Bzzlletin. Jaargang 7

[p. 33]

Kikkers en bedelaars
-vertaling Paul Beers-
Marian Pankowski

‘U kijkt me alsmaar aan zonder iets te zeggen. Kent u me soms? Bij ons zit 't vol kikkers, of 't regent of niet. En kermis of niet, 't zit vol bedelaars. Overal zijn kikkers en bedelaars, 't is pijnlijk om te zien. Ik zie wel dat u hier nooit bent geweest... Als de ooievaars in de lente de streek nog maar nauwelijks hebben verkend, als ze nog niet eens de tijd hebben gehad 'n poot op de grond te zetten, wemelt 't al van de kikkers in de weiden langs de rivier. Vreselijk, zoveel als er zijn. En dan gaan we erheen, na de mis. Er zijn daar wilgetakken van twee meter, als 't niet meer is, groen en barstensvol met gele bladeren. En vóór het wilgenbosje zijn poelen. En wat voor poelen! Van hier tot... tot ginds, tot die muur daar. Maar niet diep. Het water staat tot aan je knieën, niet hoger, maar wat daar aan kikkers zit - lieve Jezus, daar hebt u geen idee van! Het water is in beroering, het water staat er bol van, zo krioelt het van de kikkers. In de stad zitten de mensen nog niet eens in de kerk, voor de hoogmis, en wij zijn hier al in de wei. En die vieze beesten glijden over 't water, als in een slee. Ze bewegen zich voorwaarts, de een op de ander, en... ze doen 't. En weet u, bij de Russische kerk, een beetje hoger dan het kasteel, nou, daar komen ze naar beneden, twee aan twee: een soldaat en een meid, een meid en een soldaat. De soldaten zijn allemaal hetzelfde, onmogelijk ze uit elkaar te houden. Maar de meiden kennen we: die bij Ramer werkt, die bij Weiner werkt, die bij Gruber werkt. Elk met haar soldaat. Want een korporaal zou overdag 't wilgenbosjeniet induiken, voor geen goud...

Ze komen in gelid 't pad aflopen. Ze zijn met 'n hele hoop, weet u. 't Is de zonde van het zesde gebod... Varkens, niet? Ze lopen dwars door de wei, een boog om de plassen makend. De meiden gaan voorop, zwaaiend met hun tomatenachterste. En ze zijn al niet meer te zien. Ze zijn de bosjes in.

Bij ons zijn de kikkers al tot rust gekomen. Opnieuw kijken ze ons aan, dom, met wijdopen bek. Ze zijn steeds met z'n tweeën en ze zijn dik en vet van het verorberen van visjes, moerasplantjes en vlinders... Een van de twee heeft geduld: de onderste. Alleen haar ogen zijn te zien, maar die puilen dan ook uit haar kop! En de bovenste - dat scharminkel met 't kwade oog - pijnigt en bestijgt de ander... Als honden. Afstotend, dat zal ik u wel vertellen! En Stefan, mijn kleine broer die bijna zeven is, zegt: “Wat 'n gemene beesten!” En Tadek: “Ze spuwen gif!”

We hoeven elkaar maar aan te kijken, en meteen loopt Adam op de wilgen af en buigt een tak naar de grond. Hij laat hem weer omhoog komen en buigt hem opnieuw naar de grond. En met zijn tanden bijt hij de schors door. Krrrak! De wilg is van ons. We hebben er een, we hebben er twee, we hebben er vijf. En verderop, tussen de wilgen, klinkt vet gelach. De soldaten zitten achter de meiden aan...

Nu gaan we terug, zonder ons te haasten. Onze stokken slepen we achter ons aan, als staarten. We doen heel zachtjes, want die viezerikken, met hun ogen uit hun kop, zijn op hun hoede, en bij het minste geluid gaan ze er vandoor. De zon schijnt hier fel, onze ontschorste takken ruiken lekker, en de pissebedden liggen geel in het gras. Hmmm, dat alles bedwelmt ons. Maar de kikkers zijn niet gestoord. Dan sluip ik wat opzij, en hel bovendien mijn hoofd wat naar achteren, want ze mogen niet weten dat Magere Hein eraan komt.

