Bzzlletin. Jaargang 9

[p. 70]

Kees Simhoffer
De dood van een indiaan

Voor Theo Geene

... gedurende meer dan veertig jaar was de heer Smienk een gewaardeerde kracht op onze boekhoudafdeling en een ieder een voorbeeld van plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel. Onnodig te zeggen dat wij hem node zullen missen nu hij met vervroegd pensioen...

Hij rijgt de glibberige worm aan het haakje en werpt zijn hengel uit. Het snoer slaat een barst in de spiegel van het water. De lichte stroming in het water hier vlak bij de sluis, trekt de dobber ongemerkt naar het midden van de vaart. Hij hoeft niets te vangen, want hij lust geen vis. Als hij maar naar dat rode puntje mag kijken, en ondertussen denken.

Hij weet van zichzelf dat hij hardop praat, als hij zit te vissen, maar zijn stekkie is ver van de bewoonde wereld. Enkel de vogels kunnen hem horen, en die verstaan geen Hollands. Hij heeft in zijn leven nooit erg veel gepraat. Van jongsafaan kreeg ie de wind van voren, als ie zijn mond open deed. Strenge vader, strenge onderwijzers. Alles wat ie in zijn leven had willen en moeten zeggen, tegen haar, tegen de kinderen of de chefs op kantoor, heeft ie opgekropt. Chefs heeft ie niet meer; de kinderen hebben allang hun eigen leven, en zij is er niet meer. Dus kan hij eindelijk praten. Tegen de vissen en de waterhoentjes hier in de polder, want die luisteren prima en laten je uitpraten. Als je trouwens niet praat, hier op het water, ga je aan jezelf twijfelen. Of je er nog wel bent, zo stil is het hier. De man die de roeiboten verhuurt, zei de eerste keer:

‘Als u rust zoekt, moet u voorbij de drie molens wezen, daar komt geen mens.’

Dus vist hij altijd voorbij de molens, ook al is het een rot eind roeien. De polder is er zo drassig, dat geen boer er zijn vee aan wil wagen; er komen enkel af en toe mensen van waterstaat kijken of alles nog klopt en of de dijken het houden. Soms blijft er één op de dijk staan om naar hem in zijn boot te kijken.

‘Zo opa, willen ze bijten?’

Dan doet hij of zijn neus bloedt en houdt zich doof. Deed hij thuis ook altijd als ze aan zijn kop zeurde. Hij is hun opa niet.

... lieve Gerda, wij weten dat jij nu bij de Heer bent in de schaduw van zijn oneindige wijsheid vanwaar je dankbaar terugdenkt aan je leven met Bert en de kinderen, ook al was dat leven vaak hard en vol zorgen. Je laat een leegte achter en enkel ons geloof in...

Hij ziet die dominee nog vóór zich. Naast de kist met de bloemen van de kinderen erop: goede reis lieve moeder! Alsof ze alleen maar een weekend naar haar zus in Harderwijk was. Hij kende dat smoel van die predikant nog vaag van vroeger, toen ze nog wel eens naar een kerk gingen omdat je je kinderen wàt wilt voorhouden. De vent deed het vanaf de kansel naast haar kist voorkomen alsof hij nog dagelijks bij hen over de vloer kwam met zijn vrome handel. Na afloop van de dienst in het crematorium, toen hij in een zaaltje handen moest geven in een rij tussen de kinderen, kwam de kerel ook nog temen met zijn deelneming en hij hoort het zichzelf nog zeggen:

‘U heeft mooi gesproken, dominee, maar ik ben alleen voor mijn vrienden Bert, voor anderen gewoon de heer Smienk.’

Hij moet nog grinniken als ie denkt aan het beteuterde gezicht van meneer de predikant:

‘Vader...’ had zijn oudste dochter naast hem gesist. Maar hij had er de hele verdere dag nog lol om gehad. En later op weg naar huis, had zijn zoon gezegd:

‘Vader, het lijkt wel of je blij bent dat moeder...?’

Hij had hem eens goed aangekeken en toen zachtjes gezegd, zodat de chauffeur van de huurauto niks kon horen:

‘En jij dan?’

Zijn zoon had een rode kop gekregen en de hele rit niks meer gezegd. En dat vond ie best. De mensen praten al veel te veel zonder dat het wat uithaalt. Dat is het fijne van vissen, alleen met jezelf op het water. Vissen is eigenlijk alleen maar een smoes om alleen te zijn. Het enige nadeel is dat je 's avonds weer naar huis moet, naar die rotstad en die lege portiekwoning met al dat geluid onder, naast en boven je.

