Bzzlletin. Jaargang 8

[p. 65]

De kunst van Joop Waasdorp
Eddy Mielen

Nederland is een land, rijk aan vertellers, rijk aan epici op de 100 meter. Hun royale aanwezigheid in de hedendaagse literatuur betekent echter nog niet automatisch dat er een bonte variëteit bestaat aan soorten verhalen. Je hoeft er de onlangs verschenen bloemlezing De vertellers (Loeb & v.d. Velden) maar op na te slaan om te zien dat dat niet zo is. Een auteur die zich maar moeilijk in dat gezelschap laat plaatsen, is Joop Waasdorp. Na een rommelig leven - dat zich bewoog tussen Marseille, waar hij in 1951 rondhing, Epe, waar hij correspondent voor een krant was en Australië, waar hij tussen 1956 en 1962 verbleef, begon hij, terug in Amsterdam, verhalen te schrijven en die gaandeweg te publiceren. Verhalen, gebaseerd op ervaringen buitenslands of teruggaand op vreemde gebeurtenissen of een bizar voorval. In die verhalen is Waasdorp meer verslaggever dan schrijver en zijn ‘praattoon’ lijkt in niets op het orthodoxe vertellen. Desondanks (of misschien juist daarom) zijn het bijzondere verhalen. In 1965 verscheen de eerste bundeling onder de titel Het naakte leven, in 1970 gevolgd door Welkom in zee!, waarin verhalen over een mislukt dagje zeilen met de groenteboer en over een houten fiets, een militaire keuring en een verslag van een bokswedstrijd broederlijk naast elkaar staan zonder uit de toon te vallen. In 1972 verschenen twee korte verhalen als een klein boekje: De vogelverschrikker. Sinds enkele weken is er een nieuwe Waasdorp aan het rijtje toegevoegd, Het lot van de kunst. Maar, om één van zijn eigen zinswendingen te gebruiken daarover straks, laat ik bij het begin beginnen.

Mijn kennismaking met het werk van Joop Waasdorp dateert uit 1970. Wanneer ik de bibliografie van zijn verspreide verhalen achterin het Engelbewaardernummer over hem doorneem, dan komen verschillende titels van stukken (uit Gandalf, Vrij Nederland) van vóór 1970 me bekend voor, maar, de eerlijkheid gebiedt het me te zeggen, de échte kennismaking verliep via Welkom in zee!, zijn tweede bundel. De reden tot aanschaf daarvan is achteraf moeilijk te achterhalen, maar ik vermoed dat het de lovende besprekingen in de pers waren en nog goed herinner ik me ook de advertentie van Meulenhoff voor het boek. Onder de afgedrukte omslag van het boek (een schitterende tekening van Peter Vos: een groepje mokkende mensen in een zeilbootje op een met rotzooi overdekte waterplas) stonden enige wervingstekstjes. Renate Rubinstein werd geciteerd met: ‘Ongelofelijk prachtig. Ik heb al iemand gesproken die Waasdorp beter vindt dan Nescio’. Wellicht is Renate ook nooit gelukkig geweest met die zinsnede die noch aan Nescio noch aan Waasdorp recht doet. (Men lette ook op het woordje ‘al’ in die zin, zo van: straks komt er nog wel iemand mij vertellen dat Waasdorp beter is dan Tsjechof en Poesjkin.) Maar goed, alle typeringen in de pers (‘rasschrijver’, ‘groot verteller’, ‘begaafd’, ‘oorspronkelijk geluid’) die nu nog wel eens een lichte aversie willen opwekken, waren toen voldoende het deeltje (in de veel te vroeg gestorven Meulenhoff-reeks) aan te schaffen. Meteen al na de eerste bladzij moest ik me gewonnen geven. Eigenlijk al direct na de eerste zin, waaruit blijkt dat Waasdorp het met de fictie niet zo nauw neemt. Het titelverhaal ‘Welkom in zee!’ begint namelijk met de zin: ‘Dit verhaal speelt gedeeltelijk in de nabijheid van een groot huis, in rustieke stijl gebouwd, op een dijk’. Niks geen verhullingen of inkledingen, neen, onmiddellijk een start gemaakt met het verhaal, iets dat het handelsmerk van Waasdorp bleek te zijn, zo werd na lezing van de andere verhalen duidelijk. Hij windt er geen doekjes om en probeert op geen enkele manier de lezer aan het lijntje te krijgen of te houden. Daarom ook doen sommige verhalen buitenissig en bizar aan, ze lijken haast in een andere wereld te spelen, want Waasdorp voelt niets voor toelichtingen en verduidelijkingen. De wereld is nu eenmaal krankzinnig, zou hij stellig zeggen, je moet je maar proberen staande te houden en je niet te veel kopzorg maken. Als gevolg daarvan is de atmosfeer van zijn werk dan ook nauwelijks vrolijk te noemen, er is eerder een mengeling van berusting en gelatenheid; maar wél meer vitalistisch dan fatalistisch. En wél doorspekt met een bijzonder soort humor als verdediging. Het leven is voor Waasdorp een netwerk van voorvallen, rare of gewone, waarover je je niet moet opwinden, ze gebeuren nu eenmaal. Maar je onthoudt ze wel. Of, in zijn eigen woorden: ‘Kleine, meestal onbeduidende dingen blijven je, vreemd genoeg, jarenlang bij. Het verleden was niet voor de geest te halen wanneer je geen houvast had aan die pietluttigheden’ (Welkom in zee!). Ofschoon weinig met Nescio gemeen hebbend en zeer divers qua inhoud, beviel de bundel me zo dat ik al gauw Het naakte leven in huis had. Uitgekomen in 1965 bleek de eerste druk in 1970 nog ruimschoots verkrijgbaar.

