Bzzlletin. Jaargang 9

[p. 37]

Marko Fondse
In opdracht van de kwatrijnen

Het is mijn opdracht om over de poëzie van Ida Gerhardt te schrijven. Dat brengt mij in de mallotige positie van iemand die uilen naar Athene moet dragen. De gedichten van Ida Gerhardt zijn immers zo klaar, dat alles wat er over te zeggen valt er al in is uitgedrukt en naar mijn gevoel alleen nog maar ruimte voor perifrase laat. Dat zou een reden kunnen zijn voor het feit dat er, althans bij mijn weten, zo weinig over geschreven is. Maar de ware reden is natuurlijk de vrijwel algehele onverschilligheid, die haar werk bijna altijd ten deel gevallen is, ondanks de incidentele eerbewijzen in de vorm van literaire prijzen, die in ons land zo vaak de functie van zoethoudertjes hebben.

Het laatste dat in me opkomt is dan ook wel een literaire benadering van Ida Gerhardts werk. Dàt ik überhaupt over haar schrijf - en o, wat valt het me zwaar - heb ik te wijten aan het volgende fragment uit een Hollands dagboek, dat ik voor NRC Handelsblad schreef (17 mei 1980).

Beb Vuyk belt me, ze zoekt Peter Verstegen. Als scholier al las ik haar boeken stuk. Zo lees je later niet meer. Ik besefte dat er aan mijn dankbaarheid jegens haar niets veranderd was.
Zij en Ida Gerhardt, die mij kort geleden ook belde over Peters blad in wording De Tweede Ronde (...) Weer die veneratie met ietwat knikkende knieën. Zo moet het ook zijn. Sonetten van een leraar, Kwatrijnen in opdracht, werk dat evenzo voor een groot deel mijn levenshouding heeft bepaald, houvast sinds je jonge jaren.

Deze passage zet de toonaard van wat ik te zeggen heb. Waarschijnlijk heeft hij bij de redaktie van dit tijdschrift vermoedens en verwachtingen gewekt, waarvan ik al van te voren weet dat ik ze niet kan honoreren. Want stond daar niet veel meer dan ik op grond van geleid leven kon verantwoorden? Was mijn levenshouding genormeerd aan de geest van Ida Gerhardt en was dat ook maar in de verste verten mogelijk? En dat houvast, was dat niet meer dan de som van al das Böse das man lässt? De wens zal de vader van de gedachte geweest zijn en de ontroering van mijn jonge jaren heeft me zeker parten gespeeld. Maar tegelijk weet ik - ook al is het anders geweest, dan is de wens al winst en die ontroering gelukkig niet het onwerkzame subgevoel waarvoor zich, bij ontstentenis van een hanteerbaar begrip, het lodderige woord jeugdsentiment in de taal heeft genesteld. Het veronderstelt een dierbaar sfeertje van zeepsopmuziek, namen en helden van de dag, ondiepe gevoelens die zich bij voorbaat al aan verzuivering onttrekken. Ik ben blijkbaar nooit jong geweest, want bij mij werkt het niet. Wat zo veel anderen ‘dierbaar’ was, van generatie tot generatie wisselend met totale uitwissing van het voorafgaande, wekt bij mij nog steeds alleen maar weerzin, treurnis en gevoelens van onherstelbaar verlies en verspilde levenskracht. Ik zie één continue stroom van moedwil, misverstand, onverstand en brutale kwaadwilligheid, verheerlijking van bruten en valse Assepoesen, waarvan dat jeugdsentiment de mentale weerslag is, ingebed in de wezenloze genoegens van de schoolfuif, die oneindig uitkringend in de maatschappij iedere behoefte aan een gedegen schoonheid lijkt te hebben uitgewist, geperverteerd intellect, trahison des clercs.

Wat anders drijft een jongmens naar de poëzie dan juist de nauwelijks bewuste drang te ontsnappen aan die mentaliteit, met alle vereenzaming die daarvan vrijwel automatisch het gevolg is? Waarom zijn de gezichten van medeleerlingen uit die gymnasiale jaren uit mijn herinnering verdampt en zijn de titels van een paar dichtbundels bij machte om landschappen en daarmee vervlochten levensgevoel weer op te roepen, alsof ze in de loop van dertig jaren niet tot onherkenbaarheid toe zijn geschonden en verramponeerd? Niets in mij stempelt me tot een lofprijzer van gedane tijden. Mijn kinderjaren vallen samen met crisis en kataklysme en wat ik nog aan natuur en natuurgevoel heb gekend was ook maar een iets groter restant van wat ontsnapt was aan de ijzeren wetten van de economie. En een ijzeren wet is die, onder welke de ingenieur en de commis-voyageur exclusief de dienst uitmaken, de homines dynamici en hun kompanen. Van ijzer heet de wet om iedere discussie of tegenwerping bij voorbaat te ontkrachten. Macht met kracht van wet.

