aan de situaties zelf: het falen van liefde en begrip.
Nergens in deze bundel wordt dit thema magnifieker - ja, magnifieker - nergens gevoeliger en aandoenlijker ontplooid dan in het lange verhaal My Dear Palestrina, dat zonder twijfel een van de allerbeste verhalen is die ik sinds jaren gelezen heb. Het verbaast daarom niet, dat het verhaal reeds tot zowel een BBC-televisiespel als een BBC-hoorspel is bewerkt, welk laatste spel met een nieuwe Britse prijs is bekroond, de Pharic MacLaren Special BBC Award voor 1981.
Zó indringend en onvergetelijk zijn enkele scènes in dit verhaal dat toen ik onlangs de radio aanzette, niet wetende wat ik te horen zou krijgen, ik maar één regel hoefde te horen, door de Schotse jongen in het verhaal gesproken, of ik wist onmiddellijk dat het hoorspel My Dear Palestrina moest zijn. Dat was het inderdaad en jammer genoeg heb ik alleen maar de laatste tien minuten van het spel mogen horen, (dat was echter voldoende, om tot het oordeel te komen, dat er in MacLaverty's woorden op die pagina meer allure zat dan in de overigens uitstekende interpretaties van de hoorspel acteurs).
In dit verhaal behandelt MacLaverty de ouders-kind relatie op een andere veel subtielere manier. Een gewone jongen uit een eenvoudig gezin met weinig ontwikkeling, krijgt pianolessen van een Miss Schwartz, een vreemdelinge in zijn stadje. Dat wil hij niet, maar zijn moeder wil het wel. Miss Schwartz is een kunstzinnige, gevoelige vrouw die in schril contrast staat tot de leden van Danny's familie. Zij ontdekt dat de jongen muzikaal uitzonderlijk begaafd is. Hem opleiden wordt voor haar een bron van grote vreugde.
Danny haalt het ene diploma na het andere. Hij wordt echter in zijn ziel verscheurd, want de wereld van kultuur en gevoeligheid waarin Miss Schwartz hem leidt is een heel andere wereld dan de wereld van zijn ouderlijk huis.
Op een dag als Danny bij een bruiloft thuis piano moet spelen zijn de leden van de familie vol bewondering voor zijn prestatie (hij speelt Haydn). Maar voor de rest blijft men totaal zonder begrip voor echte muziek en men wil dat hij daarna jazz à la Winifred Atwell voor hen speelt, een stuk bij voorbeeld als de Black and White Rag. De conversatie in de familiekring wordt zo banaal en het contrast met de sfeer bij Miss Schwartz zo schrijnend, dat de jongen uit de kamer vlucht.
Miss Schwartz leeft echter als een bohémienne en wordt zwanger. De gemeenschap verstoot haar en laat de kinderen geen lessen meer bij haar nemen. De dag komt dat ook Danny, haar laatst overgebleven leerling, een brief van zijn moeder aan zijn lerares moet overhandigen. Ontdaan laat Miss Schwartz Danny Schubert in het donker spelen en daarna laat zij hem muziek van Palestrina horen en vertelt zij hem dat een paus eens tegen Palestrina gezegd had: ‘The law, my dear Palestrina, ought to employ your music to lead hardened oriminals to repentance.’ Do you think this town would do this to me if they had truly heard one bar of Palestrina? Listen. Listen to this.’
Danny begrijpt weinig van de hevige emotie van zijn pianolerares, maar hij komt wel voor haar op, als hij weer thuis is. Hij krijgt van zijn stupide, bigotte vader een flink pak slag, waarna hij zich terug trekt in een schuurtje in de tuin.
Ik ken weinig auteurs die die grote, nooit ophoudende oorlog tussen de kunstenaar en de filistijn in onze materialistische samenleving zo treffend en aandoenlijk, zo knap en gevoelig, en met zulke ogenschijnlijk eenvoudige middelen, zouden kunnen uitbeelden als MacLaverty dit in zijn prachtige verhaal heeft gedaan. En door het hele verhaal zorgt hij er ook voor, dat alles volkomen echt en overtuigend is, dank zij vele, kleine realistische details die, alle, trefzeker zijn. Een geweldige prestatie.