Ze is nu een paar maanden dood. Zo maar ineens gegaan. Zonder gedag te zeggen, wat ze al jaren niet meer deed. Naar bed zonder gedag te zeggen. Naar de kinderen zonder wat te zeggen. Naar de dokter zonder het zeggen. Hij merkte het alleen aan de nieuwe pillen op het nachtkastje dat ze weer eens niet kon slapen vanwege haar rug. Naar haar zus in Harderwijk zonder wat te zeggen. Maar hij mist haar wel. Jaren lang heeft ie haar wég gewenst. Maar toen ze definitief vertrokken was, begon hij haar na een paar dagen al te missen, haar gemopper over as op het kleed en dat eeuwige klagen over haar rug.

... jij hebt makkelijk praten. Jij voelt niet wat ik voel. Ik wil heus niet klagen, maar als je wist wat voor pijn ik heb altijd, zou je wel anders praten. En die dokters daar heb je ook niks aan. Je betaalt je blauw en ze weten niks anders dan: ja mevrouwtje daar zult u mee moeten leren...

Morgen ga ik lekker vissen, had hij gedacht toen hij op de avond van de crematie alleen naar de televisie zat te kijken. De kinderen die overbezorgd deden, had hij weggestuurd: ‘Ga nou maar naar huis, ik wil gewoon alleen zijn.’

En hij was met een dure sigaar op de bank gaan zitten waar zij altijd naast hem zat, meestal de halve avond slapend. Na het laatste journaal had hij de fles gepakt en een bierglas in plaats van een borrelglaasje. Op de teevee stond een foto van haar in een zilveren lijstje toen ze nog jong was. Hij was ervoor gaan staan en had gezegd:

‘Gerda, daar gá je!’

Toen had ie met het glas in zijn hand zitten kijken naar de sneeuwbui op het beeldscherm. En na twee volle glazen was hij wankelend opgestaan en had haar foto omgekeerd, want hij

[p. 71]

kon niet goed tegen die blik in haar ogen.

De volgende morgen kwam zijn jongste dochter de uitvaartbloemen water geven en zei verbaasd:

‘Waarom staat moeder achterstevoren op de teevee?’

Hij had haar onschuldig aangekeken en gezegd:

‘Ach, ze zat zo te kijken gisteravond.’

Zijn dochter had gedaan van: ik snap het, en had de foto weer goed gezet. Maar ze snapte er natuurlijk niets van. En het bierglas in de keuken op het aanrecht verried niets, daarvoor was het te groot.

Toen zijn dochter weg was, had hij de foto weer omgedraaid en dezelfde dag kocht hij in een sportzaak alles wat nodig was om te kunnen vissen, wat hij sinds zijn jongelingsjaren niet meer gedaan had, want Gerda wou het niet. Die zei altijd:

‘Van vissen komt drinken en dan kom je met een kater thuis in plaats van met brasem.’

Brasem... tegenwoordig mag je al blij zijn als je stekelbaarsjes tegenkomt in je viswater.

Hij is zo bezig met zijn gedachten dat hij niet merkt dat ie beet heeft. Maar als hij ophaalt, is de worm alleen maar van het haakje. En nu pas merkt hij dat het begint te betrekken en fris begint te worden. Dus pakt hij zijn spullen bij elkaar en roeit langzaam terug, alleen met zichzelf en de waterhoentjes. ‘Doe het nu maar rustig aan, anders ben je bekaf als je bij de verhuurder aanlegt. Je moet trouwens dat end naar de stad ook nog fietsen en de lucht voorspelt regen. En als je vóór zes uur nog een fles wilt halen, moet je opschieten...’

Terwijl hij roeit, schrikt hij op van een heldere kinderstem: ‘Dag meneer, tegen wie praat u?’

Hij kijkt opzij. Op de dijk staat een meisje naast een zwarte ouderwetse damesfiets. Ze draagt een slobberige jurk met bloemetjes en heeft lichtblond piekhaar. Zo stonden ze vroeger op de wandplaten van de lagere school. Wanneer hij niets zegt en verder roeit, blijft ze langzaam naast hem op de smalle dijk rijden. Tot ze bij de molens zijn waar de weg de dijk afmoet. ‘Dag meneer!’ hoort hij nog als alleen haar hoofd nog te zien is.