Ik heb de Kwatrijnen in opdracht na dertig jaar weer in handen genomen, maar wacht me nog wel om ze meteen te herlezen om te voorkomen dat ze daardoor zouden interfereren met het residu dat ze na de lectuur van destijds in me hebben achtergelaten. Ik lees dus alleen de bibliografische aantekening, die mij leert dat mijn huidige editie de derde, gewijzigde druk is. De eerste was van 1947. Die heb ik vroeger in handen gehad, in 1951, want ik las de bundel tegelijk met de Sonnetten van een leraar, die in dat jaar was uitgekomen. Destijds woonde ik in huis bij een kinderloos lerarenechtpaar in Heerlen. Al twee maal was ik toen uit een leefsfeer weggerukt, waarin ik juist een beetje begon te aarden, het Kennemerse en het Zeeuwse. Vooral Zeeland had toen al zo veel indruk op me gemaakt, dat kwetsbaarste, meest geschonden landsdeel nu, dat een echte identificatie met Zuid-Limburg er voor mij nauwelijks meer inzat. Ik verkeerde daar in wat ik maar mildelijk zal aanduiden als de haute société protestante, de bovenlaag van de overwegend katholieke mijnstreek, die een gymnasium en HBS had gesticht om haar kroost aan Roomse indoctrinatie te onttrekken. Die school was goed, maar het milieu heeft nauwelijks indrukken bij me achtergelaten, uitgezonderd een aantal leraressen en leraren, vooral mijn ‘pleegouders’. Literatuur, vooral ook poëzie, schilderkunst, muziek, bij hen in huis had dat allemaal dezelfde vanzelfsprekendheid, waarmee het in mijn eigen ouderhuis, maar buiten onze schuld, ontbrak. (Mijn moeder moet er een instinct voor hebben gehad, zij wist feilloos waar mijn behoeften lagen en aan wie zij me kon toevertrouwen.) De Sonnetten van een leraar werden mij direct na hun verschijnen voorgelezen en vanuit het lerarenmilieu becommentarieerd. Ik zal er niet over schrijven, omdat ik van die stand nogal vervreemd ben geraakt, al heb ik zo mijn vermoedens over het huidige onderwijs en het onderwezene. De Kwa-

[p. 38]

trijnen behoefden voor mij geen commentaar, ze waren zelf het meest welsprekende commentaar op alles wat me aanvloog, zodra ik me buiten het cordon sanitaire van mijn toenmalige opvoeders begaf. Als allesbehalve eenkennig maar wel eenzelvig kind en al even eenzelvige jongeman opgegroeid in zo verschillende landschappen (en er zouden er nog heel wat bijkomen), kende ik de overmacht van het landschap over gevoel en verbeelding. Iedere schending daarvan schendt de levenskansen van wie daarin moet leven, of men zich dat bewust is of niet. Dát is een echte ijzeren wet, op overtreding waarvan ontworteling, neurosen en wanhoop staan. Wie het niet gelooft, heeft niet rondgekeken, of zich zonder slag of stoot verzoend met een minimum aan natuurimpulsen. Ik wist het al heel vroeg:

Wie om het slopen van een huis kon schreien,
- omdat het scheef tussen blokken stond -
voelt zich onttroond waar hij dacht te gedijen.
Hij slaat zich steeds weer aan de stroomlijn wond.

Die regels vond ik terug in een lang gedicht dat ik in die jaren vijftig schreef en poëzie is misschien wel de beste documentatie voor wie op zoek is naar zijn vroeger zelf. Ik heb ervan geweten.