Nu gaat 't erom de stok boven je hoofd te heffen en op het eerste groepje kikkers te mikken. En zzzzt! daar splijt ik de lucht. En pets, pats! De stokken kletsen op het water zoals de zon op de plas. En de kikkers duiken alle kanten op... Behalve degene die zijn geraakt. Die drijven met hun witte buik in de lucht. Wij eronder met onze stok, en we zwiepen ze op 't gras. Ze zijn helemaal stijf, alsof ze zich allemaal tegelijk staan uit te rekken, 's morgens bij het opstaan. Stefan, mijn broertje, pakt ze bij de poten en legt ze naast elkaar, mooi op 'n rij - als broodjes in de etalage van de bakker. Maar hun kornuiten, denkt u dat hun dat iets doet? Denkt u dat ze bang zijn? Kom nou! Ze gaan door met feestvieren en flikflooien in de zon.

- Sla d'r op, die vieze beesten! schreeuwt Adam. En pets! en pats! Er werd flink gemept

[p. 34]

op het water van de plas! Het werd koffie, soep, modder.

En weer drijven er lijken. Maar het slaan gaat door. De kleine Kazek mept aan een stuk door op het ondiepe water, hij zwiept en geselt zo hevig dat hij druipt van het zweet. En Adam rijgt ze aan zijn stok en legt ze in hoopjes op de grond... Maar nu is 't genoeg. Ze moeten geteld. Raad u 'ns hoeveel? Achtendertig zijn er gedood. Er waren er die geen ingewanden meer hadden, die kregen ieder 'n gele pissebed in hun pens gestopt.

Op dat moment beierden de klokken: het eind van de hoogmis. De soldaten komen met hun meiden uit het wilgenbosje en maken hun knopen dicht... De meiden zijn verfomfaaid en knalrood, alsof ze pannekoeken hadden gebakken. Dan gaan we weg van de plas en lopen het wilgenbosje in. Waar ze hadden liggen kroelen, vond Kazek stukjes chocola. En Stefan liet ons een takje zien met van die witte smeerboel erop die naar beneden bungelde. Plotseling voelden we 'n razende honger. We renden naar huis, over het bruggetje, langs het kasteel en de kerk - want zo kom je op het marktplein. Maar wat zien we voor onze kerk? Asjeblieft, Iwan de Oekraiëner met z'n hoefijzer. Hij lag daar, helemaal onderuit gezakt, te bedelen alsof 't de gewoonste zaak van de wereld was. Tussen de jute zakken stak alleen zijn grijze kop omhoog. Hij was in lompen gehuld en zat weggedoken in een hoek, half tegen 't muurtje van 't voorportaal geleund. Hij is zelf maar nauwelijks te zien. Maar dat verdomde been van 'm steekt hij schaamteloos de wereld in. Hij reikt tot 't midden van 't trottoir, die houten poot. Als 'n omgevallen paaltje uit 'n omheining. En waar wij schoenen hebben, heeft hij 'n hoefijzer met spijkers. Hij is dik en rond, die stomp van 'm. Maar hij heeft geen knobbel en is helemaal glad door die broek van jute stof. Hij geneert zich niet, o nee! En Adam zegt tegen m:

- En, Iwan?

- Wat is er, m'n jongen?

- Zeg 'ns wat je bent? 'n Boer of 'n paard?

En hij grijpt naar zijn kruk en zwaait ermee om ons ervan langs te geven. Maar wij renden weg als zebra's, zodat we nog bijna op ons bek vielen. Op dat moment was er al niemand meer bij de kerk. Het enige dat restte was de geur van de mis. Maar weet u, ik pest geen bedelaars, want je moet eerbied hebben voor de ouderdom. Maar Adam begint opnieuw:

- Hé, Oekraïense bedelaar, stop die hoef 'ns onder je kont... Wij zijn hier in de stad, hè, d'r moeten mensen langs. Als je 'n paard bent, vort dan! naar de beestenmarkt! En onder 't juk door, hi-hi-hiii!

En Iwan briest als 'n rund, hij is helemaal rood. Maar we hebben er lak aan. 't Enige wat-ie doen kan is blazen, terwijl wij - hup! in drie sekonden zijn we weg. En hij briest en brult ons na met z'n grote scheur:

- Ploerten, kruip in de kont waar je vandaan komt!

En hij lacht grimmig. Wij gaan het portaal in. Om te overleggen. En Adam - hij weer, want ik zou 'n invalide nooit pesten - Adam pakt ons bij de schouders en fluistert ons toe:

- Kom, jongens! We gaan 'm ònder spugen. Maak je mond maar vol!