... we bedoelen het goed met je, vader. Je moet niet denken dat we je opgeborgen willen hebben. We denken alleen dat je het in zo'n tehuis meer naar je zin zal hebben dan alleen in zo'n portiek waar trouwens steeds meer van die zwarten komen wonen. Niet dat die mensen per se anders zijn, maar ze leven nou eenmaal...

Als hij de roeiboot heeft afgeleverd, begint het zacht te regenen. En even later op de fiets moet hij zijn bril afzetten, want met die vette motregen ziet hij geen pest.

Als zijn zoon en zijn dochters nou vanavond maar niet komen zaniken over dat tehuis. Normaal ziet hij ze amper. Alleen zijn jongste dochter komt elke week de was halen. En met een verjaardag ziet hij ze. Daarom voelde hij meteen nattigheid toen ze een tijdje geleden ineens met zijn allen kwamen. Ze hadden op hem ingepraat als die dominee bij de crematie, mooi maar huichelachtig. Vooral zijn oudste dochter die natuurlijk zijn spulletjes al bij haar op de flat zag staan. Hij had ze laten praten, tot ze met die Surinamers kwamen aandragen. Toen was hij kwaad geworden:

‘Ik heb liever tien van die negerinnen of wat zijn het als buren dan één eigen dochter!’

Toen ze weg waren, voelde hij zich alsof ie de toto had gewonnen. Eindelijk had ie een keer van zich afgebeten en nee gezegd als het nee was. En in de gang vóór de spiegel waar Gerda altijd haar hoed opzette als ze uitgingen, had ie verbaasd naar zijn eigen gezicht gekeken en grinnikend gezegd:

‘Bert Smienk, je wordt oud!’

En in de kamer had hij met een bierglas halfvol jenever vóór Gerda haar foto gestaan:

‘Ze willen me opsluiten, Gerda, maar die lol gun ik ze niet!’ Maar na twee glazen keek Gerda hem aan als een zuster van een bejaardentehuis. Dus had hij haar omgedraaid en toen hij naar bed wankelde, wist hij precies wat hij wou, nu het zonder haar kon, al kon hij het zich de volgende morgen nauwelijks herinneren. Pas in zijn roeiboot, voorbij de molens, wist hij het weer.

Er toetert een auto. Hij rijdt teveel naar links. Hij gaat opzij en als de auto hem passeert, ziet hij de bestuurder naar zijn voorhoofd wijzen. ‘Ouwe zak!’ denkt die man natuurlijk. En dat is zo. Hij wordt oud. Maar hoé hij dat wordt, dat maakt Bert Smienk zelf uit.

... ons bedrijf is altijd sterk geweest dankzij de degelijke plichtsbetrachting van mensen als de heer Smienk. Des te spijtiger dat bedrijfsreorganisatie ons noopt werkers als de heer Smienk te laten vertrekken. Weest u niettemin overtuigd bij dit vertrek dat onze waardering voor wat u...

Als hij de stad binnenrijdt, begint het harder te regenen. Op zijn gouden-veertig-jaren-dienst-horloge ziet hij dat het al zes uur is. Hij haalt de slijter niet meer...

Dan schrikt hij ineens van een knul op een brommer die vlak langs hem schiet. Hij komt met zijn voorwiel in de tramrail maar kan zich nog net overeind houden. Een vrouw als zijn oudste dochter komt toeschieten en bemoedert hem mopperend:

‘Gaat het weer opa? U moet op uw leeftijd ook niet meer op de fiets in die drukte.’

‘Ik ben wezen vissen en als ik wil fietsen, fiets ik.’

‘Oh neem me niet kwalijk ouwe, ik bedoelde het anders goed.’ Verongelijkt loopt het mens verder. Hij wil weer opstappen, maar zijn voorvork is verbogen. Hij trapt ertegen maar dat helpt niks. Waar bemoeien ze zich ook mee? Ik bedoel het goed, zegt zo'n mens. Ze bedoelen het altijd goed. Gerda bedoelde het goed... doe je jas aan vader, het is winderig. En dat zei ze bij voorkeur als de mussen van het dak vielen. Zijn kinderen bedoelen het goed... zo'n tehuis is echt het beste, daar ben je onder leeftijdgenoten. Ouwe mopperkonten zullen ze bedoelen.