Die naoorlogse tijd; die trotse jaren van de wederopbouw. De edelgermaanse hunnen afgelost door de American way of life, toen nog getemperd door een restant Frans prestige, totdat ook dat was uitgewerkt en Nederland helemaal leek te verworden tot een voorgeborchte en vaalt van de Angelsaksische wereld. Hoe heb ik me een displaced person gevoeld in eigen land. Het enige dat mij daaraan nog leek te kunnen binden was mijn taal, waaraan ik verknocht was met de liefde van een kind, dat aanvankelijk geheel op zelfwerkzaamheid en literatuur was aangewezen voor zijn vorming in een geestelijk niemandsland. In die tijd werd met grote voortvarendheid de basis van veel van onze huidige ellende gelegd, - overbevolking en plannerdom. Een nachtmerrie van bolle buiken. Tussen de twintig en veertig waren alle vrouwen zwanger en anders zwart, want non. De stembuszege werd in de alkoof uitgevochten door het toenmaals minst voorgelichte en verlichte volksdeel. Een groei zonder grenzen, aanmaak van mensen als pendant van een industrie van afvalprodukten en dat alles gepredikt als Gods wil.

Ze hebben alles tot op 't merg verpest.
God met de clerus en met encyclieken,
de liefde met het grote huwelijksnest
en de natuur met al hun stinkfabrieken.

Deze lucide regels van Greshoff, nog van voor de Tweede Wereldoorlog, geven in grote lijn en in details de ware samenhang van die ontwikkelingen aan. De poeta vates. Dichters hebben wij nodig, geen sociologen...

Die ‘natuur’ kwam in de poëzie van voor 1950 als subject matter nog volop aan haar trekken. Bij Bertus Aafjes, een van de aardigste escapisten van zijn tijd, was zij nog de vanzelfsprekende bron, die als een geestelijke Nijl alle grote historische tijdperken voedde. Deze nu vrijwel vogelvrij verklaarde dichter wordt geen grofheid bespaard, maar ik ben geneigd de vervlakking van zijn talent toe te schrijven aan de voortschrijdende uitholling van zijn levensvoorwaarden. Zich verweren doet hij niet, noch is er iemand die het opneemt voor het beste van zijn werk, sedert de alumni van het voormalige ULO de literatuur in vrijwel al haar geledingen hebben overgenomen. Aafjes haalt wellicht zelden het peil van Nijhoff of Achterberg, die nochtans zijn vrienden waren. Maar wie doet dat wel? Wil men Aafjes recht doen wedervaren, dan moet men zich allereerst afvragen aan welke voorwaarden een leefwereld moet voldoen om überhaupt een dichter van zijn type te creëren en geliefd te maken, waarbij het niveau voorlopig gevoeglijk buiten beschouwing kan worden gelaten. En die voorwaarden zijn? Precies, natuurbesef en cultuurbesef, juist dat dubbele besef, dat uit de samenleving werd weggeteeld en in de literatuur sedert 1950 een onafgebroken neergang heeft beleefd. Het is dat besef, dat zich bij Ida Gerhardt, en waarlijk niet alleen in de Kwatrijnen, voordoet in een hardere, bazaltachtige formatie, vrij van het escapisme van haar Roomse tegenvoeter en van diens sensuele verlokkingen, protestants zonder de huilerige aanroepingen van de Heer als opvulsel en rijmslag, die zo veel ‘christelijke’ poëzie van voor en uit die tijd zo lamentabel en ongenietelijk maakt. Aafjes probeerde nog alle verrukkingen van oudheid en volgende beschavingen in zijn poëzie in te lijven, een weemoedige bezigheid, waarvan ik althans de intentie nog steeds waardeer. Bij Ida Gerhardt, gedeeltelijk door dezelfde bronnen gevoed, vinden wij, in strafgepolijste vorm een innerlijke weerbarstigheid, die zich aan geen begoocheling overgeeft en al heel zelden aan weemoed. Bij haar de regelrechte toorn om de verwording van de Lage Landen als natuur- en cultuurgebied, waartegen, zeker in de randstad Holland, geen kruid meer wast.

Hoe is het gesteld met de relatie natuur, of, om tegenwoordig begrepen te worden, milieu en literatuur in ons land? Ik ben daarvoor op mijn geheugen aangewezen in het Franse vlek, waar ik dit schrijf. Met de al geciteerde regels van Greshoff als gangmakers ontrollen aan mijn breinkas de volgende disparata.

Willem Frederik Hermans was, volgens dat beetje geheugen, de eerste literator die op zijn onverbloemde manier de belijders van het hoe meer zielen hoe meer vreugd voorrekende wat de natie te wachten stond, waarbij de overwegingen die bij mij zo zwaar tellen overigens nauwelijks een rol speelden. Hij deed dat in Podium, in de voorpublikatie van Ik heb altijd gelijk, 1951. Gebrul om censuur. Podium beschlagnahmt. Ik woonde, als gezegd, in een protestantse enclave binnen het Roomste van het Roomste en de incidenten heugen me nog zeer. Wie het nog eens wil natrekken sla er de Mandarijnen op zwavelzuur maar op na. Hermans werd voor mijnheertje gedaagd door de geestelijke voorzaten van het huidige CDA, dat nu de matiging en onthouding als hoogste beginsel predikt. Het gelijk van Hermans Lodewijk Stegman haalde natuurlijk net zo veel uit als de elegische voortbrengselen van de zachtere krachten in de letteren.