Zo gezegd, zo gedaan. We lopen 't donkere portaal uit, in ganzepas, alsof we de mis uit kwamen. Op drie pas van Iwan blijven we staan, en flats! ieder van ons mikt 'n grote fluim op zijn grijze kop. En de ouwe knar begint te roepen:

- Grijp ze, die rotjongens! Die vuilakken!

De kreupele schreeuwt zich schor. En hij probeert zelfs op te staan. Maar we zijn al bij de winkel van Salik, en we lopen weer terug, en we trekken 'n lange neus tegen die lompe Oekraiëner. Want weet u, hij hééft niet te bedelen voor onze kerk!... Maar Adam heeft er voor moeten boeten, die heeft er duur voor betaald... Maar niet direkt. Want die zomer waren we op onze hoede, en als we naar de mis moesten maakten we 'n omweg om bij Iwan uit de buurt te blijven. Maar toen 't eenmaal vakantie was, dachten we niet meer aan 'm. Want je moet wel gek zijn om met die hitte naar de stad te gaan. We gingen op de leuning van 't bruggetje zitten, met bungelende benen. En als er 'n boer met z'n kar langs kwam, dan raapten we vlug 'n hele hoop stof van de weg, we stopten 't in bladeren van kliskruid, bonden 't samen met grashalmen en gooiden die “gevulde tomaat” - plof! - tegen de kont van het paard, waardoor de boer alles in z'n smoel kreeg. En het paard steigeren! 't Laat zelfs 'n scheet van angst. En de boer begint te proesten en schudt het stof van zijn hemd. We maken dat we wegkomen en rennen door de velden, tussen de korenbloemen en de klaprozen. We verstoppen ons als kwartels en komen weer op adem. We ruiken de geur van het verstrapte koren. En Tadek steekt zijn hoofd boven de aren uit en zegt:

- We gaan terug, jongens. De boer is verdwenen.

Maar Adam heeft er duur voor betaald. En hoe! Op 'n dag, toen de school alweer begonnen was en we naar huis gingen na 't voetballen, namen we de kortere weg door het kerkhof in plaats van door de Chopinstraat te gaan. Adam liep voorop. We waren 't huis van de doodgraver nog maar net voorbij, of plotseling slaakt Adam 'n vreselijke gil. Alsof hij door 'n slang gebeten was. Hij ligt op de grond. Hij spartelt. We zetten 't op een lopen. En de adem stokt in onze keel. Stelt u zich voor: Adam was op Iwan gestoten die 'n dutje lag te doen. En die greep Adam bij zijn been - hebbes! - en ging schrijlings op hem zitten, tussen de graven. We kijken overal om ons heen of we stokken zien om Adam te verdedigen. Maar Iwan gooit stenen naar ons met zijn

[p. 35]

grote klauwen. Dus we moeten wachten tot hij van zins was hem los te laten. We kijken toe: de Oekraïener met z'n houten poot slaat Adam niet, maar frunnikt aan z'n hoofd. En Adam spartelt alsof hij gebeten wordt, maar hij schreeuwt niet. Dat kwam, ziet u, omdat die ouwe schurk z'n neus dichtkneep - en 't is een echte reus. En telkens als die arme Adam naar lucht hapte, spuugde Iwan 'n vette bedelaarsfluim in z'n mond! Telkens weer! En hij miste niet! En elke keer als we 'n stap dichterbij wilden komen, gooide hij met stenen naar ons. Toen de ander 'm eindelijk losliet, zag hij er afschuwelijk uit, onze Adam: zijn hele gezicht was besmeurd met gelig tabakssap. Hij waste zich in de beek, maar zijn keel, zegt u eens hoe hij die had moeten wassen?

Marian Pankowski / Foto: Y. Lane.

Ik heb u al verteld dat 't bij ons barst van de kikkers en bedelaars. Met de kikkers hebben we afgerekend, en met de bedelaars ook - we hebben ze verjaagd!

Wat hebben we niet allemaal verzonnen, wat hebben we niet op de loer gelegen om Adam te wreken! We hebben geduldig gewacht, en tenslotte is de dag gekomen. Weet u, ĭk ben niet haatdragend, ĭk zal 'n oude man geen kwaad doen, maar Adam en Tadek zijn de leiders, dus ik wilde mijn kameraden niet in de steek laten...

