde, voor redacteuren van tijdschriften en uitgevers beruchte, nauwekeurigheid had tot gevolg dat Bernlef in deze brieven het ook te horen kreeg als er een typefout in Hanlo's bijdrage was blijven zitten. Hanlo was ook de enige medewerker die de moedervellen van de stencils toegestuurd kreeg (bij wijze van drukproef) om zijn bijdragen te corrigeren. Ook later toen het blad ge-offset werd, bleef Hanlo speciale eisen stellen. Erica Stigter (sinds 1964 redactiesecretaresse van Barbarber) weet zich de briefjes met aanwijzingen voor de drukker van Barbarber, ‘Rotor Kleefsman’, nog goed te herinneren.

Twee keer heeft Jan Hanlo op het punt gestaan ‘dze best littel peper’ vaarwel te zeggen. Niet omdat hij dat zelf wilde maar omdat dit de uiterste consequentie was van zijn principiële stellingname ten aanzien van het katholieke geloof en ten aanzien van 't gebruik van scabreuze woorden. In het twintigste nummer van Barbarber staat een ready-made uit een muloboekje, genoemd ‘De engelen’. Enkele pagina's verder werd ‘uit de ziekenkamer’ opgenomen. Weliswaar brave stukjes met vragen als

Van een gestorven kind zegt men wel eens: Het is nu een engeltje in de hemel. Is dit juist? Waarom niet? En waarom beeldt men een engel met vleugels uit?

Voor Jan Hanlo echter aanstootgevend genoeg om er een kwestie van te maken. In een brief van 14-9-1961 aan Bernlef schreef hij:

Jullie plaatsen ‘cursus godsdienst’ en ‘uit de ziekenkamer’. Ik weet eigenlijk niet waarom precies. Ik vermoed uit spot. Als dat zo is zal ik mij toch - zeer tot mijn spijt - van bbb moeten gaan distantiëren. (...) In de beleving en omschrijving van religieuze geloofsopvattingen kan - daar ben ik me maar al te wel van bewust - heel veel onwetends, wens-dromens, zelfs tegenstrijdigs, zitten. Maar de spottende ontkenning van wat al zo lang in de mensheid leeft en daar steeds weer in ontstaat als een vogel phoenix, is m.i. dommer dan de domheid die men wil aanwijzen. Nog eens, je zult moeten begrijpen als ik zeg dat ik het echt heel jammer zou vinden mezelf buiten b.b.b. te sluiten, maar als de opvattingen omtrent deze zaken of omtrent wat ook, te veel verschillen, dan moet men wel.

Bijna aan het einde van dezelfde brief schrijft Hanlo nog: ‘Ons contact zouden we niet per se op hoeven geven.’

Bijna alles dat Hanlo in Barbarber publiceerde is later door Van Oorschot gebundeld. De brief die in het eenentwintigste nummer met betrekking tot de ‘engelenkwestie’ stond, heeft Hanlo echter buiten zijn keuze gehouden. De toon is wat minder aangedaan dan die was in de brief aan Bernlef, ik citeer de laatste alinea.

U ziet, ik zit er een beetje mee. Had ik gelijk toen ik in het voorgaande zei dat er door de aanhaling van dit stukje iets aan de kaak werd gesteld? Zou de redaktie van BBB bereid zijn, dus zeggen wat haars inziens het stukje vreemd, gek, mooi, lelijk, of anderszins voor BBB de moeite waard maakt?

Hanlo nam het dus erg serieus op maardathij de gave bezat te relativeren blijkt uit zijn brief van 12-10-1961 waarin hij aan Bernlef vraagt ‘Wist je dat één van mijn namen een engelen-naam is?’

De redactie loste de zaak elegant op door Hanlo's brief helemaal apart (door een blanco tussenblad) te publiceren met daarachter een antwoord van de redactie

(Onze drijfveer tot het plaatsen van het stukje ‘De engelen’ in Barbarber 20 is niet spot geweest. Men zou kunnen zeggen dat de teksten, die in BBB zijn te lezen (afgezien van de specifiek literaire bijdragen), een gemeenschappelijke basisgedachte hebben: ‘De wonderlijkheid van de werkelijkheid, de werkelijkheid van de wonderlijkheid’. Zo ook dus met het stukje ‘De engelen’. Nooit is het de bedoeling door een vermeende dubbelzinnige tekst de gevoelens van de lezer ten opzichte van wat dan ook te kwetsen. Voelt de lezer zich tóch gekwetst dan is dat geheel voor eigen rekening. - Red.)

