Bzzlletin. Jaargang 7

[p. 29]

Kinderen gedichten laten maken
Ruud Boers

Ruud Boers en Paula Gomes, kinderboekenweek R'dam '77.

Het onderwijs vernieuwt zich. Er wordt op steeds meer scholen anders gewerkt en geleerd. Er wordt ook meer aandacht besteed aan expressie vakken. Soms gaat die expressie samen met leren, creatief leren, speels bezig zijn met o.m. klei, verf, muziek en taal.

In Rotterdam organiseert de Stichting Musische Vorming creatieve programma's en laat zijn medewerkers voornamelijk op basisscholen werken.

Een programma met taal is in ontwikkeling. Het heet SPELEN MET WOORDEN.

Spelen met Woorden voor 3e, 4e en 5e klassers is een projekt, waarop basisscholen kunnen inschrijven.

De voorgeschiedenis is bepaald door Kenneth Koch, een Amerikaanse dichter, die op het gebied van creatief schrijven beroemd werd met zijn boek Wishes, Lies en Dreams. In 1972 leerde Paula Gomes hem kennen tijdens Poetry International Rotterdam. Zij introduceerde zijn methode, en sinds 1975 is het projekt bij de Musische Vorming. Vier mensen begonnen een proefprogramma van 6 weken over Rijk en Arm. Daarna kon gewerkt worden, eerst 20 later 25 weken, nu het hele jaar door. Bijna elk kind vond ‘SPELEN MET WOORDEN’, spelen met taal leuk. Die Kochmethode is heel eenvoudig en geeft het kind het gevoel dat het lekker kan meedoen. Bij dat eenvoudige kwam nog zijn kerngedachte: alles kan, alles mag en niets is fout.

Het begin van deze methode: maak een zin waarin voorkomt een kleur, dier, en een plaats; gedicht over wensen, jokken, vroeger, als... dan..., welke kleur heeft dat geluid. Een klassegedicht vindt Koch ook een uitstekend middel om veel kleine zinnen als een geheel te laten horen, óók omdat er afwisseling in is en het de kinderen in elkaars werk doet interesseren. Het viertal gebruikte die basis en bouwde die uit, leerde de onderwijssituatie kennen met grote klassen, buitenlandse kinderen en ver-

[p. 30]

schillend niveau; werkte in alle wijken en verschillende type scholen, zoals Jenaplan- en Montessorischolen.

SPELEN MET WOORDEN is lospeuteren; heel langzaam kinderen zo krijgen dat ze misschien alles minder normaal gaan vinden, maar van wat ze opschrijven beslist niets gek.

Het wordt Spelen met Taal, en daar bij om je heen kijken, de dingen als het ware naar je toe trekken, of ook juist van je afstoten. Even belangrijk is dat de fantasie gemakkelijk een kans krijgt.

Een kind kan na enkele weken ineens schrijven:

Ik ben een Indiaan

of, Ik ben een veiligheidspeld.

Hij zal het echter niet bij die ene zin laten, korte fantasie wordt lange fantasie. Als het kind eenmaal weg is uit het prestatiepatroon dan zullen zijn gedichtjes groeien, dán zijn ze echt komisch, en ernstig, er gaat meer in gebeuren. Enthousiasme ontstaat ook door een ander te zien werken en dat even later te horen voorlezen.

SPELEN MET WOORDEN is stemming inbouwen door de schrijver of dichter met zijn verhaal of gedicht. Hij moet begrip hebben voor de steeds wisselende klassesituatie, die eigenlijk overal een andere aanpak afdwingt. Iets dat speciaal voor de klas geschreven is, garandeert vaak grotere spanning en spontaniteit. Soms wordt een gedicht bewerkt omdat het in de oorspronkelijke vorm niet inspireert. Hoe win je kinderen voor Spelen met Woorden?