Allerzielen was in aantocht. Maar eerst moesten de grafperken nog worden schoongemaakt. We hebben ze gewied, we hebben de verdorde asters uitgetrokken, we hebben de slakken opgeruimd. Maar telkens ging er iemand bij 't hek kijken, want daar hingen al bedelaars rond. Twee dagen van drukte rond de doden. De hele wereld is met rijp bedekt, kraakhelder. De goudvinken pikken van de lijsterbessen, de lucht is kurkdroog. En plotseling stoot Tadek me aan en fluistert:

- Daar is-ie!

't Is Iwan. Vlak bij de haagdoorn zit hij op een of andere viezigheid te kauwen. Maar hij voelde waarschijnlijk van welke kant de wind woei, want hij is niet alleen. Er zit 'n lange slungel naast 'm, met een zwarte bril - blind natuurlijk. We hadden ons gek geprakkezeerd, maar we hadden niets kunnen vinden. Kazek stelde toen voor:

- We gooien 'm zand in z'n ogen terwijl we over 't pad langs 't hek lopen. Ieder 'n handje, als op 'n lief klein kistje. Alsof 't 'n vergissing is.

- Laten we as nemen, zei Tadek, dat bijt lekker.

- Jongens, zei Adam, ik weet iets beters. We moeten 'm in de rug aanvallen, vanachter de heg - en met z'n allen tegelijk, dan heeft hij geen tijd om er vandoor te gaan -, we moeten 'm van bovenaf nat zijken, met vier stralen.

- Steengoed!

- Fantastisch!

- Petje af, Adam!

riepen we door elkaar, want we vonden 't een puik idee. Natuurlijk, ik vond 't... hoe zal ik 't zeggen... kijk, ik vond 't een beetje te... Maar Adam was door hem gemangeld, dus hij had recht op revanche. Maar van dat pissen is niets gekomen. Met Allerheiligen gingen we naar dat hek. Maar 't was koud, en 't was druk, dus voordat Adam z'n gulp kon open maken, voordat we... kwam er iemand aanzetten. En 't werd donker, en we moesten bidden op 't graf van onze grootouders... dus we hebben er geen kans voor gezien.

Met Allerheiligen zagen we elkaar weer in de kerk. Direkt bij 't uitgaan van de mis - krijgsraad. En ik herinner me niet meer wie op 't idee is gekomen, maar we stonden midden in 't centrum, voor de apotheek van Kawski, en we sprongen zelfs in de lucht en joelden van plezier. U hoort direct hoe dat kwam.

's Middags gingen we weer naar de graven. De kaarsen recht zetten, want ze druipen als ze schuin staan, en op de bloemen letten - dat niemand ze wegpikt om ze bij de eigen doden te zetten. Maar er was er altijd een die Iwan in 't oog hield, 't Was bijna vier uur. De hemel kleurde rood boven de graven, maar bij het kerkhof schemerde 't al. Steeds meer mensen gingen terug naar de stad. Want de vorst leek zijn voelhorens uit te steken. Stefan zag zelfs helemaal blauw, maar hij hield vol en zei:

- We zullen 'm mooi te grazen nemen, die smerige Oekraïener!

Iwan ziet dat er niets meer te halen valt, dus hij komt langzaam overeind met z'n ouwe bedelaarslijf en hijst zich op zijn krukken. Hij hinkt, hij sjokt met zijn manke poot naar

[p. 36]

Szymon. We dachten dat hij er nooit meer vandaan zou komen. Hij zat er natuurlijk foezel te drinken in een wolk van tabaksrook. Maar wij stampten vanwege de kou steeds vaker met onze voeten op de grond.

- Jongens, zei Kazek, die smeerlap doet 'n dutje, 't heeft geen zin nog langer te wachten.

Maar Kazek had z'n muil nog niet dicht gedaan, of er klonk gebonk tegen de deur, hout tegen hout. Daar had je 'm. Hinkend en sjokkend kwam hij naar buiten. Maar we weten nog niet waar hij heen gaat.

- Hij gaat 'n plekje zoeken in de rioolbuizen, fluistert Stefan.

En alsof hij 't gehoord heeft, sleept Iwan zich voort langs de omheining, sleept zich voort tot aan 't hek. En achter 't hek is de opslagplaats. Buizen op buizen, holtes op holtes gestapeld in de leegte, Iwan duwde 't hek open, deed 't weer achter zich dicht, keek even om en kroop in een buis, niet in de eerste, niet in de tweede, maar in de derde.

- Kom mee, jongens! zei Adam.

