Bzzlletin. Jaargang 6

[p. 19]

Weerzien^*
Geert Bremer

Brenkman had het bedrijf opgebeld. Draak werkte er nog steeds. Het duurde even, toen: verbazing, verrassing. Brenkman voelde ook iets van geforceerde jovialiteit. Hartstikke leuk zeg. Mijn vrouw zal het ook hartstikke leuk vinden. Na dertig jaar, nota bene. Hoe bestaat het. Ze maakten een afspraak bij Draak thuis. Ze woonden nu in een flat - in een nieuwbouwwijk - negen hoog. De kinderen waren het huis uit. Over een paar jaar pensioen. Gelukkig. Brenkman had een voorkeur voor 15 april, 's avonds.

Engel Draak heette hij. Wat een naam. In de fabriek stond hij altijd rechts van Brenkman, Bert Stoutjesdijk stond links. Lochmann jutte ze op. De vuile rotmof. Iedere dag kwam hij een paar keer langzaam langs lopen en maakte dan een paar rotopmerkingen in zogenaamd Nederlands. Bert wachtte soms treiterig met werken tot hij voorbij was.

Op een dag was Lochmann blijven staan vlak achter Bert. Misschien een halve meter achter hem. Brenkman voelde zijn hart kloppen. Plotseling had Bert zich omgedraaid en Lochmann midden in het gezicht gespuugd.

Niets had hij gezegd. Hij had zijn zakdoek uit zijn zak gehaald en heel langzaam zijn gezicht afgeveegd.

Drie dagen later was Bert 's nachts opgehaald door de grüne polizei.

We krijgen hem nog wel. We krijgen hem nog wel. Iedere keer als Lochmann daarna langs kwam, zei Draak dat. Hij zong het meer, op de maat waarmee de band bibberig voortrolde.

Lochmann dacht waarschijnlijk dat het een Nederlands liedje was.

Een maand of wat later was Lochmann een week thuisgebleven. Zijn enige zoon - een onderwijzer, 24 jaar - was in Noord-Italië gesneuveld. Nou ja, gesneuveld. Italiaanse partizanen hadden hem op klaarlichte dag in Milaan op straat doodgestoken. Daarna was Lochmann anders geworden. Hij zei niet zoveel meer. Het leek wel of hij soms afwezig was. Hij dacht zeker aan zijn zoon.

Dat alles was gebeurd in de eerste maanden van 1945. De fabriek stond in Wurzen, ongeveer dertig kilometer ten oosten van Leipzig. Het front naderde.

Uit het westen kwamen de Amerikanen, uit het oosten de Russen.

Iedere dag werd de chaos groter.

11 april - 12 april - 13 april. Duitse kolonnes trokken overdag van west naar oost, en 's nachts van oost naar west. Niemand wist wat er gebeurde.

Iedereen wist dat het niet lang meer kon duren. Op 15 april stonden plotseling Amerikaanse tanks op het marktplein.

Er was de avond tevoren wat geschoten in de omgeving. Maar wie had geschoten? Brenkman wist na dertig jaar nog dat het op 15 april gebeurd was. Zijn enige zuster was jarig op die dag.

Het was een complete chaos. Iedereen liep op straat.

Draak had hem aan het eind van de middag bij de mouw genomen. Kom, had hij gezegd. Nu is het onze beurt.

Op de enveloppe die hij Brenkman onder de neus duwde stond: Herrn Lochmann - Goethestrasse 64 - Wurzen - Deutschland. Er zat een Italiaanse postzegel op. Draak had de enveloppe een paar maanden tevoren uit Lochmann zijn jasje gehaald dat in het washok hing. De brief die erin zat had hij weggegooid.

Wat wil je, vraagt Brenkman.

Ze lopen samen op het trottoir. Overal hangen witte lakens uit de ramen. Het is druk op straat. Amerikaanse legervoertuigen versperren het marktplein. Vliegtuigen gieren laag over. In de verte wordt geschoten. Buitenlandse arbeiders, Italianen, Polen, slepen een winkel leeg.

Draak weet precies waar de Goethestrasse is. Hij belt aan.

