Bzzlletin. Jaargang 6

Anais Nin
Fragmenten uit een dagboek

In New York ging ik naar de opening van Michael Field's ijssalon tegenover het Plaza Hotel. Gedecoreerd op de ouderwetse manier, helemaal in ice-cream-kleuren, heel fris en ijs-achtig, en vol met beroemdheden. Een of andere pers-agent had gemeend dat het amusant zou zijn zowel Marilyn Monroe als Jayne Mansfield uit te nodigen. Dat ging ten koste van Jayne Mansfield. Marilyn arriveerde zonder make-up, ze zag er fris en glanzend uit, en inplaats van te poseren om zich te laten bewonderen, keek ze iedereen met oprechte belangstelling aan, en toen ik werd voorgesteld richtte ze haar volle warme aandacht op mij. Terwijl Jayne Mansfield zich louter bezighield met haar eigen verschijning, zwaar opgemaakt was, zich bewust van zichzelf, vol maniertjes en poses, met een kunstmatige glimlach en een nietszeggende gelaatsuitdrukking. Als er enig wreed opzet zat in hun gezamenlijke aanwezigheid, dan werd die uitgewist door de echtheid van Marilyn Monroe en haar natuurlijke schoonheid.

Toen ik vriendschap begon te voelen voor Bella Spewack had ik zo'n plotselinge ommekeer tégen mij, in een vernietigende brief, nooit verwacht: ‘Haal jezelf eruit. Stop met het schrijven van dichtwerkjes. Vertel een verhaal. Dylan Thomas vertelt een verhaal, en Alain Fournier, en Bonjour Tristesse. Zij vertellen een verhaal.’

Malraux schrijft over de held. Hij heeft gelijk; de held in de man bestaat, en wordt geopenbaard in de oorlog (Saint-Exupéry, Malraux) of in de kunst. Ik vraag me af of ik een held kan zijn in de kunst - mijn eenzame weg vervolgend, vechtend en niet gevend om oorlog, niet gevend om aanvallen. Houd mijn doel in zicht. Ik heb een heel groot, onpersoonlijk doel. Ik heb gewag te maken van de ontdekkingen die ik omtrent het karakter heb gedaan. Maar vandaag heerst het tijdperk van de gewone man en ik schrijf over ongewone personages. Hoe kan ik deze kennis gebruiken? Proust heeft dit opgelost hoewel geen van zijn personages zijn eigen persoonlijke diepte bezat. De personages zwemmen in zijn bewustzijn. Het zijn gewone mensen, net zo gewoon als die ik ken. Maar Proust kijkt aan hen voorbij en naar een soort van collectieve diepte, en put daaruit zijn diepgaande afleidingen. Omdat ik schrijf over ongewone personages, speciaal in Amerika, waar de kunstenaar wordt gerekend tot de zonderlingen, de dame met de baard, de verstrengelde tweelingen, de vette man, kan ik niet, zoals Simenon dat doet, schrijven over kleine mensen of over mensen zoals die voorkomen in Bonjour Tristesse. Toen ik schreef over Henry, die geboren was als een gewone man, was dat om al zijn ongewone eigenschappen en kenmerken te openbaren. Misschien is het een kwestie van exoticisme. Ik houd van vreemde landen, ongewone personages, ongewone ervaring. Niemand begrijpt dat het gewone niet meer is dan een façade, een persona, en dat de rest verborgen is en onthuld moet worden.

De ervaringen van deze maand hebben zich gegroepeerd rond het thema van wel of niet erbij horen: een party in Hollywood, babysitten, mijn weigering voor The Nation een artikel te schrijven over Simone de Beauvoir en Mary McCarthy (ik ben in geen van beide erg geïnteresseerd, en ik weet dat ze een politiek essay verwachten). In Bogner's behendige handen bereiken de ervaringen een synthese. Horen bij eengemeenschap, maar alleen op het peil van het menselijke. Altijd wordt het vraagstuk opgeworpen van eenzaamheid, en de pogingen die ik doe om tot de ‘familie der mensheid’ te behoren door middel van dienen, toewijding. Onder de kunstenaars voel ik me thuis.

Ik lees de levensbeschrijvingen van Erik Satie en Paul Klee. Satie is een van mijn favoriete musici, en zijn leven ontroert me. Zijn vernieuwingen. Zijn humor. Zijn invloed en bijdrage niet onderkend. Zijn complexiteit en verbeelding. Het feit dat hij, vanwege zijn speelsheid met titels bij zijn compositie, niet au sérieux werd genomen. Zijn honger. De kleine kamer in de arbeidersbuurt. Zijn lange wandelingen terug van rijke huizen waar hij heenging vanwege het diner en waar hij altijd moest spelen. Het feit dat ze na zijn dood zovele van zijn composities achter de piano vonden, gebruikt

[p. 77]

om de piano te behoeden tegen het vocht van de muur. Het feit dat vele van zijn composities begraven liggen in de Bibliothèque Nationale. Paul Klee's Dagboek betoverend, ook vol speelsheid.