Kort daarop dreigde het allemaal toch weer mis te lopen toen Hanlo zich in een brief aan Bernlef (31-10-1961) beklaagde over het witte tussenblad en in dezelfde brief: ‘En waarom moesten er twee taalfouten in getikt worden?’ Gezien de daaropvolgende reactie van Hanlo zal Bernlef wel geschreven hebben dat die twee tikfouten er niet expres in gezet waren, hetgeen Hanlo in zijn schrijven suggereerde. In de brief van 6-11-1961 draait Hanlo weer volledig bij.

Gelukkig hoeven we dus niet langer boos op elkaar te zijn. Ik zou dat heel vervelend gevonden hebben. Eén

[p. 103]

ding: als je mijn boze brief nog eens wil nalezen dan moet je zien dat ik nergens gesuggereerd heb dat jullie die twee foutjes expres in mijn stukje gemaakt hadden.

Het tweede incident deed zich ruim drie jaar later voor. In het achtendertigste nummer, dat volgens het colofon evenals het zevenendertigste nummer in november 1964 is uitgekomen, staat een bijdrage van J.W. Holsbergen, getiteld ‘Tik Tak’. In de brieven aan Bernlef is over dit stuk niets terug te vinden (!). Dat Hanlo zeer verontwaardigd was over dit stuk waarin Holsbergen over ‘neuken’, ‘lul’ en ‘hoeren’ schreef blijkt uit de aantekeningen die hij op zijn exemplaar van Barbarber maakte. Op het omslag van dit nummer staat: ‘Ik heb mijn medewerking opgezegd 28-1-1965 vanwege stuk van Holsbergen’. Op de eerste bladzijde van het bijna vier pagina's tellend verhaal staat geschreven: ‘smerig, ongeestelijk stuk’.

Dat er wel degelijk over deze kwestie met de Barbarberredactie gecorrespondeerd is, blijkt uit een brief van J. Bernlef d.d. 30-1-1965 waarin hij Hanlo dan maar voorstelt om de medewerking te staken omdat de standpunten toch niet te rijmen zouden zijn. Dit als reactie op de brief die Jan Hanlo op 28-1-1965 aan de redactie van Barbarber had gestuurd:

Ik was eerst nogal enthousiast over nr. 38. De kluif van Holsbergen had ik zolang laten liggen, hij trok me al niet aan. Nu heb ik het toch gelezen. Gewoon een vies, burgerlijk stuk. Dat zou ik van een stuk van Jan Cremer of Wolkers niet gauw zeggen. Ik begrijp niet dat jullie het hebben opgenomen. Zeker omdat die Holsbergen een beetje naam heeft. (...)
Ik zal mijn medewerking dus staken. Jammer, maar het gaat niet anders. Misschien komen jullie volgende keer met een stuk van een of andere kwal. Ik ben mijn vertrouwen in de stijl van BBB kwijt. Dat wil niet zeggen dat ik de vriendschap met jullie opzeg. Er zit ook niets, maar dan ook niets geestigs in dat stuk. Echt een afreageren van rotzooi. (...)
Denk er dus maar van wat je wil, ik geloof dat ik me duidelijk genoeg uitgedrukt heb.
Jan.

In het negenendertigste nummer komt de naam Jan Hanlo inderdaad niet voor maar in het daaropvolgende nummer is hij weer als medewerker vertegenwoordigd. Op het omslag van dit veertigste nummer schreef hij:

Weer meegedaan... vergeven en (±) vergeten. J. Hanlo. Volgens ex-redacteur K. Schippers zijn de beste twee artikelen óver Barbarber door Jan Hanlo geschreven. Het ene artikel dat Hanlo in 1967 in Elseviers weekblad publiceerde, bevat een treffende typering

Het is waar, BBB balanceert al sinds zijn bestaan op de rand van de meligheid, maar het schrijversvak is, zoals alles in het leven, altijd een balanceren. (...) Barbarber is misschien niet zo'n imposante vlieger, maar wel een volhouer, en al heeft het geen kaft met gele vleugels, maar zwart op grijs en steady, het vliegt toch eigenlijk wel hoog, want het houdt het leven in een zeer ijle atmosfeer.

Het tweede stuk over Barbarber van Jan Hanlo is uitgesproken als openingsrede bij de Wereldtentoonstelling die van veertien tot en met twintig april 1964 door de Barbarberredactie georganiseerd was in het zaaltje van de Moderne Boekhandel Bos te Amsterdam. In deze voordracht (zie ook Barbarber 42) geeft Hanlo een typering van het tentoongestelde materiaal die wat mij betreft ten volle weerspiegeld wordt door zijn eigen ‘Barbarberoeuvre’.