Wat wil je, vraagt Brenkman nog eens.

Draak haalt een revolver uit zijn zak.

Wat dacht je, vraagt hij.

De deur gaat open. Lochmann staat in de gang met op de ene helft van zijn gezicht scheerzeep. De rechterhelft is al geschoren. Uit een klein snijwondje komt een beetje bloed. In zijn rechterhand heeft hij een scheerkwast vol zeep. Draak duwt hem de gang in, trekt Brenkman achter zich aan en gooit de deur achter zich dicht. Lochmann heeft nu beide armen gebogen naast het hoofd in de lucht gestoken. Hij loopt langzaam achteruit de gang in. Rechts staat een deur open. Met een kort gebaar met de revolver wijst Draak dat Lochmann de kamer in moet gaan. Op tafel staat een kleine ronde scheerspiegel met een kommetje troebel zeepwater. Voor de spiegel ligt een geopend ouderwets scheermes. Naast de spiegel het portret van een jonge Duitse soldaat in een zilverkleurige lijst achter glas. Het glas is gebarsten.

Zitten, zegt Draak.

Lochmann gaat zitten, de handen nog steeds omhoog.

Draak gaat achter hem staan en zet de revolver in zijn nek. Pak het mes, zegt hij. Hij spreekt gewoon Nederlands. Lochmann zet de scheerkwast met de rechterhand neer en pakt het geopende scheermes, hij weet niet of hij de hand met het mes omhoog moet steken.

Tweemaal schiet Draak, kort achter elkaar. Lochmann wipt eenmaal op als een schoolkind dat de meester duidelijk wil maken dat het naar de wc moet. Zijn armen vallen naast zijn lichaam en hij kantelt - over links - op de vloer. Even blijft hij stil liggen maar begint plotseling te spartelen of hij gekieteld wordt.

Draak staat ernaast en kijkt. De stoel valt om. Het spartelen wordt minder en minder. Lochmann

* uit: Vissen bij Blauw, dat dit najaar verschijnt bij uitgeverij BZZTôH

[p. 20]

ligt nu stil, zijn linkerwang op de houten vloer, bij zijn kin een plasje bloed dat langzaam groeit.

Kom, zegt Draak, we gaan.

Naast hem in de lift staat een jonge vrouw die op de zesde etage moet zijn. Op de negende verdieping stapt Brenkman uit, loopt de galerij een eindje op naar links en belt aan bij nummer 31: E. Draak.

De man die open doet is kleiner dan Brenkman gedacht heeft. Draak, zegt hij en geeft Brenkman een hand. Zal ik uw jas even ophangen? Brenkman gaat in een lage stoel zitten. Naast hem een tafeltje met een asbak. Tegenover hem zit Draak.

U bent veel ouder geworden, zegt hij. Veel ouder. Op straat zou ik u niet herkend hebben. Ja, ja, zegt Brenkman. Natuurlijk. Wat wilt u. Dertig jaar. Het is dertig jaar geleden dat wij elkaar voor het laatst gezien hebben.

Hij accepteert een sigaret hoewel hij jaren niet heeft gerookt.

Een kleine dikke vrouw komt binnen en geeft hem lachend een hand.

Dat is meneer Brenkman, zegt Draak. We hebben samen in Duitsland gezeten, weet je wel. We stonden naast elkaar in de fabriek. Die rotfabriek waar ze onderstellen van luchtdoelgeschut maakten.

Dat is leuk, zegt de vrouw. Dat is erg leuk dat u nog eens langs komt.

Het is al meer dan dertig jaar geleden niet? Nee, zegt Brenkman. Het is precies dertig jaar geleden. Ik weet het nog heel goed.

Het gebeurde op de verjaardag van mijn zuster. Vijftien april. Brenkman kijkt Draak aan.

Ja, zegt Draak. Vijftien april, de bevrijding. We werden daar bevrijd door de Amerikanen. Wie had dat gedacht. Daar midden in Moffrika waren we nog eerder bevrijd dan Holland.

Veel eerder, zegt Brenkman. Veel eerder. Holland was pas bevrijd op vijf mei. Door de Canadezen. Dat hebben wij niet meegemaakt.