Hij zet zijn fiets onafgesloten tegen een boom, haalt de visspullen eraf en loopt ermee verder. Hij heeft dat roestende kreng eigenlijk niet nodig. En waarom zou hij in de regen naar huis lopen waar geen mens op hem wacht? Dus gaat ie de eerste de beste kroeg die er een beetje rustig uitziet, binnen. Gerda staat toch omgedraaid op de televisie. ‘Zo opa, wezen hengelen?’ vraagt de man achter de tapkast die hij eerst niet goed ziet omdat zijn bril beslaat. Ja, ik ben wezen hengelen en mijn emmer met paling staat buiten. Maar zoiets denkt hij altijd alleen, hij krijgt het nooit over zijn lippen. Hij zet zijn natte visspullen in een hoek en gaat aan een leeg tafeltje zitten. Een dikke man aan de bar begint meteen met hem te praten, maar hij knikt alleen maar af en toe ja of nee. Het is net zo'n type als zijn laatste chef op kantoor, maar dat is ondertussen vijftien jaar geleden, dus die is onderhand ook al oud. Toch ziet hij hem nog zo vóór zich. Ook zo'n man die het goed bedoelde... waarom zou je blijven werken tot je vijf en zestigste Smienk, als machines dat saaie werk van je zo kunnen overnemen en jij met vervroegd pensioen? Saai werk noemde hij het, maar je had tenminste wat omhanden, ook al was het alleen maar tabelletjes invullen. Hij had eerst geweigerd, maar dat haalde niks uit. Die computer kwam toch. Wat die kapitalisten in hun hoofd hebben, hebben ze niet in hun kont. Hij was hun te duur met dat beetje salaris dat hij verdiende. En toen ie met drie en zestig ophield, zei iedereen:

‘Wees blij, nou kun je nog van je leven genieten.’

Maar hoe moest je van je leven genieten, als je iedere gulden drie keer moest uitgeven. Af en toe naar de eendjes in het park en een stiekeme borrel was zijn enige verzet, want je kon niet de hele dag je benen optillen omdat je vrouw zo nodig moest zuigen.

[p. 72]

... til je benen nou eens op, of ga ergens anders zitten. Telkens als ik met de stofzuiger ergens moet zijn, zit jij me in de weg. En er ligt weer as op het kleed. Waarom ga je niet wat wandelen of iets anders nuttigs? Andere mannen van jouw leeftijd hebben tenminste wat omhanden, die zitten niet...

Na drie borrels staat hij op en maakt zijn natte jas dicht. Hij betaalt en loopt naar de deur.

‘Hé opa, je vergeet je visspullen!’ roept de man hem na. Zijn spullen, dat is waar. Maar wat zou het?

‘Geef ze maar aan je zoontje, ik heb ze niet meer nodig!’

Een half uur later komt hij zonder fiets en zonder hengels thuis. Bij zijn portiek staat een buurvrouw die hij pas met de crematie heeft leren kennen.

‘Zo meneer Smienk, zonder fiets? Ik dacht dat u was wezen vissen.’

‘Was ik ook,’ zegt hij kortaf en wil de trap op.

‘En wouen ze bijten?’

Hij kijkt haar aan. Net zulke ogen als Gerda. Uit hun mond komt altijd wat anders dan in hun ogen te lezen staat.

‘Ze hoeven niet te bijten, als ze maar met mijn dobber spelen. Ik hou trouwens niet van vis.’

Het mens snapt er niks van. Ziet haar buurman met zijn hengels op de fiets vertrekken en hij komt terug zonder iets.

‘Maar hoe kan dat nou? U was toch op de fiets? Is er wat gebeurd?’

‘Niks bijzonders,’ zegt hij en gaat de trap op. Straks hoeft hij geen trappen meer te lopen, dan heeft ie een lift. Hij hoort het zijn dochter beamen, maar die denkt aan een bejaardentehuis. Op de mat ligt een briefje. Aan het handschrift te zien, van zijn zoon. Hij raapt het op en leest. Godverdomme! Ze zijn zonder hem van alles aan het regelen! Of hij morgen bij zijn zoon thuis kan komen praten samen met iemand van de sociale dienst over plaatsing in een bejaardentehuis. Er is haast bij... Hij gooit het briefje in de pedaalemmer in de keuken en als hij met zijn glas en met de fles waar nog een bodempje inzit, de kamer binnenkomt en net lekker wil gaan zitten, gaat de telefoon. Het is zijn jongste dochter en hij weet al wat ze gaat zeggen.