Ik zag zomaar een ding in de klas, een melkkartonnetje. We praatten erover en wisten er een heleboel over te vertellen met hele korte zinnetjes. Ik zei: zie je nou dat is voor onze lessen belangrijk dat we goed kijken en ons afvragen: wat zie je?, wat heb je eraan?, wat doe je ermee? Zelfs kan je ineens fantaseren als je je bedenkt dat zo'n kartonnetje kwaad kan worden omdat je steeds met je hand op zijn ‘hoofd’ dreunt en dan zie je iets leuks, heel kort, maar het zou passen in een striptekening.

We gaan dus dingen en ook de mensen een beetje anders bekijken dan we gewend zijn. Dat vonden ze wel een beetje vreemd. Een volgende stap, ik schreef met de klas een gedichtje op het bord.

Wie doet er mee?
Drie is te weinig.
Hé doe je ook mee?
We beginnen zes is genoeg.
Wie telt?
Jij telt.
Niet te vlug
negentig, honderd.
Iedereen weg?
Ik kom.
Ja, ik zie je.
Buut, buut vrij.
Je bent te langzaam.
Lopen!, harder lopen!
Buut vrij.
Vlugger.
Nu nog één.
Buut vrij.
Je moet nogeens.
Ik stop.
Ik ben moe.

Toen begon de eerste opdracht. Ik vroeg of ze iets over zichzelf wilden vertellen. Ze mochten zelf bepalen wat ze belangrijk vonden. Dus: IK BEN. Een paar kinderen schreven ook over een spel.

ik ben Jan
ik ben 9 jaar
ik woort er 16 september 1977 10 jaar
ik heb ook wel eens rusie met jongens
en ik doe veel voor mijn moeder
en ik grijg ook veel van mijn moeder
en van mijn oma en opa
ook veel geld
en van mijn vader ook
ik doe veel bod sgapen voor mijn moeder en voor mijn hond
vles haaien en voor mijn moeder ook vies haalen
en daan krijg ik 2,50 en van mijn oma en opa krijg ik
1,50 en dan heb ik 5,00 gulden
en voor voetballen krijg ik ook 3,50

JAN 10

Ik ben negen jaar.
Ik speel met scheikunde.
Ik maak een drankje.
Ik wil de wereld laten ontploven.
Zodat ik rijk word.

Ik heb dik haar.
Ik ben een beetje mager.
Ik heb blauwe ogen.
En ik heb mooie kleren aan.

IWAN 9

[p. 31]

 

ik ben gerard

 

ik ben helemaal in het blauw

 

ik ben negen jaar

 

ik heb een zus van virtien

 

ik heb een grote slaapkamer.

 

er hangen veel posters aan de muren.

 

mijn hond vind mij aardig.

 

ik woon op een hoekhuis op 13 a.

 

ik heb een nieuwe fiets.

 

mijn vriend is eddy.

 

we spelen altijd samen.

 

ik zit ook op judo

 

 

 

GERARD 9

Ik ben Lloyd ik zie niet mijn eigen.
Maar in de spiegel ik een half hoofd
Als ik zie bijt hij in de hand
Een (en) als ik kwaad ben trek ik hem bij zijn staart
En ik zit nog voetbal met kleine tennisbal

LLOYD

Ik speel graag verstoppertje.
Ik speel het altijd met min buurmeisje.
Ik ben hem.
Zij gaat haar verstoppen.
Ik vindt haar achter een auto.
Nu is zij hem.
En ik ga me verstoppen.
Dan vindt zij mij.
Ik heb geen zin meer.
Ik schei er uit.

JOLANDA

Ik ga touwtje springen.
Met Els.
Ik ben af.
Els is nu aan de beurt.
Els was nog lang niet af.
En toen struikelde ze over het touw.
Els ging toen huilen.
Ze ging naar huis.
En ik ook.
Ze had een pleister op de (d'r) been.
En toen ging ze springen.
Want ze had een eigen springtouw bij haar.