Ik gebruik de analyse alleen om ziekte of verwarring te bestrijden. Zodra ik weer helder kan zien wend ik me ervan af, ook van overanalytische mensen. Analyse moet alleen gebruikt worden wanneer het nodig is. De rest van de tijd hoor je gepassioneerd of impulsief te leven, te scheppen en je kracht op de proef te stellen.

Het was een student van Evanston die me een hoogst belangrijke vraag stelde: ‘Als symboliek de taal is van onze dromen en van ons onderbewuste zelf, waarom kan de schrijver dat dan niet voor ons vertalen zodat we de boodschap rechtstreeks kunnen ontvangen?’

Op dat ogenblik kon ik geen antwoord geven, maar nu weet ik dat de reden waarom de schrijver symbolische beelden niet moet vertalen is dat wij allen de taal van de symboliek moeten leren. Anders zullen we er nooit mee vertrouwd raken en het is voor ons nodig die taal te kennen teneinde onze dagelijkse handelingen te kunnen duiden, indirecte handelingen van mensen om ons heen, de betekenis van dromen en van bepaalde uitdrukkingen die ons, humoristisch of impulsief, ontgaan. Het is de taal van ons verborgen zelf. Net zoals de jazz haar eigen taal heeft geschapen en vertalen daarvan betekent het overbrengen naar het intellect (en de jazz was niet bedoeld voor het intellect), zo was symboliek ook bedoeld als een communicatiemiddel dat ons zou aanspreken op indirecte wijze, ons eigen onderbewuste niveau zou bereiken. Het gebruiken van deze beeldentaal, het vertrouwd raken ermee, betekent rechtstreeks communiceren met onze zintuigen, ons onderbewuste, en dat aanraken.

Phyllis, onze buurvrouw links, dochter van een Zweedse farmer, liet zondag haar drie kinderen bij mij zodat zij met haar man kon gaan kijken naar de paardententoonstelling. De baby is nog maar enkele maanden oud, dus verwisselde ik tien luiers en gaf hem tweemaal de fles. En iedereen lachte er om mij in die rol te zien. Pam belde zelfs haar moeder op voor dit nieuwtje. Volledige cyclus van menselijke ervaring!

Nu heb ik het gemeenschapsleven leren kennen. Maar ik ben nog steeds overtuigd dat deze mensen die zo trots zijn op het ter wereld brengen en opvoeden van drie kinderen, aan die wereld minder geven dan Beethoven, of Paul Klee, of Proust. Het is dat overtuigd zijn van hun eigen deugdzaamheid wat me hindert. Ik zou graag om hen heen minder kinderen zien en meer schoonheid, minder kinderen maar beter opgevoed, minder kinderen en meer voedsel voor allen, meer hoop en minder oorlog. Ik was er helemaal niet trots op dat ik drie kinderen met gezichtjes als pudding of havermout had geholpen een zondagmiddag door te komen. Ik had me trotser gevoeld als ik een kwartet zou hebben geschreven om vele generaties in verrukking te brengen.

Deze jaren in Sierra Madre, met relaties uitsluitend gebaseerd op menselijke broederschap, hebben mij aangetoond dat het eenvoudige menselijke leven zoals tentoongespreid door niet-creatieve menselijke wezens, voor creatieve mensen onmogelijk is omdat het beperkt is, eentonig en niet diep voedend. Vriendelijkheid, kalmte, routine, zijn niet genoeg. Ik raak wanhopig rusteloos.

Er is een verschil tussen het ouderworden van mannen en vrouwen waarvan ik hoop dat we het op zekere dag zullen kunnen uitwissen. Het ouder worden van de man wordt aanvaard. Hij mag nobel ouder worden als een voorhistorisch standbeeld, hij mag ouder worden als een bronzen standbeeld, een patina verwerven, hij kan karakter en kwaliteit bezitten. Een vrouw vergeven wij niet dat ze ouder wordt. Wij eisen dat haar schoonheid nooit verandert. De charmante, mooie vrouwen die ik heb gekend, is het doordat men de wenkbrauwen fronst over het feit dat ze ouder worden, dat zij dat niet zo nobel doen?