Is het een staartje dadaïsme vermengd met wat surrealisme? Ja, daar zit wel iets in, maar het is ontspannener; het is misschien (dat moet de toekomst leren) zwakker want later-ik bedoel: het heeft misschien een neo-karakter, dat altijd nog aanvechtbaar is. Het bouwt voort op Duchamp c.s., maar... het is subtieler.

Na de Wereldtentoonstelling in 1964 werd in 1965 door de Barbarberredactie de Algemene tentoonstelling georganiseerd. Het aandeel van Hanlo was niet gering. Hij leverde twee stel tandprothesen in speciale schikking, met als toelichting in de door hem eigenhandig gecorrigeerde catalogus:

speciale schikking en presentatie van twee stel tandprothesen totaal gekost hebbende ca. 600 gulden. 't Geheel wordt nu aangeboden voor 12,50 gulden. Aanzienlijke fan of souvernirswaarde.

Verder was er van Jan Hanlo nog te zien: HOMMAGE A TEILHARD, f 100,-. De muisjes zijn handsnijwerk uit ivoor, het celluloid paard is bijzonder schoon van vorm - ik ben eigenlijk aan de afzonderlijke stukjes nogal gehecht, als iemand voor het geheel f 100,- zou geven, dan zou ik de ruil, - uit sympathie - niet weigeren. (catalogusnummer 109)
en
VIJF KRALEN HALSKETTINGEN
f 40,- (rood met witte)
f 20,- (kleine amberkleurige met rood)
f 50,- (doorzichtig blauw)
f 50,- (doorschijnende blauwe)
f 30,- (rode met een witte kraal)
Een kralen halsketting - waarik dagen overwerken waarvan de materialen ook voor mij prijzig zijn herhaal ik niet, dat heb ik althans nooit gedaan; ik maakte tot nogtoe -

[p. 104]

dat is gedurende een drietal jaren negen kralen halskettingen. (catalogusnummer 110)
De Limburgse kunstenaar Vic Savelkoul verkocht ‘HOMMAGE A JAN HANLO’

Evenals bij de Wereldtentoonstelling kreeg Hanlo ook het woord op de Algemene tentoonstelling. Hij liet een bandje horen waar merelgeluiden op stonden. Hij floot de melodie voor en legde het publiek uit hoe 't met de verwantschap met Beethoven zat. Ten lange leste was iedereen het er over eens dat de merel inderdaad ‘met menselijke stem’ zingt.

Elders heeft Hanlo ook wel interessante opmerkingen over Barbarber gemaakt, o.a. bij het artikel dat Frits Haans in Achterwaartse blik op een uniek solist publiceerde. Onderaan de laatste bladzijde merkt Hanlo op:

Ik leer een heleboel van Barbarber. Niet dat ik die richting volledig omarm. Ik sta er zelfs - voor mij zelf - nogal koel tegenover, maar ik waardeer hun wel. Ik ben zeker niet een 100% Barbarberman, maar dat bewonder ik juist wel in K. Schippers (hij is ‘de’ Barbarberman) die die richting zo consequent vervolgt. Wat mij in B.B.B. sympathiek en typerend aandoet is het feit dat ze het niet in het bizarre zoeken. Ze zijn ook niet snobistisch. Alleen een tikkeltje snobistisch misschien, om niet te zeer kwetsbaar te zijn, maar in de grond zijn ze niet snobistisch, waardoor ze zich duidelijk aftekenen tegen de hedendaagse tendenzen.

Tenslotte de opmerking die Hanlo enkele jaren eerder gemaakt had in een interview dat Bernlef en Schippers hem afnamen: (zie Wat zij bedoelen)

Door Barbarber heb ik de kans gekregen ook kleine dingetjes te publiceren. Een schuchter stemmetje van de humor zou je zeggen waar toch wel wat in zit. Dat ik de kans heb gekregen dat te ontwikkelen, om zodoende wat vrijer te ademen, is voor mij erg belangrijk geweest. Barbarber was voor mij een blad dat met nieuwe gezichtspunten kwam.

Men leest uit bijna ieder stukje van Hanlo uit Barbarber de behoefte zijn denkbeelden over een onderwerp steeds van de grond af aan op te bouwen. Dit steeds maar weer ontbotten van ideeën om er zelf nieuwe structuur in aan te brengen maakt Jan Hanlo tot een naar het dadaïsme toe neigende auteur. Let wel, bij Hanlo was echter geen plaats voor cultureel nihilisme. Dit alles geldt voor zowel zijn proza als zijn poëzie.