Al decennia eerder had een van onze grootste vergetenen, P.H. van Moerkerken de verwoesting van het Gooi geboekstaafd in De ondergang van het dorp. Frederik van Eeden was mateloos bekommerd om het Hollandse landschap. Busken Huet had lang voordien al de staf gebroken over de laat negentiende-eeuwse uitleg van Amsterdam, die het begin van nog onvoorstelbaarder horreurs en mensvijandige architectuur zou worden. Het lijkt zinvol de geschiedenis van de relatie tussen milieu- en cultuurvernietiging te schrijven.

Ik ging bij mijn geheugen te rade, omdat ik in de Verantwoording bij Kwatrijnen in opdracht het volgende las. Zij werden geschreven in het tweede en derde jaar na de bevrijding. De neiging ‘alles waarin een klein land groot kan zijn’ te sacrifiëren was reeds toen (mijn cursivering, M.F.) zichtbaar. Besef van de - nu een kwart eeuw lang - aangerichte schade wordt de laatste jaren wakker en mobiliseert de besten onder ons volk.

Dat schreef Ida Gerhardt in 1971. Reeds toen? Doet zij zich hier dommer voor dan zij is? Er zijn voldoende vindplaatsen in haar werk, die wel andere taal spreken. Hoe lang duurt toen? Zou Gorters Mei niet ook al een bezwering van angst om ‘de tuin die Holland heet’ kunnen zijn? Wie van de schoonheid zingt weet haar bedreigd. Anders is zij een onuitgesproken element, waarin mens en ding gedijen. You'll never ask for water, untill your well runs dry.

Wat er ook van zij, die besten van ons volk zijn geen driftige poëzielezers geweest, of bedroevend gering in aantal; want de derde druk van de Kwatrijnen dateert van 1971 en er is nog steeds geen vierde, terwijl die van 1947 al een jaar later een herdruk beleefde. Werden ze in die tijd alleen maar gelezen om hun schoonheid als dichterlijke werkstukken? Dan heeft het

[p. 39]

maar kort geduurd. Aan de boodschap ervan heeft ons land althans geen boodschap gehad. En het zou ook te veel eer voor de literatuur zijn om de illusie te koesteren dat er van haar ook maar enige impuls tot ‘milieubewustwording’ zou zijn uitgegaan. Niet iedereen heeft nu eenmaal de profetische reukzin van de dichteres die schreef:

Nòg murmelen de schelpen: Gorters Mei.
Zijn naam ruist op de brandingskam voorbij.
De landwind antwoordt niet. - Een voze reuk
waait van de troosteloze duinenrij.

Toen de reuk in kwestie ook tot de ongeletterden begon door te dringen, kon een geheel daartoe gegrondvest ministerie hem al niet meer keren. Vergeeft u mij deze ongewilde frivoliteit, - ik ben al zo zeer een kind van mijn geurige tijd, dat ik die voze reuk letterlijk neem, terwijl hij bij Ida Gerhardt natuurlijk figuurlijk, spiritueel genomen moet worden. Maar onze snuffelpalen - dat staat voor mij vast - registreren al evenzeer een geestelijk klimaat als de Kwatrijnen in opdracht dat doen.

Ik heb het voortdurend over de Kwatrijnen gehad, zonder me voldoende te realiseren dat het om vrijwel onbekend, vrijwel vergeten werk gaat. Voor zo ver het nog niet uit het bovenstaande duidelijk geworden is - zij zijn een bijna oud-testamentische aanklacht tegen de mentaliteit die van Nederland een natuur- en cultuurwoestenij hebben gemaakt. Velen zullen dat een overdreven voorstelling van zaken noemen en ook ik ben geneigd tot enige reserve; tenslotte kan ik me geen andere tijd voorstellen, dan die waarin ik moet leven. Om gezeur te voorkomen: ik stem in met allerlei ontwikkelingen binnen de geindustrialiseerde wereld, die voor grote, ergerlijk misdeelde bevolkingslagen een draaglijker bestaan hebben bewerkstelligd. Tenslotte stam ik zelf uit die lagen. Europese eenwording, het besef van één wereld of geen wereld, het doorbreken van allerlei standsbesef, het opruimen van allerlei geestelijke stofnesten, dat alles heeft mijn hart. De vraag is alleen maar, of er een wetmatigheid bestaat, die gebiedt dat dit alles zich moet voltrekken in en spiritueel Disneyland, onder leiding van de exploitanten van een pretpark, waarin zelfs de notie van een hoger georganiseerde bezigheid verloren is gegaan. Verloren moest gaan, omdat - en dat lijkt me toch wel het unieke van onze eeuw - vrijwel alle materiële middelen zijn overgegaan in handen van beheerders, die gebaat zijn bij de totale veruiterlijking en banalisering van het menselijk bestaan.