... papa ik moet op school een versje leren voor als jij jarig bent. Maar het is heel moeilijk, nog moeilijker dan toen ik met nieuwjaar dat versje had geleerd van: nu staan wij voor het nieuwe jaar, het oude haast voorbij. En ik mag het van mama niet aan jou verklappen, maar je weet toch wel...

Het is lang geleden dat zijn kinderen hem nog nodig hadden en zijn raad vroegen. Nu vertellen ze hem wat híj́ moet doen.

‘Ik heb de hele dag geprobeerd je te bereiken, waar was je?’

‘Vissen, wat anders?’

En ze begint ook over die maatschappelijk werkster. Hij scheept haar af:

‘Ja ik zal morgen wel opbellen. Dat tehuis loopt niet weg!’

‘Ja maar er komt heel wat bij kijken, vader. Ze moeten je keuren en je zal niet alles kunnen meenemen, dus dat moeten we goed regelen wat wel en wat niet.’

Ze bedoelt natuurlijk: wat wij willen en wat jij mag houden, maar ze zegt het netter. De tijd dat ze nog op zijn schoot kroop, is allang voorbij. Vroeger had ze net zulke rode konen en van dat peenhaar als dat kind op de dijk vanmiddag... tegen wie praat u? Hij legt de hoorn op de haak en schenkt de fles leeg in het bierglas. Dan doet hij de televisie aan. Honger heeft ie niet. Een show. Terwijl er een mager grietje staat te hupsen met een microfoon in haar hand, pakt hij het boek van de tafel dat hij een tijd geleden ergens onder in een la vond en opnieuw is gaan lezen. Hij slaat het open en laat het grietje op de teevee verder hupsen in haar glitterbroek... over het leven der indianen. Eigenlijk heeft hij zich altijd geïnteresseerd in hoe ze bij andere volkeren leven. Vroeger las hij wat af. Maar toen kwam de televisie en dan ga je steeds minder lezen.

‘Als bij de stam der.,’ hij kan die rare namen niet meer goed lezen, zo ingewikkeld, ‘... een oude man zijn einde voelt naderen, trekt hij alleen het bos in of de bergen, wetend dat zijn tijd gekomen is en dat jonge, sterkere krijgers dan hij zijn taak zullen overnemen. En daar in de eenzaamheid van het bos of hoog in de bergen, met boven zich de stille hemel en om zich heen de nachtelijke geluiden der dieren, neemt hij giftige en verdovende kruiden tot zich om voorgoed in te slapen...’

Een tijd later schrikt hij wakker. De teevee zendt alleen nog sneeuw uit en het boek ligt open op zijn schoot. Hij ziet dat zijn glas leeg is, maar weet niet meer dat hij ervan gedronken heeft. Slaperig staat hij op en gaat naar zijn koude bed.

... u moet niet denken, meneer Smienk, dat u op stel en sprong naar een tehuis zult moeten. Er is namelijk een lange wachtlijst en de procedure in uw geval vergt nogal wat tijd. U zult allereerst medisch moeten worden gekeurd wat natuurlijk een formaliteit is. Van uw kinderen heb ik begrepen dat u nog kerngezond...

De volgende morgen is hij al vroeger wakker en hij realiseert zich dat vanaf vandaag alles anders is. Zijn fiets staat ergens tegen een boom en het zoontje van de barkeeper gaat vandaag met zijn spullen vissen. Als hij nog naar zijn stekkie wil, zal hij een taxi moeten nemen. En waarom eigelijk niet? In de la van het dressoir ligt zijn spaarbankboekje. De laatste keer dat hij er geld vanaf heeft gehaald, was vorig jaar met hun gouden huwelijksfeest, toen Gerda nog leefde. Hij had geboekt voor een driedaagse trip naar Londen voor hun tweeën. Maar toen het eropaan kwam, wou zij niet en kon hij de annuleringskosten betalen. Ze wou niet met de boot en niet met het vliegtuig, dus ging het feest niet door. Dat andere wel, met kinderen en kleinkinderen, want dat wou zíj́: een diner voor allemaal in een dure tent waar je voor de grijns van de obers net zoveel moet betalen als voor een biefstuk. Zonde van het geld! En hij had nog zo aangedrongen op die reis. ‘Doe het nou, het is misschien de laatste kans van je leven.’ En dat klopte, want vlak na de gouden bruiloft ging ze ineens dood. Een kennis van hun gaat elke winter met zijn vrouw naar Spanje. Hij is nooit verder gekomen dan zijn stekkie in de polder en met de zaak één keer per jaar naar Valkenburg of de Deltawerken. Hij steekt het spaarbankboekje in zijn zak, draait de foto van Gerda om, om gedag te zeggen en gaat naar beneden.