Er zijn een aantal min of meer regelmatig terugkomende thema's. Ik noem er enkele: hetgeen door Kronkel in Het parool ooit een ‘lucide soort gezeur’ werd genoemd én, Hanlo's opvattingen over kunst. Het lucide soort gezeur uit zich bijvoorbeeld in de veelvuldige aandacht voor de paradox. De paradox heeft iets afbrekends in de filosofie. Hanlo noemde de meest populaire ‘paradoxbedenker’ Zeno dan ook ‘de dadaïst onder de filosofen’. Hanlo's paradoxen hebben vaak iets weg van de simpele kinderraadsels. De grens tussen zwaarwichtige paradoxen en simpele kinderraadsels is vaak moeilijk te trekken. Zo schreef hij in hetzestiende nummer van Barbarber ‘verstandelijk gezichtsbedrog’:

Neem b.v. de afstand tussen de havens 100 km. Laat het schip een snelheid hebben van 50 km per uur. Laat er nu een stroom tussen de havens zijn met een snelheid van 10 km per uur. Dan zal de heenreis, met de stroom mee zullen we zeggen, met een snelheid van 60 km/u worden afgelegd en dus 1 u en 40 min. duren. De terugvaart, met een snelheid van 40 km/u, zal dan in 2 1/2 u afgelegd worden. Totaal heen en terug: 4 u 10 min. Bij een snellere stroming van het water wordt de duur van de heen- en terugvaart nog veel groter. Stel eens dat de stroom een snelheid van bijna 50 km/u heeft. Dan moet het schip over de terugreis bijna een eeuwigheid doen, wat maar bitter weinig gecompenseerd wordt door de (bijna) verdubbeling van de snelheid op de heenreis. Bij een stroomsnelheid van 50 km of meer bereikt het schip de thuishaven nooit!

In ‘een ander probleempje’ vraagt Hanlo zich af of een erwt zo groot als een voetbal nog wel een erwt genoemd kan worden. Het uiteindelijke antwoord op deze vraag luidt dan wel ‘neen’ maar hij blijft toch zitten met de erwten zo groot als een knikker of een erwt ter grootte van een fietsbel. De echt simpele raadsels zijn ook wel leuk, zo weet hij een manier om elf kinderen te verdelen over tien bedden maar dan zo dat ieder kind toch een eigen bed krijgt.

Twee probleempjes die ik echt ‘Barbarber’ vind omdat ze op een dadaïstische wijze wetenschap en cultuurop hun wankele voetstukkend doen trillen, zijn de volgende vraagstellingen. Het eerste is de ‘spiegel-puzzle’ uit het achtenzestigste nummer:

Als u in een spiegel kijkt is uw linkerhand rechts geworden en uw rechterhand links. Maar uw bovenkant blijft boven en uw onderkant onder. Hoe kan dat?

Een ‘echte’ natuurkundige zou al vlug tot de conclusie komen dat het aan de horizontale as van onze ogen ligt die ons de indruk geeft dat een spiegel ons doet spiegelen zoals ie dat doet. Hanlo die het dichten (en schrijven in het algemeen) als ‘vacantie van de filosofie’ beschouwde, vond het probleem interessant omdat ons verstand ons verzet tegen deze oplossing. ‘Op straffe van voortaan ongelukkig te zijn’ had hij zich de taak gesteld deze zaak op te lossen. De oplossing houdt het midden tussen een natuurkundige speurtocht naar het onbekende en een valstrik waarin de lezer gelokt wordt.

Dat je hoofd onder is bij een horizontale spiegel, en dat - bij een vertikale spiegel - het beeld ‘je aankijkt’, berust op de terugkaatsende macht van een spiegel, maar dat in beide gevallen je linkerarm een rechterarm is geworden, berust op foutive inleving in het spiegelbeeld als zou je ‘en bloc’ zijn omgekeerd. Je bent stukje voor stukje omgekeerd. Je bent het niet meer.