Ida Gerhardt was niet de eerste en zeker ook niet de laatste, die tegen de uitwassen van een (voor mij) op zichzelf niet verwerpelijke ontwikkelingsgang van de wereld optornde. Wat haar zo uniek maakt, is dat zij dit deed met de middelen van de schoonheid, een schoonheid die het resultaat is van de militante onverzoenlijkheid, waarmee zij vasthoudt aan de dubbele geestelijke tucht, die natuur en cultuur als emanaties van eenzelfde goddelijk beginsel huldigt. De Kwatrijnen zijn daarvan het sterkst aansprekende voortbrengsel.

Ida Gerhardt windt er geen doekjes om dat haar opdrachtgever God heet en dat zij een geroepene is, getuige het openingskwatrijn, In opdracht:

Van scheppens pijn de onverhoedse stoot;
liefde en haat, tot op de wortels bloot. -
Hoe hèbt gij, God, mij met dit volk verbonden,
dat gij mij tot zó bitter werk ontboodt.

Als ongodsdienstige heb ik daar geen moeite mee. Iemand moet het werk doen. Ik kan het - Deus sive natura - in Spinozistische zin verstaan en ik ben al weer thuis in het Diesseitige. Ook met de godheid als menselijke projectie heb ik geen zwarigheid, zolang de mensheid er maar het beste in projecteert, waartoe zij in de loop der tijden in staat is gebleken. Bij zulke premissen vind ik het een natuurlijke zaak dat Ida Gerhardt zich hier poneert als roepende geroepene, als profeet, als geweten van de wereld voor zo ver die Holland heet. Waardering heeft het haar niet ingebracht, zo min als hoon, wel erger - onverschilligheid.

Pas op dit punt van overwegingen aangeland, ben ik de Kwatrijnen weer gaan herlezen. De uitkomst was die ik er van verwacht had, bijna gevreesd: confrontatie met een gevoels- en gedachtewereld, die ik als nog net zo normatief ervaar als dertig jaar geleden en die me al even onthand laat als toen. ‘Weltfremd’. Elitair. Onverzoenlijk. Intransigent in een wereld, die ook na dertig jaar nog geen stap in Ida Gerhardts richting gedaan lijkt te hebben. De houding van iemand die in de marge gedwongen is, of die zich uit zelfbehoud buiten spel heeft geplaatst om nog te kunnen leven met het onvervreemdbaar eigene. Buiten schot luidt dan ook de titel van een andere bundel, uitgegeven in het zelfde jaar 1947 als de Kwatrijnen. Buiten schot is een oorlogsterm, gebruikt door iemand die weet dat er geen heroiek is in het zich blootstellen van argelozen in een buiten iedere proportie ongelijke strijd om de wereld. Het bijzondere van de Kwatrijnen is, dat Ida Gerhardt zich daarin juist allesbehalve buiten schot houdt, maar haar erf verdedigt en voor haar erfdeel de strijd aanbindt tegen ‘de geest der eeuw’. Die strijd is niet of nauwelijks opgemerkt en heeft alleen de poëzie maar één van die schijnbaar nutteloze morele overwinningen opgeleverd, die ik bedoelde toen dat woord houvast aan mijn pen ontsnapte. Het hoge woord is eruit. Het heeft nauwelijks resonans, alsof ik op het verkeerde paard heb gewed, zo drukkend werkt de hernieuwde confrontatie met een schoonheid die waarlijk niet haar gezicht heeft verbrand.

Gij die in eigenwaan bijkomstig acht
des dichters werk, gîĵ zijt de dode vracht
aan boord vanouds. Die kent sextant noch dieplood.
Terwijl gîĵ slaapt loopt hîĵ de hondewacht.