(Ach ja, een late debutant, niet bekend uit literaire tijdschriften en misschien ook dat de weinig fleurige omslag van de paperback daar wel iets mee te maken had.) Toen ik me aan de lectuur van de verhalen zette, bleek ik in de omgekeerde volgorde met Waasdorp kennis te hebben gemaakt: Welkom in zee! was het smakelijke dessert geweest, maar Het naakte leven was het onbetwistbare hoofdgerecht! Het eerste verhaal met name St. Helena kun je, mijns inziens, niet onbewogen lezen. Het beschrijft het verblijf van de hoofdpersoon op een

[p. 66]

eilandje (waarschijnlijk) ergens bij Australië. Het wordt bewoond door enkele zonderlinge figuren, zoals de prediker en zijn vrouw. Volop raadselachtige situaties en extreme figuren die zo maar uit de lucht komen vallen en weer even vaag verdwijnen. Er zullen stellig autobiografische trekjes in deze bundel verwerkt zijn, want de schrijver verbleef ruim zes jaar in Australië, aan de kost komend als fabrieksarbeider, steuntrekker, strandjutter, scharenslijper, krabbenvanger en roerganger. Het verhaal ‘Krabben’ geeft een uitstekend beeld van dit soort werkzaamheden. In een ander verhaal is de hoofdpersoon uit op een begraven schat, in weer een ander neemt hij deel aan een ‘bosclub’, die een groepje mensen heeft opgericht (wat dat dan ook wezen moge), en in het op één na beste verhaal uit het boek volgen we het alledaagse leven op een nudisteneiland.

In al die verhalen gebeurt er eigenlijk niets, maar aan de andere kant: er gebeurt ook weer erg veel. Een parafrase geven is een moeilijke opgave, maar, belangrijker, ook niet representatief. Waasdorp is zo'n auteur die je moet lézen (iets dat hij gemeen heeft met Bob den Uyl), wil weergave van de inhoud iets zeggen. Het lijkt me ook een kwestie van het bezitten van de juiste antenne of niet, m.a.w. je bent er wel of niet gevoelig voor. Opdat u uw gevoeligheid kan toetsen, citeer ik de aanhef van het verhaal ‘St. Helena’:

Zesduizend zeemijlen van hier ligt een stukje land in zee en als het niet verzwolgen is (wat ik niet denk) dan ligt het er nog. Ik heb er heel wat voetstappen liggen. De prediker trouwens ook. Zijn vrouw Mary misschien wel de meeste. Dit oord heette St. Helena. Men zei dat een neger het die naam gegeven had en ook dat hij zichzelf tot een soort Napoleon had uitgeroepen. Of dit waar was viel niet te controleren. Wel stond vast dat St. Helena eens een strafkolonie was geweest. Hier en daar op het eiland stonden de muren van vroegere gevangenissen nog overeind.
Aan de zuidelijke punt lag een kerkhofje. Niet omheind, eigenlijk niet meer dan een stuk of tien zerkjes met enkele stenen kruisjes tussen het uitgepirde gras en onkruid, maar toch een kerkhofje. Daar lagen, ook weer naar men zei, een paar bewakers begraven en wat gevangenen. Dit kon kloppen want op de zerkjes stonden namen maar op de kruisjes stond niks. Zondags kwam er wel eens een schoongewassen toerist in een slecht huurbootje aan de punt van het eiland om tussen die grafstenen rond te scharrelen op zoek naar de rustplaats van een, wel, het zal een grootvader zijn geweest.