ROZINA

voetbal
ik ben keeper
ik maak een doelpunt
ik val erbij
ik ben mark
ik speel met auto's
ik rij met één auto
ik gooi met één auto op je hooft

MARK

over voetballen
ik gaa voetballen
en ik ken goed kiepen
ik sgoop de bal weg
en de bal gaat in het doel
en ook wel eens uit en dan gojen ze jem
weh en dan krijgen we ook wel een rusien
met elkar van de terger natij

Zo op papier lijkt dit creatieve werk niet zo moeilijk, tóch vraagt elke klas een andere inzet en daardoor het werk een grote betrokkenheid. Die 10 of 15 weken in de afgelopen jaren waren eigenlijk vaak te kort om effekten iets te vertellen.

Spelen met Woorden wordt dan creatief taalgebruik als de lessen een plaats krijgen op het rooster, aangepast worden aan de groep kinderen en samengaan met een creatieve aanpak van de onderwijzer, die het dan geeft.

Een ideale situatie

Jammer is dat je te weinig afweet van de leefsituatie van al die kinderen. Onderwijzers zijn vaak beter op de hoogte van de omstandigheden waarin hun kinderen leven. Een goede relatie met gemotiveerde onderwijzers is niet voldoende. Je zou meer moeten kunnen bepraten om samen na te denken over creatief schrijven en schoolvakken, máár vooral over: kind - buurt - gezin.

Nog een keuze van leuke en gewone gedichtjes en een enkele opmerking. In een 4e klas schreef Mascha (10 jr.)

Ik schreef
Ik vind dat het een romel
in mijn kamer is
de popen leggen overal in een hoek gegooid
en me beuro dat legt
hellemaal vol
met boekjes en pennen en doosjes
en mantjes en blikjes
nooit is het gezelig in mijn kamer
mijn gordijn hangt altijd van de rails
en mijn bed legt altijd overoop
de dekens legen altijd op de grond

Mascha schreef nauwelijks. Misschien stelde ze het op prijs dat de juffrouw en ik haar nauwelijks lastig vielen. Aan de gedichtjes van Mascha

[p. 32]

valt niets te veranderen. Misschien helpt het haar af en toe iets op te schrijven.

Nog een droom van Mascha.

Ik droom dat ik
een hele grote hoop met hooi lig
en dat ik daarin kan spelen
en dat die hoop in
een stal ligt waar het
heel erg donker is
dat ik helle alleen speelde
dat er wel een hond was
een hele mooie herder.
dat ik dan met die herder
kon spelen
tikertje
en dat het buiten heel
erg regent
dat de regen op het dak tikte
heel erg hard.
en dat de grendel op de deur zat

Er was eens een kat
die zat op het dak van een schuur.
Hij sprong eraf en wou naar huis gaan.
Maar hij wist niet meer waar zijn huis was.
Hij was zijn geheuge kwijt.
Hij liep maar rond.
En toen kwam hij een rat tegen.
Hij zei tegen die rat halo.
En die rat beet hem ineens.
Die kat zij waarom bijt je me.
Jij ben tog een kat jij vangt tog ratten.
Nee ik vang mieren zoals jij
Nee ik ben een rat. Nee jij bent een mier nietes welis
Nou dan vang ik jou maar.

FABIAN 9

Buitenlandse kinderen zijn soms even ‘thuis’.
Toen ging ik spelen en ik denk dat er een hele grote vogel bij mij was.
Toen ging ik vliegen naar zijn land bij het bos
daar zijn heel veel vogels.
Daar zingen ze voor mij.
En ik aai ze.
Wat ben je mooie,
glanzen en hij zit, blauw, groen en heleboel kleuren.
Maar deed ik mijn ogen weer open
maar ik zag niet
die ik bij mijn gedachten zag

FAJAR 11

Kinderen schrijven vaak erg mooi over hun beesten en ontroerend over AFSCHEID:

Wij hadden een boxer.
Mijn opa liet hem altijd uit.
Maar toen was hij de volgende morgen lam.
Mijn opa kwam hem weer uit laten.
Mijn opa droeg hem altijd van de trap.
Maar dat kon zo niet doorgaan.
We hebben een dierenaziel gebeld en toen hebben ze hem weggehaald.
Wij vonden het allemaal rot.
Mijn opa helemaal.