Italiaanse vrouwen worden nobel ouder, Mexicaanse vrouwen. De cultuur aanvaardt het. Ze houden op met het dragen van jurken die in botsing komen met hun lichaam en gezicht. De bekoring van stem, lach, bezieling, dat blijft wel; maar omdat wij vrouwelijkheid hebben geassocieerd met zijde, satijn, kant, bloem, sluier, wordt het een vrouw niet toegestaan de schoonheid te verwerven van een stenen beeld. Cornelia Runyon is op die nobele wijze oud geworden. Er was geen nederlaag, geen desintegratie, maar het overgaan in steen en leder, alsof ze zich de kwaliteit wilde verwerven van een standbeeld. Het lichtste verleppen is bij een vrouw tragisch omdat wij het zo maken. De huid van een vrouw moet concurreren met de bloem, haar haar moet zijn glans behouden, het ouder worden vormt niet een nieuw soort schoonheid, hiërarchisch, gothisch, klassiek. Zij kan tussen de zijden stoffen en de bloemen en de parfums en de chiffon nachtgewaden, de witte négligées, alleen maar daar niet meer bij passen, veroordeeld zijn, gedoemd. Waarom kan ze haar rivaliteit niet uitwissen achter zwarte gewaden zoals de Griekse vrouwen, zoals de Japanse vrouwen doen? Het is de rivaliteit tussen de elementen die we associëren met vrouwen die de overgang naar een bepaalde andere soort schoonheid verhindert.

Het droevige is dat het ouderworden van de vrouw is als gekreukt satijn, verlepte bloemen, terwijl dat van de man meer heeft van architectuur, alsof het oude geloof dat we mannen lief hebben om hun karakter en vrouwen om dat dauwachtige, efemere dat wij schoonheid noemen, ons nog steeds wordt opgedrongen.

Lawrence Lipton arrangeerde een lezing waar ik al mijn vrienden mee naar toe nam, niet degenen om wie Allen Ginsberg had gevraagd. Ginsberg wilde op de vloer van mijn éénkamerappartement slapen maar dat ontweek ik, wetend dat ik noch de hele nacht kan drinken, noch de hele nacht praten.

De lezing had plaats in een klein houten huis precies zoals er in Hollywood miljoenen van zijn, Ginsberg en Corso zaten aan tegenovergestelde kanten van een tafel met een gi-

[p. 78]

gantische fles rode wijn en lazen hun poëzie. Eén van Ginsberg's gedichten was getiteld Howl. Het was een grote, lange, wanhopige jammerklacht, een worsteling om poëzie te maken uit al de voorwerpen, milieus en mensen die hij had gekend. Bij tijden bereikte het een soort van Amerikaans surrealisme, een bittere ironie; het bezat een woeste macht. Bij ogenblikken leek het inderdaad op het gebrul van wilde dieren. Het deed me denken aan Artaud's waanzinnige toespraak aan de Sorbonne.

Toen was er onder het gehoor een man die Ginsberg op een stompzinnige manier uitdaagde. ‘Waarom moet u schrijven over de sloppen? Is het niet genoeg dat we ze hebben?’

Ginsberg raakte in een paroxisme van woede. Hij begon al zijn kleren uit te trekken en gooide ze stuk voor stuk naar het publiek. Mijn vriendin Ingrid ontving de bevuilde jockeyshorts. Hij provoceerde en daagde de man uit naar voren te komen en zijn gevoelens en zijn werkelijke zelf net zo naakt ten toon te stellen als hij zelf had gedaan. ‘Kom hier staan, sta naakt voor de mensen. Ik tart u! De dichter staat altijd naakt voor de wereld.’

De man in het dicht opeengepakte auditorium probeerde weg te komen. Ginsberg zei: ‘Nou laat iemand het wagen een man te beledigen die voor iedereen naakt aanbiedt wat hij voelt...’ De manier waarop hij het deed was zo heftig en direct, het was zo geladen met betekenis voor al onze angsten om onszelf bloot te geven. De man in het gehoor werd uitgejouwd en uitgefloten tot hij verdween. De mensen begonnen de kleren naar Ginsberg terug te gooien. Maar hij bleef op zijn gemak op de bank zitten en maakte geen mines dat hij van plan was zich weer aan te kleden. Lipton wilde dat de lezing doorging, en hij zei nogal verlegen: ‘Er zijn boven vrouwen en kinderen,’ wat ons allemaal aan het lachen maakte. De twee dichters gingen urenlang door met lezen. Ik vertrok, met de gedachte dat het net een nieuw surrealisme was, geboren uit de goten van Brooklyn, en uit de supermarkets.