In 1972 voegde Waasdorp nog De vogelverschrikker (in 1950 is hij in Zuid-Frankrijk de maker van een scenario voor een film die De Vogelverschrikker zal heten, maar die nooit voltooid of vertoond werd, omdat de producer halverwege de opnamen met de noorderzon verdween) en Neef Kas de behanger aan zijn kleine oeuvre toe, maar ze wierpen geen nieuw licht op de schrijver. Lange tijd had ik de bundels onder handbereik en nog regelmatig mag ik een verhaal van Waasdorp herlezen. Ze blijken daartegen bestand, omdat er niet alleen beschreven wordt, maar ook gesuggereerd. De verhalen houden zich ook staande, omdat Waasdorp's

[p. 67]

laconieke verteltrant doet blijken dat de vertelstem authentiek is, er is iemand aan het woord die greep probeert te krijgen op de wereld, maar die er - je voelt het instinctief - er nooit echt vat op zal krijgen. Onbedoeld waarschijnlijk is Waasdorp een melancholicus! Dat herlezen leidde tot een artikel dat ik in 1974 over zijn verhalen schreef. Het verscheen in Raam (nr. 101, maart 1974) onder de titel ‘Lezen en luisteren. Een verkenning van het werk van Joop Waasdorp’. Nu, vijf jaar post dato, zou ik veel literatuurwetenschappelijke ballast overboord gezet hebben, maar enige bevindingen handhaaf ik onverkort: het vertellen van Waasdorp neigt naar het ‘mondeling’ vertellen. En als lezer word je a.h.w. luisteraar. Voorts geeft de schrijver regelmatig kommentaar van buitenaf op gebeurtenissen in het verhaal en ‘plotseling’ kan gerust een trefwoord in zijn werk genoemd worden.