PETER 10

Opvallend was dat elke opdracht over de DIERENWERELD bijna overal slaagde en zeker in wijken met sociale achterstand.

Ik vind het niet leuk om in een kooi te zitten.
Je krijgt weinig te eten en soms vergeten de mensen je te voederen.
Als ik een beest zie die vrij is ga ik huilen.
Maar als je een vroutje cavia in je kooi krijgt dan is het wel leuk.
Dan kun je haar wat te eten aanbieden.
Maar als ik gevaar ruik dan word ik bang
en ga ik me verstoppen onder het stro.

JUAN 11

Een kamertje naar MARC evenals de cavia van de MARIASCHOOL uit de Afrikaanderbuurt.

Dag toebie met je zachte vel met zwarte haaren.
Dag neeja met je bonte vacht met je mooie kleuren.
Dag Andere met je mooie rooie vel.
Dag bolejan met je mooie witte vel.

Dag stoel met je gebroken poot.
Dag kacel met je lekkere warme vuur.
Dag geel ei met je gebroken kop in de koekepan
Dan bankstel met je heele zachte kussen.
Dag pen met je vele kleur.
Dag gewassen kleren.
Dag schoenen ben je ook wakker.
Dag mijn been met je slaaperige teen.
Dag mijn bed met je dekens erop.

FRANNIJ 9

[p. 33]

Weinig geslaagd op die school in klas 5, met de helft buitenlanders en een groot aantal boven de twaalf, was mijn poging om over de buurt en school te laten schrijven. Weliswaar was ik nog maar kort in die klas, toch denk ik dat het eerder aan de relatie lag die nog niet stevig genoeg was voor zo'n kwetsbaar onderwerp. De voorbeelden zijn wel illustratief, kunnen de weerstand die er was niet kleiner maken.

Ik zeg het aardig tegen de buurt omdat ze spuiten op
het Afrikaanderplein.

STANLEY 10

In de buurt is altijd knoken
En is niet altijd schoon.
De buurt is altijd leuk in de eige straat
De huizen zijn soms kal.
De school is soms leuk maar je kunt er iets leren.
De school doet sportdag en andere dingen.
We doen. Rekenen, taal, teken, zingen, handenarbeid.

ANITA 11

Ik hou van de school want dan leer je wat.
Ik hou niet van de buurt.
Waarom bestaat een buurt?
om te leren
Waarom een bestaat een school?
om te leren

ANITA 11

De school is weleens leuk maar ook wel eens niet leuk.
In de klas is het niet zo leuk want de juf is in
verwachting en gaat na de paasvakantie weg.
Wij hopen dat het een jongetje is.
Buurt Ik vind dit een rare buurt want overal zijn zijn speelplaatsen maar wij hebben het afrikaanderplein zelf.

BERRIJ 11

Strakke opdrachten en vrijheid, waarvan enkele voorbeelden. De vorm is bepaald door mijn gedichtje ‘over een jongetje dat niet stil kon staan’.

Ik ga een gedicht schrijven over een jongetje dat niet
stil kon staan.
Hij werd weleens in de gevangenis gestopt
maar liep heel gewoon door de muur heen.
En als hij naar bed moest ging hij slaapwandelen.
Als hij in een eik klom liep hij er gewoon tegenop.
De mensen vonden het wel vervelend.
Ik kwam opeens op een idee.
De generaal liet een troep soldaten het jongetje insluiten.
Ze zeiden: ‘Blijf staan waar je staat’.
En de soldaten riepen blij ‘hij staat stil!!’
Nu kon hij nog altijd stilstaan.

MARKO 11

De keizer kon niet stilstaan.
hij holde af en aan.
Hij liep wel 50 keer zijn paleis rond.
Soms sliep hij de hele nacht niet en holde maar.
Hij versleet veel schoenen.
Wel 4 paar per dag!
Toen vond ik wat.
De liet hem de hele dag paddestoelen plukken.
Een dag later was hij heerlijk aan het dromen.
En hij was toen helemaal rustig.