Hij loopt naar de taxistandplaats bij het winkelcentrum. Tuk op een vrachtje, komen er drie chauffeurs tegelijk op hem af. ‘Ik wou de hele morgen een taxi; ik moet een hoop dingen regelen.’ Het verbaast hem zelf dat het zo glad zijn mond uit komt.

‘Dat kan vader, als je betaalt, want dat kan een kostbare grap worden,’ zegt één van de drie, een klein zuur ventje. Hij laat zijn spaarbankboekje zien en zegt tegen de aardigste van de drie, een dikke blonde met een Ajax-t-shirt:

‘Ik wil eerst geld opnemen, dus kan je controleren of ik poen heb.’

Even later zit hij als prins Bernhard zelf, op de achterbank van de taxi en laat zich naar de bank rijden.

Het meisje aan het loket doet even moeilijk, als hij het hele bedrag van vijfduizend gulden ineens wil opnemen. Maar nadat ze heeft gesmoesd met een broertje van Wiegel in een apart glazen kamertje, kan het.

‘Graag eentje klein,’ zegt hij zelfverzekerd, als ze hem vijf lappen van duizend wil geven.

... de loononderhandelingen tussen werkgevers en werknemers zijn in een beslissende fase van het overleg afgebroken, omdat de standpunten van beide partners onverzoenlijk leken. De woordvoerder van Sociale Zaken tekent hierbij aan, dat het niet bereiken van een loonakkoord en de krapte op de kapitaalmarkt het politieke klimaat...

[p. 73]

De taxichauffeur vraagt waar de reis nu heen gaat en draait aan de autoradio tot de sociale partners hun plaats afstaan aan ‘Luv’.

‘Of wou dat gezwets horen? U zegt het maar. De klant is koning’.

‘Ik ben allang gepensioneerd. Het interesseert me niet meer.’

‘Leuke meisjes, Luv, altijd beter dan de tweede kamer of niet soms? Maar waar wou u naartoe?

Ze rijden naar het centrum waar hij de man laat stoppen bij een dure herenmodezaak, want hij wil straks goed voor de dag komen.

De verkoper die eerst een beetje argwanend kijkt, wordt ineens poepbeleefd, als hij een jas wil van achthonderd gulden en een witte zijden shawl van twee honderd gulden. En hij staat tegen zichzelf te grinniken in de spiegel van de paskamer. Ze moesten hem eens zien in zijn hengelkloffie, dan zouden ze hem niet eens hebben binnengelaten.

Hij houdt de jas aan en laat zijn oude jas inpakken. En betaalt kontant. Als hij de taxi weer instapt, reageert de chauffeur meteen:

‘Met die nieuwe jas van u verhoog ik het tarief.’

Hij grinnikt:

‘Dat was mijn eigen loonmaatregel. Ik wou nu graag de polder in.’

De man kijkt om en zegt opgewekt: ‘Gelijk heb u. Maar welke polder zal het wezen?’

‘Waar ik altijd ga vissen. Ik zal het wel wijzen.’

Terwijl ze steeds verder de stad uitrijden, ziet hij de taximeter lopen en hoe hoger het bedrag wordt, des te lekkerder voelt hij zich. Altijd heeft ie moeten sabbelen voor elke gulden en nu kan het hem niet hoog genoeg oplopen. Het zijn zijn eigen centen.

Als ze op de smalle dijk bij de molens rijden, vraagt hij de chauffeur te stoppen. Hij stapt uit en kijkt over het water en de polder erachter. De chauffeur komt naast hem staan en draait een shaggie.

‘Lekker rustig hier hè? Ik moest vaker zo'n vrachtje hebben naar de vrije natuur. Dat doet een mens goed.’

‘Hier ging ik altijd vissen,’ zegt hij, alsof de laatste keer jaren geleden is.

‘Heb ik geen geduld voor,’ zegt de man, ‘voor vissen. Ik ga liever naar een goede voetbalwedstrijd.’

‘Er woont hier een meisje met peenhaar en rode wangen,’ zegt hij vóór zich uit.

De chauffeur lacht.

‘Die kan ik u ook bezorgen. Ik heb drie dochters met peenhaar. Had mijn vrouw vroeger ook. Nou heb ze rode krullen. Mode.’ Later rijden ze terug. Onderweg laat hij de man nog stoppen bij een slijterij voor een fles ouwe klare. Als ze vóór de deur van zijn portiekwoning stoppen, staat de meter op honderd zes en vijftig gulden. Hij geeft tweehonderd gulden.