Maar dat artikel doet hier in feite niet ter zake. Nadat ik het persklaar had gemaakt, vroeg Lambert Tegenbosch van Raam me of ik er niet voor kon zorgen dat er een verhaal van Waasdorp in het Raam-nummer kon worden ‘meegenomen’. Ik beloofde m'n best te doen. Waasdorp bleek gewoon in het telefoonboek van Amsterdam te staan. Het adres verraadde dat hij in de nieuwbouw van Buitenveldert woonde en niet in het centrum zoals ik had verwacht. Het telefoongesprek verliep maar voor een deel gunstig. Waasdorp had eigenlijk geen nieuw werk liggen, was die week juist nogal druk, kortom, ik belde niet op een florissant tijdstip. Om toch niet geheel vergeefs gebeld te hebben, vroeg ik of er dan misschien een ‘ouder’ verhaal uit Het naakte leven afgedrukt mocht worden en eerlijk gezegd kwam mij dat goed uit als illustratie bij mijn beweringen in het artikel. Daarin stemde Waasdorp toe, ik moest nog maar eens terugbellen welk verhaal ik wilde kiezen (hij vond ze niet allemaal even best), voorts kon ik hem dan tegelijkertijd melden hoe het stond met de poen (of was het ‘pegels’? maar in ieder geval bargoens) en... wel, hij zou intussen nog 'ns kijken of hij toch niet nog wat had. Na een week belde ik hem terug. We kozen beiden voor ‘De wezenloze’ en ik gaf het beschikbare bedrag door. Dit leidde tot een ingewikkelde discussie over inclusief of exclusief de additionele bijdrage van CRM, maar na enig geharrewar en onderhandelen was er overeenstemming. Echter weer teniet gedaan door het feit dat Waasdorp toch nog nieuw werk had, ‘een aardig dingetje’ dat hij me zou sturen, maar dat het zojuist afgesproken bedrag met f. 150, - opvijzelde (was het f. 150, -? f. 200, -? ik weet het niet meer precies). Weer onderhandelde ik met Raam en na ‘nu ja’, ‘nu nee’ werd het tenslotte ‘ja’. Ik belde met Waasdorp en zegde hem het bedrag toe. Enkele dagen later lag het typoscript van ‘Onvergetelijk Zwitserland’ in m'n brievenbus, drie kantjes ruim getypt met de verbeteringen in ballpoint nog haast vers in de kantlijn. Een aardig verhaal bovendien. Zoals reeds vermeld, het nummer van Raam verscheen in maart 1974. Van Waasdorp's kant kwam geen reactie, maar de lente was aan het inzetten en ik vermoedde dat z'n schip De albatros hem bezigheden genoeg opleverde. In mei echter werd ik opgebeld door een kwade stem (waarin ik tijdens het gesprek Waasdorp herkende) ‘Mielen, waar blijft m'n poen. Ik moet dat bloody bedrag voor die stukkies hebben!!!’. Daar zat ik als bemiddelaar. Ik belde voor hem met Tegenbosch die immer tussen Amsterdam en Wintelre (N.Br.) rondzwierf en die beloofde een en ander spoedig te regelen. Twee weken later belde Waasdorp weer. Nu duidelijk geïrriteerd en in bewoordingen die in menige havenkroeg niet misplaatst zouden zijn. Hoe ik mijn positie ook uitlegde (ik had alleen een stuk over z'n werk geschreven en was verder niet aan Raam verbonden), hij bleef volharden: ‘Is het verdomme nou zoveel moeite, je zorgt maar dat ik aan die guldens kom!!’. Vermoedelijk was het geld onderweg of heeft hij het korte tijd daarna ontvangen, want voor een derde ‘aanmaning tot betalen’ bleef ik gespaard. Ook toen ik Waasdorp sprak na de maritieme avond in het HOT (samen met Maarten Biesheuvel, 30 oktober 1975) werd over die affaire niet meer gerept. Ik herinner me nog dat het gesprek op een goed moment op ‘St. Helena’ kwam, mijns inziens zijn uitmuntendste verhaal. Waasdorp, gekleed in lange regenjas en kleiner dan je je voorstelt, stond op het punt te vertrekken, trok de ceintuur van zijn jas nog strakker aan en knikte peinzend en prijzend tegelijk: ‘Die eerste zinnen, hé. Dat begin. Ja, dat voel je direct, dat verhaal dat zít!’. De naam van zijn boot De albatros leek me goed gekozen, want Waasdorp had veel weg van kapitein Walrus van Marten Toonder: een mond vol krachttermen en agitaties, maar uiteindelijk iemand bij wie de soep niet zo heet gegeten wordt.

Na 1972 verscheen er geen officiële publicatie meer. Wél vertaalde hij in 1973 The road to Wigan Pier van George Orwell, van wie hij eerder Down and out in Paris and London vertaald had. In de loop der jaren publiceerde hij ook wat los journalistiek werk in verschillende tijdschriften. Voor een overzicht daarvan verwijs ik naar de eerder vermelde bibliografie in het Engelbewaarder-nummer over hem. Daarin ontdekte ik trouwens dat het mij toen als ‘nieuw’ gestuurde verhaal ‘Onvergetelijk Zwitserland’ toch al eerder gepubliceerd was geweest, nl. in Gandalf van mei 1971. Een landrot krijgt nooit helemaal vat op een eigenzinnige zeebonk. Dat dubbel publiceren gebeurde overigens met nog enkele verhalen, zo leert deze bibliografie. Het prachtige verhaal ‘Het kerstfeest der vissers’ bijvoorbeeld verscheen voor het eerst in december 1964 in Vrij Nederland, in 1968 in Gandalf en nog in 1974 in het kerstnummer van Nieuwe Revu. Hoewel Waasdorp ooit nog eens met een roman wilde komen, heeft nieuw werk tot op heden op zich laten wachten. Het lot van de kunst dat dezer dagen uitkwam, bevat evenmin nieuw werk. Toch zal het voor velen wel nieuw zijn, want het verscheen tussen februari 1969 en mei 1970 als feuilleton in het illustere tijdschrift Gandalf onder het pseudoniem Frans Hals. Waasdorp hierover in een interview:

Voor het blad Gandalf heb ik een feuilleton gemaakt over een scharrelaartje in schilderijen. ‘Het lot van de kunst’, zo heette het. Veertien afleveringen van drieduizend woorden, met iedere keer een samenvatting van het voorafgaande. Quite a book, you know? Onder het pseudoniem Frans Hals. Die naam had redakteur Guus Dijkhuizen verzonnen. Het was een parodie, een persiflage. Er was veel te doen over schilderijen in die tijd. Dat scharrelaartje, Pietje, had ik verschillende trekken van me zelf meegegeven. Dat knarsige, op elke cent kijken... (De Engelbewaarder).

Die veertien afleveringen over het wel en wee in de kunsthandel laten zich in deze bundel achter elkaar geplaatst goed lezen. Maar daar is dan ook veel mee gezegd. Waasdorp is blijkbaar niet op zijn best als het erom gaat een sfeer te beschrijven die hij niet voor 100% kent. Als krabbenvanger is hij geloofwaardig, displaced persons zijn bij hem werkelijk displaced en ook als rommelaar langs 's heren wegen weet hij de lezer het ongelooflijkste te laten geloven. Als scharrelaar in schilderijen komt er meer een kruising tussen Swiebertje

[p. 68]

en Malle Pietje te voorschijn, wiens belevenissen weliswaar chaotisch zijn, maar weinig spectaculair. Piet gaat in dit feuilleton-relaas regelmatig de boer op, vergaart doekjes 't liefst voor ‘een knaak en vijf scheten’ om ze daarna voor een aardig prijsje van de hand te doen. Hij heeft daarbij niet alleen oog voor de afbeelding, maar let tevens goed op het lijstwerk. Met slimheid en smoesjes weet hij zo 't een en ander te ritselen: hij krijgt opdracht een portret te schilderen, belandt in het kasteel van een excentrieke kunsthandelaar en guddert verder maar wat aan in huis of op straat; aan het slot weet hij - eind goed, al goed - een forse slag te slaan. Als meligheid niet zo de boventoon had gevoerd (vervelende herhalingen, flauwe woordspelingen, gezochte fantasieën) dan had het allemaal best aardig kunnen zijn. Ik wil er niet te zwaar aan tillen, maar 't lijkt me een bundeling bij gebrek aan beter of nieuw werk. Waarom er dan niet - zo rijst de vraag - een verzameling verspreide publicaties van gemaakt? In Gandalf zijn vanaf 1966 verhalen verschenen die nooit in een boek terecht gekomen zijn en nog recentelijk (1975) schreef Waasdorp voor Maatstaf drie reisimpressies ‘Terneuzen-Amsterdam’, verhalen en stukken van een betere kwaliteit dan dit feuilleton.

Hoewel... Met het volgende haal ik bovenstaande weer ondersteboven, want ik heb van bepaalde gedeelten van Het lot van de kunst erg genoten, soms geschaterd of gegrinnikt. Met name bij die fragmenten waarin Joop Waasdorp zichzelf in die Pietje gestopt heeft als mopperig en krenterig baasje. Het zijn fragmenten en stukken die het boek redden. Wat ik al eerder opmerkte, geldt ook hier: navertellen is ondoenlijk in zulke gevallen. Daarom volsta ik met enkele citaten, waaruit moge blijken wat ik bedoel. Piet is een zuinig mens en betaalt liever nergens iets voor en zeker niet te veel, toch gaat alleen de zon voor niets op, zo ondervindt hij. Dat leidt tot mopper-tirades als:

Het treintje kostte weer een kapitaal. Ach, ach, altijd dat betalen, altijd dat duur geld neertellen, voor rotkoffie, voor onvreetbare koeken, voor treintjes, voor bussen, voor effe wateren in de wc van een winkel of zoiets... ik heb niks tegen mijn vak, maar dat je altijd voor de kleinste lulligheid zwaar geld moet ophoesten, dat vind ik een smerige mentaliteit.