- Wacht even, zei ik, want weet u, niet dat ik iets van plan was - 't was mijn zaak niet -, maar ik wou niet dat we voor niks gewacht hadden. We bleven nog 'n kwartiertje staan, en toen gingen we, Tadek voorop. Tot 't hek was zo moeilijk niet. Maar daarna, op 't knersende grind... Tenslotte waren we er. Hij slaapt, de smeerlap. Hij snurkt zelfs zo hard dat 't ervan galmt in de rioolbuizen. En als we dichterbij komen, komt er 'n stank uit... 't Stinkt naar de aardappelzakken die hij daar uitrolt, 't stinkt naar z'n eetzak vol beschimmeld brood en naar 't ijskoude beton. Hijzelf ligt meer naar achteren. Maar zijn krukken staan tegen de ingang van de buis, en de stomp van die Oekraïense hoerenzoon steekt naar buiten.

't Been ligt plat op de grond, met 't hoefijzer naar ons toegedraaid - dat grote houten been, die poot van 'n zat varken. Het boort zich in onze ogen, en ik weet niet meer wie er over begonnen is, wie op 't idee is gekomen, maar ik zag dat er lucifers nodig waren en die heb ik toen aan Adam gegeven... Of misschien heb ik die hoop takjes en spaanders wel aangestoken die mijn kameraden gauw-gauw waren gaan zoeken en die ze onder de beukehouten krukken hadden opgestapeld. En toen de lucifer aan was, gaf het hoefijzer 'n rode weerschijn. Daarboven begon 'n beetje rook te kringelen, en Iwans hol werd verlicht. Stefan, mijn broertje, stikte van 't lachen.

- Hij zal 't warm krijgen.

Opeens vatten de krukken vlam. En Kazek zegt:

- Nat pissen, jongens, anders verbrandt-ie met huid en haar.

Maar niemand verroert zich. We staan daar, we kijken, en we zien en zien niet, en we kijken opnieuw naar dat leuke vuurtje, zoals je naar 'n kerstboom kijkt de eerste avond dat hij er staat. En de kurkdroge krukken knetteren, vonkjes spugend. Ik kijk naar Adam en zie dat hij lacht. En dan fluistert Kazek:

- Wegwezen, jongens!

Iedereen maakt dat-ie wegkomt en rent halsover-kop naar 't hek, en ik - weet u - ik wilde 'n kruk in 't midden van 't vuur duwen om 'm lekker te laten branden, maar hij glipte uit m'n handen en gleed tegen 't houten been van Iwan... Ik heb niets tegen 'm, en ik kreeg 'n raar gevoel van binnen... maar Adam maakte 'n teken van “opschieten-opschieten”, dus ik begon te rennen en ik heb verder niks meer gezien. Op straat vroegen ze me wat ik gedaan had. En ik zei: “Gewoon, meegedaan. We waren toch met elkaar... we moesten Adam wreken...”

Iwan is niet verbrand, hoor, nee... De vrouw van Szymon kwam van de stad en hoorde hem janken. Ze dacht dat 't een hond was, vertelde ze. Ze ging er op af, en daar, in die buis vol rook, was iets dat huilde en steunde. “Wie is daar?” vroeg ze. Maar daarbinnen hoorde ze niets dan gesnuif en gejank, ze kreeg er geen hoogte van. Ze holde naar huis om Szymon te halen, ze maakte 'n hoop heisa, en samen met de voerman die wat bij ze zat te drinken hebben ze die ouwe mankepoot eruit getrokken. Zo kwam hij met de schrik vrij... Want hij was wakker geschrokken toen 't vuur tenslotte de bovenkant van zijn houten been had bereikt. Hij zag dat 't brandde en werkte zich naar 't uiteinde van de rioolbuis. Hij had niets, hij was alleen 'n beetje geschroeid. Hij heeft 'n paar dagen bij Szymon in de gang liggen kermen. Szymon heeft nieuwe krukken voor hem laten maken bij de timmerman, want hij was 'n klant van 'm. En hij is er vandoor gegaan, weg uit de stad. Misschien heeft hij een betere plek gevonden... Maar hoort u me? Wij... ik heb die ellende niet gewild, maar we moesten hem 'n goeie les geven... Hoort u me? Zeg toch of u naar me luistert... Ik zal alles zeggen, ik zal eerlijk zeggen wie op 't idee van dat vuur is gekomen, ik zal vertellen hoe 't kwam dat die kruk uit mijn handen glipte... ik zal alles vertellen... Maar antwoordt u toch, geeft u toch antwoord...’