‘Dat hoeft nou ook niet,’ zegt de man.

‘Geef het maar aan die dochters van je met hun peenhaar. Dat verdienen ze want ik heb fijn met hun vader gepraat.’

Hij loopt de trap op en doet de huisdeur open. Als zijn kinderen hem nou maar met rust laten vanavond. Want hij wil die fles helemaal leegdrinken terwijl Gerda toekijkt. Om te oefenen.

... veel van onze bejaarde medemensen verkeren daarom in een hevige identiteitscrisis. Hun bestaan was immers zo afhankelijk van een op produktiviteit gerichte samenleving, dat zij op latere leeftijd als de noodzaak tot arbeid wegvalt, de zin van het leven niet meer zien. Wij jongeren, hebben er geen idee van hoe...

Omdat er op de televisie alleen maar geklets is, duwt hij de knop in en drinkt zijn bierglas leeg. Later gaat hij naar bed en slaapt als een os.

De volgende morgen doet hij zijn beste pak aan en scheert zich zorgvuldig. Dan zoekt hij alles wat waardevol is bij elkaar en legt het in de keukenla. Daarna schrijft hij een kort briefje dat hij onder de asbak op de salontafel legt. ‘Alles wat waarde heeft ligt voor jullie in de la bij de polissen. Zie maar wat je ermee doet, maar vreet elkaar niet op, dat heb ik je nooit geleerd. Je vader.’

Hij pakt het boek over het leven der Indianen en Gerda haar potje met slaappillen dat nog bijna vol is. Het zilveren portretje laat hij staan, anders hebben de kinderen daar weer wat van te zeggen. Echt zilver notabene. Wie er op de foto staat, doet er niet toe. Hij belt een taxi en even later komt hij in zijn nieuwe jas en een koffertje met wat spullen de trap af. In het portiek staat de buurvrouw van eergisteren:

‘Goh, meneer Smienk, gaat u op reis?’

Hij zegt zacht:

‘Een begrafenis.’

De taxi staat er al. Hij stapt in en zegt tegen de chauffeur die de deur voor hem openhoudt:

‘Amstelhotel.’

‘Komt in orde meneer.’

Een half uur later staat hij in de lounge van het hotel en laat zich inschrijven. Nog nooit eerder heeft hij zo'n chique boel bij elkaar gezien.

‘Voor hoeveel nachten meneer?’

‘Drie nachten. En ik wil graag vooruit betalen. Drie nachten met ontbijt op bed.’

De receptionist tovert een beroepsglimlach op zijn gezicht:

‘Oh maar u hoeft volstrekt niet vooruit te betalen, meneer Smienk.’

‘Nee, dat begrijp ik, maar ik doe het liever,’ zegt hij zacht.

Hij schrijft zijn naam en adres op een kaartje en legt een briefje van duizend op de balie.

‘Laat de rest maar zitten.’

De man kijkt verrast en wenkt dan een bediende in een fluwelen jasje die met hem de lift ingaat en zijn koffer wil dragen.

‘Nee die draag ik liever zelf.’

Op de derde verdieping stappen ze uit de lift. Een gang met dik tapijt. Een brede deur.

‘Alles naar wens meneer?’

De kamer ziet uit op de Amstel. Aan de overkant ziet hij het gebouw van de Nederlandse Bank boven de huizen uitkomen. Als hij de ramen opent, hoort hij een tram over de brug gaan.

‘Alles naar wens meneer?’ De man staat er nog in zijn fluwelen jasje. En ineens beseft hij dat hij hier niks meer zelf hoeft te doen.

‘Ik zou graag drie flessen oude bols en een fles Franse cognac hebben.’

‘Komt in orde meneer.’ Hij hoort nu pas dat de man een accent heeft. Waarschijnlijk een Turk of een Marokkaan.

Hij loopt de ruime kamer rond. Televisie, radio. Een kleine koelkast met flesjes fris. Een aparte badkamer met ligbad en w.c. en kraakheldere handdoeken. Hij opent zijn koffer en zet de pot met slaappillen op de wastafel.

Even later is de hotelbediende er met drie flessen zeer oude bols en een fles cognac die hij alleen maar uit advertenties kent. De man heeft een mooi slank borrelglaasje en zo'n groot bollen cognacglas meegebracht.