Het duurtelied klinkt in de hele bundel in vele toonsoorten door; nog zo'n voorbeeld:

Je kan wel eens wat voor niks krijgen, je kan wel een stukkie zeep uit een wc in je zak steken als er geen toezicht is bijvoorbeeld, en met die vliegbussen waar ik het net over had, dat gaat dus ook voor niks omdat je toevallig zo'n gisse jongen bent, maar het blijven toch hele kleine dingetjes, je hebt er niet zo bar veel aan eigenlijk en ze gunnen het je nog niet ook. Voor de rest moet je zwaar dokken, dokken voor de huur, dokken voor dweilen-koffie, dokken voor de tram, dokken voor je broodbeleg, dokken voor zo'n zwart petje (als je zo'n kreng wil opzetten, wat ik gelukkig niet wil), zo'n rotding dat ze in Duitsland bij miljoenen maken en waar je tegenwoordig de hele stad mee ziet lopen -

In dit soort uitlatingen is Waasdorp op zijn best. Hij moet een beetje grimmig zijn, zich een beetje kunnen afzetten tegen de gang van zaken in het leven. Dan pas weet hij met goede typeringen en karakteriseringen uit de bus te komen. Ook de volgende opinie is eerder op Waasdorp dan op kunsthandelaar Piet van toepassing:

Van huis uit heb ik het niet erg op groepen. Dat mag iedereen weten. Ik reken zo: Hoor je bij een groep dan moet je doen wat die groep doet. Als ze allemaal hé roepen moet jij ook hé gillen, of heu of hie. Staan ze stil, dan moet jij ook stilstaan. Gaan ze lopen, jij draaft ook weer mee. Zoiets bevalt me niet. Ik deel wat mezelf aangaat de dingen liever zelf een beetje in.

Een passage die zo afkomstig zou kunnen zijn uit een verhaal uit Het naakte leven of Welkom in zee!. Iets dat eveneens geldt voor de schitterende start van deel negen van het feuilleton:

En zo werd het weer Kerstmis. Je hebt van die mensen die weten al een paar jaar van tevoren dat het dan en dan Kerstmis is. Vermoedelijk strepen ze het af op de kalender. Zo'n hele mooie kalender met ijsbergen erop of bollenvelden. Die ijsbergen staan dan bij de zomermaanden en de bollenvelden hebben ze bij Sinterklaas gezet. Toch is zo'n apparaat best handig en verstandig en als je toevallig in een nette buurt woont dan krijg je zo'n schitterende kalender gratis thuisgestuurd.
Je hebt mensen die hebben er wel zo'n stuk of tien hangen. Die weten dus al tien jaar vooruit wanneer het precies Kerstmis is. Ook meteen voor een schrikkeljaar. Met een schrikkeljaar verspringt Kerstmis namelijk een heel eind. Niet dat Kerstmis uiteindelijk in de eerste week van mei of in juni terechtkomt, maar het verspringt toch. Ik bijvoorbeeld woon toevallig niet in zo'n nette kalenderbuurt, maar in een gewone buurt, ergo krijg ik geen kalenders. Een keer in de maand krijg ik zo'n pleepapiertje van de Persil, meer krijg ik niet.

Zonder omwegen koerst Waasdorp op zijn doel af. Geen omhaal van woorden, maar zinswendingen waar geen speld tussen te krijgen is. Het zijn deze brokken Waasdorp die ervoor zorgen dat de bundel toch regelmatig een verrassing oplevert.

Uiteraard moet verdisconteerd worden dat Het lot van de kunst oorspronkelijk geschreven is als maandelijks feuilleton en de lezer van toen zal het verhaal ongetwijfeld anders gelezen hebben dan de lezer van nu die het boek in één avond uitleest. Enige clementie mag dus gerust aangevoerd worden, maar liever dan met de flambard van Frans Hals, zie ik Joop Waasdorp met een zwart schipperspetje die vanaf het water nog eens nadenkt over vreemde gebeurtenissen die hij meemaakte of zich als een kapitein Walrus opwindt over deze ‘bloody fucking, brave new world’.

Joop Waasdorp: Het lot van de kunst

Meulenhoff, 116 blz. f. 17,50

Eveneens gebruikt (en nog steeds leverbaar):

Joop Waasdorp: Het naakte leven

Meulenhoff, 152 blz. f. 19,50

Joop Waasdorp: Welkom in zee!

Meulenhoff, 160 blz. f. 19,75

De vogelverschrikker verscheen in 1972 bij Thomas Rap; niet meer verkrijgbaar. Ook het Engelbewaarder-nummer over Joop Waasdorp (Amsterdam 1977) is uitverkocht.