Nee, zegt Draak. Dat hebben wij niet meegemaakt. We hebben andere dingen meegemaakt. De moffen. De fabriek. De Amerikanen.

Hij inhaleert diep en kijkt naar zijn pantoffels.

Hij heeft pantoffels aan en zit in een luie stoel.

Brenkman zwijgt.

Hij rookt nu een tweede sigaret. De vrouw van Draak geeft hem een kop koffie.

Dank u wel, zegt hij. Hij zet het kopje op het lage tafeltje naast zijn stoel.

U woont hier hoog, zegt Brenkman. Het is erg hoog. De negende verdieping. Het kan hier zeker erg waaien 's winters of in het najaar.

Ja, zegt Draak. Het waait hier soms heel erg. Dan giert de wind om de flat. Dan ben je blij dat je binnen zit. We hebben gelukkig centrale verwarming. Dat is misschien niet zo gezellig als een kachel. Maar wel gemakkelijker. In Duitsland hadden we kachels. Dat weet ik nog wel. Die moesten we stoken met briketten. Ja, zegt Brenkman. Briketten. Dat weet ik ook nog wel. Dat gaf zoveel as. Hele emmers vol. Dat stoof zo. Dat gaf veel stof in de barak. Maar het was wel lekker warm in de barak. We hebben heel wat afgekaart. Jonge, jonge. Wat hebben we veel afgekaart.

Ja, zegt Draak. We hebben heel wat afgekaart. Ze zwijgen beiden.

Ik zou er nog wel eens heen willen, zegt Brenkman. Naar Leipzig en zo. Naar Wurzen. Maar het is Oost-Duitsland. Je komt er niet zo gemakkelijk.

Ja, zegt Draak. Het is Oost-Duitsland. Daar kom je niet in. Wie gaat er nou met vakantie naar Oost-Duitsland?

Uw koffie wordt koud, zegt de vrouw.

Oh, sorry, mompelt Brenkman. Zonde van de koffie. Ik dacht ergens anders aan. Sorry. We hebben samen veel meegemaakt. Uw man en ik.

Ja, dat zal wel, zegt de vrouw van Draak. U kent mijn man natuurlijk erg goed, denk ik. U hebt toch samen met hem in die barak gewoond? Twee jaar lang bijna, niet?

Bijna twee jaar, zegt Draak.

We waren toen net een jaar getrouwd, zegt de vrouw. Onze dochter was net geboren. Toen moest hij weg. Later, na de bevrijding, is onze zoon geboren. Onze kinderen zijn nu getrouwd.

Zij wijst op twee foto's, ingelijst in zilverkleurige lijstjes, aan de muur.

We zijn zelfs al driemaal grootvader en grootmoeder.

Wilt u nog koffie? Brenkman krijgt een tweede kop koffie.

Na dit kopje stap ik maar weer eens op, zegt hij. Ik moet nog verder.

Hebt u ook kinderen, vraagt de vrouw. Ze zit nu ook in een luie stoel. Ze drinkt ook koffie en kijkt over haar kopje heen naar het bezoek.

Nee, zegt Brenkman. We hebben geen kinderen. Mijn vrouw en ik. We hebben geen kinderen.

De vrouw kijkt hem wat verschrikt aan. Zij weet niet wat zij nu moet zeggen.

Meneer Brenkman woont samen met zijn vrouw, zegt Draak. Net als wij. Je moet er van zien te maken wat er van te maken is.

Brenkman zet zijn lege kopje op het tafeltje en staat op.

Het was gezellig, zegt hij. Een oude vriend bezoeken.

Draak helpt hem in de gang in zijn jas.

Brenkman geeft mevrouw Draak een hand. Bedankt voor de koffie, zegt hij en steekt zijn hand even op.

In het halletje geeft Draak hem nog een hand. Brenkman heeft het gevoel dat hij de deur uitgeduwd wordt.

Tot ziens, zegt hij. Tot ziens.

Het waait flink. Op de galerij kan hij dat goed merken. Maar het is ook april. Vijftien april. De verjaardag van zijn zuster.