LEENDERT 11

Mooi moeilijk eenmalig

Een paar weken was ik op de Rotterdamse Schoolvereniging bezig met opdrachtjes over de natuur. Ik maakte als afsluiting de stap naar het gedicht van Jacques Prévert ‘Hoe maak ik een Vogelportret?’ en gaf de opdracht beestenportretjes te schrijven. Die laatste les duurde eens zo lang, wel twee uur, de uitleg was erg uitgebreid. Het strakke van de opdracht stond de oorspronkelijkheid niet in de weg, het moeilijke wel de herhaling op andere scholen. Deze gelegenheid gebruik ik maar om er twee over te schrijven.

[p. 34]

 

Ik verschuil me in een boom.

 

Ik schilder eerst een landschap.

 

Dan schilder ik een stuk vlees.

 

Ik zit in spanning of de leeuw zal komen.

 

Enja hoor daar komt een mannetjes en een vroutjes leeuw.

 

Ze eten aan het stuk vlees.

 

Vlug schilder ik ze.

 

Het schilderij is klaar.

 

En ik vind het leuk.

 

Ik hoor het gebrul van de leeuwen.

 

Dan pak ik een tand van de leeuw

 

en zet mijn naam rechtsboven.

 

Opeens merk ik dat het twee ontsnapte leeuwen

 

waren van het eiland

 

maar dat doet er niet toe

 

Alles staat in bloei.

 

Ik hoor het geluid van vogels en heel veel dieren op het eiland

 

 

 

HANS 11

Schilder eerst een stal met een open deur
Schilder het paard en kijk ondertussen
of je het schilderij zelf wel mooi vindt
en schilder ook een grasland met een stapeltje hooi er omheen
Schilder ook uitlopende bomen
Om te testen of het werkelijk mooi is
moet men als volgt handelen:
Zet het op wat lelijke aarde.
Zet er een steuntje achter.
Verschuilt u achter een ding dat uit de grond steekt,
bijv. een schuurtje, een boom.
Als u totaal geen geluid hoort, van een paard in de buurt,
dan is het mislukt.
Schilder met paardeharen je naam

MARTIJN 11

SPELEN MET WOORDEN is CREATIEF SCHRIJVEN leidt tot makkelijker uiten. De lessen zijn niet minder belangrijk dan gymnastiek en tekenen.

Bruna jeugdboekenprijsvraag

Ter gelegenheid van kinderboekenweek 1978, heeft uitgeverij Bruna een jeugdboekenprijsvraag uitgeschreven. Deze prijsvraag staat open voor Nederlandstalige auteurs en debutanten. Een en ander is als volgt opgezet:

Manuscripten kunnen ingestuurd worden tot half april 1979. Het winnende manuscript zal worden gepubliceerd vóór de kinderboekenweek 1979 en de auteur ontvangt bovendien, boven het auteurshonorarium, een bedrag van f 2000,--.

De tweede en derde prijswinnaars ontvangen respectievelijk f 1500,- en f 1000,-; voor deze manuscripten geldt geen uitgaveverplichting.

In te sturen manuscripten moeten aan de volgende voorwaarden voldoen:

-	een minimale omvang van ong. 20.000 woorden;
-	alleen getypte manuscripten worden geaccepteerd;
-	de verhalen of romans moeten bestemd zijn voor de leeftijdsgroepen van 8 tot 10, 10 tot 12 of 12 jaar en ouder.

Jury

De manuscripten zullen door een deskundige jury beoordeeld worden, die als volgt is samengesteld: Thea Beekman

Marijke van Raephorst

Mischa de Vreede

Jan Terlouw

Dolf Verroen

Prijsuitreiking

De prijsuitreiking zal plaatsvinden rond de kinderboekenweek 1979. Plaats en tijd nog nader te bepalen.