Dit is echter niet alles wat deze bundel te bieden heeft. Er is veel humor in het verhaal No Joke over een oude man die met zijn twee dochters, beide onderwijzeres, samenwoont en die zijn drieentachtigste verjaardag op een trefpunt voor bejaarden viert. Er is ook humor van een heel ander soort in het verhaal Language, Truth and Lockjaw, waarin een jonge echtgenoot, die tijdens een vakantie met zijn vrouw en jonge kinderen naar de tandarts moet. Hierna krijgt hij twee aanvallen van mondklem, een als hij nog bij de tandarts zit en de volgende die avond tijdens een bed-scène met zijn vrouw. In de handen van vele schrijvers was de laatste situatie banaal of kluchtig geworden. Bij MacLaverty wordt de scène heel grappig terwijl alles terzelfder tijd heel menselijk en echt blijft.
Nog een derde soort humor is in het verhaal Phonefun Limited te vinden, een verhaal dat men niet van de pen van MacLaverty zou hebben verwacht maar dat niettemin heel geslaagd is. Het heeft met twee ouder geworden prostituees te doen, die flink geld verdienen door hun cliënten ‘heet’ te doen raken door middel van telefoongesprekken. Een ‘mail order’ zaak natuurlijk.
In The Beginnings of a Sin zijn wij terug bij een jonge jongen, in dit geval een assistent van een oude rooms-katholieke priester. Hij leert dat het doen en laten van volwassenen niet geheel zuiver is. In The Daily Woman (de Werkster) behandelt MacLaverty het thema van de gediscrimineerde huisvrouw, die het inkomen van haar man moet aanvullen door als werkster te fungeren en die eindelijk veel geld en daardoor één dag vrijheid en onafhankelijkheid verdient, door zich seksueel te laten gebruiken door een van haar werkgevers.
Ik schreef in het begin dat men dit jongste boek van MacLaverty op iedere lukrake plaats kan openslaan en het bewijs al direkt kan vinden van zijn grote gaven. Dit heb ik zojuist zelf gedaan. Het boek viel open midden in het enige verhaal dat ik tot nog toe hier niet heb vermeld. Dit is Eels, waarin een oude weduwe overdag naar het kleine huis dat zij aan haar zoon en zijn onsympathieke jonge vrouw heeft afgestaan, stiekem teruggaat. Zij mist haar huis. Zij mist ook haar zoon en haar man. Alleen in het huis, zit zij aan tafel en probeert de tijd te verdrijven door solitaire te spelen. Mijn blik viel op de volgende regels:
She dealt quickly, the cards making a flacking noise as they came off the deck. Solitaire annoyed Bernadette (de schoondochter). She thought it a waste of time. The old woman knew it was. All her life she had wanted to halt the time passing but she never feit like that until afterwards. She was either too busy or too tired to capture and hold the moment. Brian was now married and loosened his trousers after a meal. How long ago was it that she had taken his two ankles between the trident of her fingers to position him on his nappy? Or used egg-white to stiffen and hold in place the flap of hair that fell over his eyes before he had his first communion photograph taken? Or nudged him in his stained suit to the bedroom and let him lean his head on her shoulder while she fumbled at the laces of his shoes and became white with anger and fear that he had driven the van home in such a condition? Like everyone else, she had applauded at his wedding...’
Dat is het leven, in eenvoudige woorden overgebracht. Zonder pretentie, krachtig, en echt. Ik twijfel er niet aan, dat Ierland, Schotland en Engeland een nieuwe schrijver van formaat in Bernard MacLaverty gevonden hebben.
De laatste tijd ontvang ik naast de gewone hardbacks nieuwe Penguin uitgaven. Een paar hiervan heb ik reeds in het afgelopen jaar hier besproken - John Kennedy Toole's A Conspiracy of Dunces, Burgess's Earthly Powers, Anita Desai's Fire on the Mountain en D.M. Thomas's The White Hotel. Onder de andere Penguin-titels die ik ontvangen heb, zijn er twee die aansluiten bij een beschouwing over het werk van MacLaverty (wiens roman Lamb ook in de King Penguin literaire reeks te verkrijgen is). Dit zijn: In Celebration and Other Plays, vier van de bekende toneelstukken door de romanschrijver en dramaturg David Storey, een uitgave die in de Penguin Plays-reeks is verschenen; en Selected Poems and Prose van Edward Thomas, die van 1878 tot 1917 leefde en die als dichter van de natuur een heel eigen plaats inneemt. Thomas werd, op
Auteursrechtelijk beschermd