En als hij even later met het cognacglas vol jenever vóór het raam zit en tevreden naar buiten kijkt, vraagt hij zich af, wanneer hij het het beste kan doen: vóór het open raam, als de kantoren uitgaan en al die mannen op hun fiets de brug over komen, zoals hij vroeger, op weg naar de boerenkool en de kinderen, of 's avonds vóór de teevee na het laatste nieuws.

... de weersverwachting voor morgen en overmorgen luidt: lichtbewolkt met plaatselijk een bui. Wind van zwak tot matig uit west tot zuidwest. Minimumtemperaturen acht graden, maximum 15 graden in het westen en 18 in het zuidoosten van het land. Verwachting voor het weekend...

[p. 74]

De volgende morgen wordt hij gewekt voor het ontbijt door een aardig meisje. Het duurt even tot het tot hem doordringt waar hij is en wat er de vorige dag gebeurd is.

‘Alstublieft meneer en eet smakelijk.’ Hij kijkt haar na. Hoe lang is het geleden dat hij het tussen zijn benen merkte als hij een meisje nakeek?

Als hij zijn eitje - wat hij bij Gerda nooit kreeg vanwege zijn gezondheid - heeft leeggegeten, gaat hij in zijn pyama vóór het raam staan. Beneden hem op de Amstel komt een bootje voorbij tuffen met een hengelaar. En over de brug fietst een meisje met net zo'n peenhaar als toen hij voor het laatst zat te vissen. Meneer, met wie praat u?

Dan loopt hij naar de telefoon en vraagt de receptie hem te verbinden met het kantoor van zijn zoon.

‘Waar zit je, vader? Ik ben aan de deur geweest en een buurvrouw zei...’

‘Ik ben een paar dagen op pad, jongen. Je moet die afspraak met de sociale dienst maar verschuiven.’

En voordat zijn zoon lastig kan worden, legt hij op.

Die buurbrouw zei natuurlijk:

‘Uw vader was zo chique en hij ging naar een begrafenis.’

Dat klopt dan aardig. Ze weten alleen niet wie zijn begrafenis. Hij kleedt zich aan en neemt de lift naar beneden. Bij de balie bestelt hij een taxi en laat zich naar het park rijden waar hij op een bank naar de eendjes gaat zitten kijken. Aan twee kinderen die vlak bij zijn bank spelen, vraagt hij of ze een ijsje willen en hij geeft ze een tientje.

‘Gossie wat veel!’ zegt de een en de ander zegt, terwijl ze al op weg zijn naar de ijskraam:

‘Ah joh die ouwe is gek, een tientje.’

Tevreden laat hij zich een uur later door een andere taxi terug naar het hotel rijden. Onderweg meent hij zijn dochter met haar kind achterop te zien langskomen.

Aan de balie vraagt hij of hij de flessen drank van gisteren kan betalen, maar het meisje dat er zit, weet niet hoe dat moet.

En als hij in de lift staat en zijn gezicht in het spiegeltje ziet boven de chique kraag van zijn nieuwe jas, besluit hij ineens niet langer te wachten. Op zijn kamer pakt hij het cognacglas, de flessen en het potje pillen en gaat vóór het open venster zitten. Hij heeft lekker geslapen in dat prachtige bed. Hij hoort de trams op de brug en de bootjes op het water. En de Nederlandse Bank kan alles op de voet volgen. Hij neemt het laatste briefje van duizend uit zijn portefeuille en laat het uit het raam dwarrelen. Eerst waait het in de richting van de Nederlandse Bank, maar dan drijft het een hele andere kant uit. Hij schenkt het glas vol en pakt de pillen. Hij heeft het precies uitgerekend. In elk glas drie pillen. Ze lossen makkelijk op en hij proeft ze amper in de jenever. Na drie glazen ziet hij Gerda over de brug fietsen in een gebloemd jurkje met de borsten van vroeger en met de ogen van naderhand. Na zes glazen als het al wat fris begint te worden bij het open raam, kruipt het peenharen meisje uit de polder op zijn schoot en vraagt zachtjes:

‘Tegen wie praat u meneer?’

... niet lang na de dood van jullie moeder, is ook vader geroepen om vóór de Heer te verschijnen. Hij heeft het verlies van zijn dierbare vrouw niet kunnen dragen en wanhopig van verdriet stelde hij een daad die ons met afschuw vervulde. Maar wie zijn wij om te oordelen over dit...