Bernlef en Schippers refereerden in hun herdenkingsartikel (VN 21-6-1969) naar aanleiding van Hanlo's dood aan de intelligente werkwijze van Hanlo, gekenmerkt door het wetenschappelijke: ‘intense aandacht voor de kleinste bijzonderheden, maar zonder de beperking van nuttigheid.’ Hiermee kwam hij dan precies overeen met de ‘vader van Barbarber’, Marcel Duchamp naar wie hij het volgende aforisme schreef:

Een klok is een ding dat de tijd aangeeft. Maar als hij niet de tijd aangeeft dan is het toch een klok. (Barbarber 43)

De hier aan de orde gestelde probleempjes belichten natuurlijk maar een deel van Hanlo's stukjes in Barbarber. Er zijn ook vele tekstjes die ons willen verstrooien, amuseren of die het ‘schone’ willen overbrengen, bovenal is het proza speels met een vleugje melancholie. Voor wie bijzonder is geïnteresseerd in de ‘technische’ kant van Hanlo's Barbarberoeuvre verwijs ik ook naar het Tiradenummer (20 (1976) 214) waarin ‘Aan Henk... (die zo gooit als hij wil)’ is herdrukt. Hanlo vraagt zich in dit stukje, dat oorspronkelijk in Barbarber 18 stond, af hoeveel kans je hebt om ‘zes’ te gooien als de vorige tien worpen ook al ‘zes’ waren. K. Schippers publiceerde in dit zelfde Tiradenummer de zes brieven die Hanlo over het hem kwellende dobbelprobleem aan de Amsterdammer (die zijn naam tot initialen gereduceerd wenste te zien) W.A.

Jan Hanlo heeft zich verscheidene malen afgevraagd of al zijn probleempjes nou echt zo interessant waren of dat ze voor hem zo intrigerend waren omdat hij weinig verstand van een en ander had. Zo blijkt dat het niet-utilaire denken van Jan Hanlo geen pose was. Hij wilde het vicieuze denken vermijden maar werd er steeds maar weer mee geconfronteerd. Al in 1954 vertelde Jan Hanlo in een gesprek met Adriaan Morriën (zie Mijn benul):

De paradox is de gecamoufleerde nederlaag en daarom wil ik die liever vermijden.

Het is niet mijn bedoeling hier Jan Hanlo's opvattingen over kunst in extenso aan de orde te stellen. Maar met een voorbeeld uit Barbarber wil ik Hanlo's opvatting over de zo vaak gevoerde vorm-inhouddiscussie aan de opvatting van Paul van Ostaijen koppelen. In de literatuur over Hanlo wordt vaak over verwantschap met Van Ostaijen geschreven. In het negenentwintigste nummer schreef Hanlo in zijn ‘truism’ over de problematiek van de vorm-inhoud:

De vorm is niet een pantser, nee, de vorm is de inhoud in zijn concrete waarneembaarheid en uitleverbaarheid.

Dit idee vond ik terug in het ongeveer veertig jaar eerder geschreven ‘Voorwoord’ voor een nimmer verschenen tijdschrift Sienjaal (zie: J.J. Oversteegen, Vorm of Vent, p. 15) van Paul van Ostaijen.

In de realiteit zijn vorm en inhoud in het kunstwerk niet te

[p. 105]

scheiden. (...) Het kunstwerk is een eenheid. Het kunstwerk is gesloten en aanvangloos een kring.

In het eenentachtigste nummer van Barbarber, dus ruim een jaar na zijn dood, bracht Jan Hanlo ‘de beunhaas in de filosofie’ de hardloopwedstrijd tussen Achilles en de schildpad post-huum ter sprake in een artikeltje.

Maar bij die sofismen en paradoxen is het uitkomstenboekje steeds zoek. En dat is maar een uitkomst voor die sofismen. A propos, is een woordspeling een paradox? Is een paradox een woordspeling? Respectievelijk neen, ja, dacht ik. Over meetkunde gesproken, ik bewaar al jaren de titel van een boekje uit een catalogus van een boeken antiquariaat: no4723 Ontspanningswiskunde. Wolff, Th. Der Wettlauf mit der Schildkröte. Gelöste und ungelöste Problemen. M 78 Zeichn. f 7,90. Trekt U dat nu ook? Het boek is me ontgaan, ik vroeg er te laat om. Een groter liefhebber - ik moet de mogelijkheid erkennen - heeft het nu.

Bernlef verklaarde dat Hanlo zonder Barbarber zich nooit tot een prozaschrijver van dit formaat had kunnen ontwikkelen. Buddingh' noemde Hanlo in een gesprek met mij ‘een Barbarberman avant-la-lettre’. Hoe het ook zij: het ‘lucide soort gezeur’ van Hanlo en ‘het balanceren op de rand van de meligheid’ van Barbarber pasten uitstekend bij elkaar.

Ser J.L. Prop was zo vriendelijk mij de Barbarbernummers ter inzage te geven waarop Jan Hanlo de in dit artikel aangehaalde aantekeningen maakte.

Het vijfenzeventigste nummer van Barbarber kwam uit in de vorm van een single. De teksten werden gemaakt en ingesproken door Jan Hanlo.