Jim is mijn schakel met het jonge Amerika. De rol die ik speel is niet zonder ironie, want ik ben degene die in zijn schrijven de jazzelementen aanmoedigt omdat jazz de enige Amerikaanse expressie of manifestatie is van levensritmen, emotie van de zintuigen en het surrealisme. Het equivalent ervan in het schrijven is voor mij de toekomst van het schrijven in Amerika, zijn redding van puritanisme en fotografische realiteit. Het schrijven in Amerika is te ver gegaan in zijn starre copïeren van het leven, en het heeft boeken geproduceerd zo dood als ansichtkaarten. Zijn enige redding ligt in jazz, improvisatie ritme en kleur.

In Solo, de roman van Stanford Whitmore, zit leven, complexiteit van personages, een stijl die naar ik voel polsslag bezit. Jazz of jazzschrijven drukt het lyrische uit, het tempo, de polsslag van het geïntensiveerde leven. Het is het equivalent van het surrealisme in Frankrijk. Het is geen toeval dat de pianist Jones zichzelf beschouwt als de laatste der individualisten, dat wat hij verwerpt de Amerikaanse idolen zijn, succes, geld, publiciteit. Hij verzet er zich tegen door de man aan de macht in bezit te worden genomen, en dat betekent zijn vernietiging.

Deze opvluchten, deze verheven stemmingen, onbekend in het kleinburgerlijk schrijven, dit pulserende leven van de jazz moet zijn equivalent in het schrijven vinden. Ik moet het vinden, het aanmoedigen. De tieners kunnen het alleen horen, niet lezen. Ik zag hoe de jazz-musici die bevroren en hard-boiled teenagers bereikten en aanvuurden. Ik wilde dat ik zelf zo kon schrijven. Maar ik ben hier niet geboren. Ik spreek niet de taal van de jazz. Ik heb bij het schrijven wel een besef van ritme en polsslag, maar dat is van een andere orde.

Frank Sinatra maakte zijn entrée met niet één maar drie standaardschoonheden uit Hollywood, als gemaakt op bestelling, zo perfect in elk onderdeel, ‘tirage en série’, dat ze uitgeknipt leken uit Playboy-omslagen en advertenties, en ik de ene niet kon onderscheiden van de andere. Zijn trots om deze drievoudige verovering. Terwijl Capucine, een exquisiet Frans model, een gezicht had dat ik in ieder detail kan onthouden, eerst verscheen het als het gezicht van jeune fille, nog niet geopend naar het leven, en toen, toen ze haar ogen opsloeg, bevatten die al de levenskennis van een vrouw, haar neus had de finesse van die van een Hepburn, geen symmetrische schoonheid maar een verrassing in de plaatsing van de ogen, wijs uiteen en lichtelijk verlengd.

Aldous Huxley en ik zijn het niet eens over de noodzaak van drugs voor iedereen. Toen ik LSD nam bewees ik mijzelf dat dat alleen dezelfde domeinen opende waartoe men toegang kan hebben door middel van dromen, poëzie, schrijven. Ik schreef House of Incest zonder drugs.

Huxley en ik hebben geen contact. Hij is teveel de wetenschapsman en niet een dichter. Ik kan me zijn vriendschap met Lawrence niet voorstellen. Ze moeten heel wat geredetwist hebben. Ik vind hem te wetenschappelijk, te letterlijk, te precies. Ik voel nog steeds, zoals ik altijd heb gedaan, dat de inspanning die je aanwendt om te leven, lief te hebben en te scheppen zonder kunstmatige prikkels, deel uitmaakt van de verrijking. Die inspanning sterkt de creatieve wil, terwijl zij die passief zijn en dol op een korte doorsteek nooit levenskrachtige scheppers zullen zijn. Ook is er de kwestie van het verbinden van de visioenen aan het leven, het gebruiken van de visioenen om je leven te scheppen. Drug-gebruikers nemen die tweede stap niet. Ze zien het paradijs, en besluiten dat ze terug willen keren naar het visioen ervan, en zij houden zich niet bezig met het pogen het paradijs te scheppen, zoals Varda deed. Michaux is een uitzondering. Hij is nog steeds een van de grootste schrijvers na tien jaar druggebruik, maar dat is omdat hij een machtig dichter was voor hij drugs ging nemen.

ANAÏS NIN: Dagboeken deel I t/m V reeds verschenen bij uitgeverij Bert Bakker te Amsterdam in de vertaling van Margaretha Ferguson. Deel VI verschijnt dit najaar, deel VII najaar 1979, eveneens vertaald door Margaretha Ferguson.