Omgangspöezie in 10 lessen/les 5
Geo Staad
Limerick en clerihew bestaan nu eenmaal, kunnen zelfs weleens leuk uit de hoek komen, dus ik mag ze niet overslaan.
Vooral eerstgenoemde versvorm is in Nederland geliefd, waarschijnlijk vanwege het gemak en de sexuele grappigheid, meestal.
In wezen is hij volstrekt niet zo geschikt voor de losse pols, en ook niet gericht op de losse zeden. Hier echter vinden makers en lezers alles acceptabel, als het maar lollig is.
Er zijn fatsoenlijke limericks over merkartikelen, ziektenbestrijding, jubilerende clubs en zo meer. Gewoonlijk vindt men die voor 80% afgedrukt op wedstrijdformulieren, en de deelnemer moet op de stippellijn zijn eigen slotregel invullen.
Andere (het merendeel) worden mondeling verspreid en beginnen niet zelden met de woorden Er was eens een juffrouw in.
Beide soorten plegen met metrum, rijm, zinsbouw en andere hinderlijke conventies de kachel aan te maken.
Een typische gelegenheidslimerick ziet er aldus uit:
Al kom ik dan niet van de Havo...
Toch won ik een limmerick-prijs bij de Avro!
Schrijf voor jou ik hier snel,
Dit gedicht bij je verjaardagskado!
De regels voor een correcte uitvoering kunt u desgewenst in Ons Knutselhoekje nazien. Hier krijgt u ze niet, want deze versvorm verdient geen aanmoediging. Hij heerst onder het slag mensen dat ook gek is op tweeregelige grafschriften (Hier ligt een machinist / Die zich in het sein had vergist) en zulke bedenksels keer op keer voordraagt, op niemands verzoek.
Van de clerihew weet u, dat dit vierregelige versje om 2 elementen draait - een naam (deze vormt de eerste regel) en een werk, incident, persoon, plaats of iets anders wat opvallend aan die naam verbonden is (Hillary / Mount Everest, Goethe / Faust, Werther, Weimar e.d., Nero / Agrippina, brandgevaar, achtergrondmuziek, Christenensterfte en zo meer) en in régel 4 aan de orde komt. Het schema is aabb, het metrum volkomen zoek, de tijd gewoonlijk onvoltooid verleden.
Mopperde: ‘Praat me niet van malaise
Mijn hoofd staat vandaag niet naar trammelant
Voorzover ik kan zien, ligt het in een mand’
Deze versvorm bloeit in het Engels rijker dan elders, maar kan wel een bezienswaardig Nederlands product opleveren. Naam en/of ander element leiden soms rijmtechnisch tot een origineel betoog, misschien zelfs een frappe. Zo niet, dan ontstaat er iets totaal overbodigs als Minister van Agt / Wordt door velen verdacht / Van een overmaat aan ethiek /Daarom krijgt hij een fraai ingelijst stukje pornografiek. Nu is dit toch al een onwaarschijnlijk cadeau, maar ook in meer alledaagse omstandigheden kan een clerihew heel banaal uitvallen. Tante Truus / Is geheel confuus / Wat ze nooit had verwacht / Is deze bloemenpracht.
Als u tot elke prijs zo'n ding wilt maken, probeer dan een grap te vinden bij regel 4 - beter gezegd, van het verplichte eindwoord een frappe te maken - en werk dan terug naar de eerste regel, de naam dus.
Heeft al keer op keer V.S.O.P. gemorst
Dit jaar geven we hem vieux
Ach, het blijft meestal behelpen, in het Nederlands tenminste.
Goed gedoseerd, muzikaal metrum als in kwatrijn, kwintijn en langere vormen, dat heeft een glans en doorwerking waartegen knittelverzen het moeten afleggen.
Auteursrechtelijk beschermd