Omgangspoezie in 10 lessen Geo Staad
les 1. Inleiding
Wie dit leest is niet gek. Zelfs mogen we aannemen dat hij/zij niet eens dom is, maar belangstelling heeft voor de taal, voor haar gulle gaven en ook haar eisen.
Kenners van Ons Knutselboekje/Dartelen met Versvormen zullen hier en daar een licht déjà vu voelen opkomen. Toch is deze cursus geen vervanging daarvan. Evenmin een vervolg erop. Welbeschouwd had hij eraan moeten voorafgaan.
In beide gevallen gaat het over pleziergedichten, maar er zijn twee verschillen: dit hier is vooral handleiding met name voor kwatrijn, kwintijn, ollekebolleke, sonnet en andere mooie, gemakkelijke versvormen, en gericht op toepassing ten behoeve van anderen (gelegenheidswerk dus), het boekje bevat een summier overzicht met wat practische wenken, en bestemd voor uw eigen vermaak.
Omgangstaal is proza, gewoonlijk onverzorgd. Er zijn situaties waarin dit proza niet voldoet, bijvoorbeeld als men iemand onvergetelijk - of op zijn minst gedenkwaardig - wil toespreken.
Hier doel ik niet op zinsneden als Uw laatste uur heeft geslagen of De Russen zitten in je huis of Je geheim is ontdekt. Dergelijke informatie ontsnapt nooit aan de aandacht, hoe beroerd ook geformuleerd. Neen, we zullen ons hier slechts in feestelijke aanleidingen verdiepen: gelukwensen, dankbetuigingen, liefdes- en vacantiegroeten, en zo meer.
Dat toespreken moet u ruim opvatten. Het kan namelijk ook schriftelijk, en vooral dan komt de vorm (aard en rangschikking der woorden) erop aan.
Stemvoering, oogopslag, mimiek, aanraking kunnen een mondelinge tekst aanvaardbaar, misschien zelfs genietbaar maken. In geschrifte zijn we op het medium taal aangewezen (ik negeer calligrafie, versieringen en illustraties, geurend papier en andere hulpmiddelen).
Langzaam rijst het besef dat de versvorm het doelmatigste middel is om iemand met woorden een meer dan vluchtig plezier te doen.
Het is natuurlijk beneden u om een voorgedrukt of zelfs maar overgeschreven gedichtje af te leveren. U zorgt zelf voor het denkwerk. In de volgende lessen zal blijken hoe dat meevalt. Goed proza is lastiger. In volgorde van moeilijkheid hebben we
Onder goede poëzie versta ik metrisch juiste, correct rijmende, structureel interessante versificatie met een lucide, oorspronkelijke inhoud. Eigenlijk moet ik het woord poëzie hier niet gebruiken, want dat klinkt te gevoelsmatig. Versificatie past beter bij het vakwerk waar we het over hebben. Maar laat ons gemakshalve toch de kortere term aanhouden.
Het corresponderen in versvorm is in zes opzichten te prefereren boven een brief in proza.
De attentiewaarde is zeer hoog.
Ook de herinneringswaarde.
De noot is bij uitstek persoonlijk.
U heeft minder schrijfwerk: een versje van vier regels kan al indruk maken.
Uw taalvaardigheid wordt gescherpt.
Het is amusanter dan gewoon schrijven.
Wel heeft u er twee dingen absoluut bij nodig: kennis van de Nederlandse taal en een rijmwoordenboek.
Als u de taal niet machtig bent, ziet het er zorgelijk voor u uit. Het onderwijs in dit vak is afgeschaft, te oordelen naar wat onder de naam ‘Nederlands’ weerklinkt en verschijnt. Maar goed Nederlands is nog niet strafbaar gesteld; er bestaan hier en daar leer- en leesboeken van de oude stempel.
Een practisch en betrouwbaar rijmwoordenboek is hier na de vorige eeuw niet meer gemaakt. U zult zich moeten behelpen. Er zijn betaalbare uitgaven, zeer onvolledig weliswaar, wat echter betekent dat er niet zoveel te schrappen en corrigeren valt als in een dik voorwerp dat verleden jaar op de markt kwam.
Omschrijf uw vreugde, dank of sympathie
Voortaan met veel meer stijl en melodie
U kunt het best, en zeker na het volgen
Van deze cursus Omgangspoëzie
Auteursrechtelijk beschermd