‘Wat is het schrijverschap? (...) een dwaze hartstocht, een vergeefs beroep op de medemens, een levensgevaarlijk emplooi. En een leven, gezien als offer.’ Deze karakterisering lijkt wel erg overdone voor een Nederlands auteur. Hij is niet van mij afkomstig, maar van Charles B. Timmer en slaat dan ook op Abram Terts (Andrej Sinjavski). Maar op dat levensgevaarlijke emplooi na ben ik geneigd hem toepasselijk te achten op Ida Gerhardt.

Ik maak deze wending naar een Rus niet voor niets. Ik wil tot een conclusie komen. Ik zie namelijk een parallellie, die mij nerveus maakt en die anderen misschien wel boos zal maken, - die tussen Ida Gerhardt en Anna Achmatova. Ik denk dat Ida Gerhardt van het hout gesneden is waaruit in Rusland een Achmatova groeide. Ik denk dat in Anna Achmatova, had zij in Nederland geleefd, een Ida Gerhardt gezeten had. Beide dichteressen kenmerkt een morele grootheid, die ze ver uitheft boven hun tijd, bij alle verschillen. Voor Anna Achmatova was de poëzie inderdaad een levensgevaarlijk emplooi en de Russen mochten de stem van hun grootste dichteres niet horen. Het gezegende Nederland is in zoverre ‘schuldiger’ dan het geplaagde Rusland, dat het de stem van zijn grootste levende dichteres niet wilde horen. Veelzeggend in dit opzicht is de titel van een boekje met wat dankwoorden, door Ida Gerhardt uitgesproken bij gelegenheid van verscheidene prijsuitreikingen: Nu ik hier iets zeggen mag. Wat een titel! Mag!

Dat boekje bevat een leerzame bibliografie - het boekje zelf meegerekend negentien titels, waarvoor zij acht literaire prijzen ontving, dat is bijna een prijs op ieder tweede boek. Maar niet om die reden is de bibliografie leerzaam, want de eerbewijzen verhullen niet dat veel van haar werk twintig-dertig jaar niet herdrukt werd, sprekend genoeg juist in die periode, waarvoor wel in het bijzonder kwatrijn VII opgaat:

[p. 40]

 

Het schoon van Holland: welhaast doodgesnoeid;

 

de vogel zwijgt, de rank is uitgebloeid.

 

Een harde zon schijnt op de koolaspaden,

 

waarlangs gekneusde dovenetel groeit.

Koolaspaden? Ik dacht dat die alleen nog in het paradijs voorkwamen... Vrijwel alles wat haar dierbaar moet zijn werd juist in die periode het grondigst verwoest en de ellende is nog bij lange na niet af te zien. De P.C. Hooft-prijs, de Staatsprijs, werd haar dan ook wijselijk onthouden. Wat had een minister ook moeten zeggen tegen de dichteres van dit Kwatrijn in opdracht?:

De minnaar van de blauwe ereprijs,
de grijze Thijsse, hebt gij naar 's lands wijs
- hoe argloos stond hij bij uw zwarte hulde -
met eer gekroond, verwoest zijn paradijs.

Nawoord

Ik kan me zo iets geks niet voorstellen (en vooral uiten), of het gebeurt vroeger of later. Ida Gerhardt krijgt alsnog die staatsprijs. Had ik mijn mond maar gehouden. Want nu heb ik me in mijn onschuld al bij voorbaat tot feestverstoorder gemaakt. Al komt die prijs zo laat dat het bijna een belediging is, de late eer is niettemin eer en de vreugde daarover, hoe getemperd ook, niettemin vreugde.

Toch voel ik een sterke plaatsvervangende schaamte als ik moet bedenken dat de P.C. Hooft-prijs aan mevrouw Gerhardt zal worden uitgereikt door de huidige minister van C.R.M., T. Gardeniers, die zich onlangs in haast beledigende zin uitsprak over de Nederlandse literaire vertalers, in wier nood zij niet zo bleek te kunnen geloven. In Ida Gerhardt zal zij straks een der beste vertegenwoordigers van ‘de tiende Muze’ tegenover zich zien, draagster van de Martinus Nijhoff-prijs voor vertalingen 1968.

Het is misschien niet kies om over het hoofd van Ida Gerhardt heen bij zo'n feestelijke gelegenheid met een minister te polemiseren. Toch riskeer ik liever voor ongemanierd door te gaan, dan de gelegenheid te verzuimen mij ook van deze bittere overweging publiekelijk te bevrijden.

Ida G.M. Gerhardt