Bzzlletin. Jaargang 6

[p. 70]

Engelse kroniek
James Brockway

Daar deze kroniek pas in december verschijnt, moet ik haastig een paar van onze Engelse herfsttitels opnoemen. Eerst een heleboel boeken over boeken en schrijvers. Een nieuwe keuze uit de brieven en dagboeken van Katherine Mansfield bij Allen Lane, ook als Penguin-editie verkrijgbaar: A Selection door C.K. Stead. Misschien - wie weet? - zal dit kunnen leiden tot een Mansfieldcraze, een heropleving van de belangstelling voor deze schrijfster van korte verhalen (en weinig anders) uit Nieuw-Zeeland, die in 1923 in Fontainebleau op nog jonge leeftijd aan t.b.c. is overleden, al was die dood misschien ook een bevrijding.... uit haar huwelijk met schrijver, essayist, redakteur, John Middleton Murry. Beide zijn figuren die aan de rand van Bloomsburykring van ons aller Virginia Woolf leefden en werkten, al was Katherine zowel ‘a figure apart’ als een aparte figuur. Haar korte verhalen zijn overbekend.

Ik ben opzettelijk met haar begonnen, om niet met Virginia te moeten beginnen. Niet omdat ik Virginia Woolf's werk niet heel hoog schat, maar omdat de V.W.-industrie wel een beetje op een supermarkt of een autofabriek begint te lijken. Van haar in ieder geval (en gelukkig maar) wat oorspronkelijk werk: Books & Portraits, zijnde nog meer essays die nog niet gebundeld waren. Dit boek volgt dus in die heerlijke reeks van Death of the Moth, The Moment, The Captain's Deathbed, Granite and Rainbow en, van verleden jaar pas: Moments of Being, dat ik in BZZLLETIN 47 (juni '77) besprak. Naast dit boek, nog twee V.W.-uitgaven: A Marriage of True Minds over het huwelijk tussen V. en haar ‘jood’, Leonard, en het derde deel van haar brieven: A Change of Perspective - alles natuurlijk bij de Hogarth Press. Onlangs zat ik weer in de bekende Virginia Woolf-biografie van haar neef Quentin Bell te lezen. Vol informatie, dat wel maar ik geloof stellig dat de ware Virginia Woolf diegene is, die de lezer in haar eigen werk ontmoet. De alledaagse Virginia Woolf, omringd door mensen en de zorgen van de dag, lijkt me veel minder interessant: zij wordt door de anderen om haar heen een beetje omlaag gehaald. Geef mij maar liever de mens in het schrijven. Het belang dat men in zulke boeken stelt, hangt natuurlijk af van wat men zoekt: informatie of literatuur. Dan zijn er onder de vele, twee biografieën die ik noemen moet: het eerste deel van die van wijlen E.M. Forster door P.N. Furbank bij Secker and Warburg en een boek door Victoria Glendinning over de romanschrijfster Elizabeth Bowen, die een paar jaar geleden is gestorven en die vooral in de jaren veertig en vijftig prominent was: men is tegenwoordig geneigd, om haar als een schakel te zien tussen het tijdperk van Virginia Woolf en Bloomsbury en de moderne tijd. Ik zou hier graag enkele woorden van de romanschrijver en recensent Francis King (in Nederland in februari '78 te horen - een reeks lezingen) over E.B. willen citeren: ‘Whereas people often described Elizabeth Bowen as a perfect lady' Maurice Bowra (professor, letterkundige en kritikus) once even referred to her in my presence as “one of nature's gentlemen”’. Misschien zullen de achtergrond en sfeer van Bowen's vroegere romans tegenwoordig te stijf en ‘super-class’ lijken. Ik raad u in ieder geval aan haar merkwaardige laatste roman van 1969, Eva Traut, te lezen. Over een zeer grote, dikke, jonge vrouw die een immens fortuin erft en rommelig hiermee omspringt, met noodlottig resultaat. Forster - wat moet ik over hem zeggen? Niets. U kent hem al te goed. Zijn oude homoroman, Maurice, die pas na zijn dood werd uitgegeven is nu in ieder geval bij Polak en Van Gennep in het Nederlands verkrijgbaar.

Nieuwe romans? Ja. Van de onvermijdelijke Margaret Drabble: The Ice Age (Weidenfeld). Met haar laatste drie romans is Drabble meer breeduit gaan schrijven, een feit dat ik alleen diep kan betreuren. Zij is zeer in de mode geweest met haar korte roman over de jonge vrouw in de moderne samenleving en is zeer goed in het buitenland verkocht. Mij ligt haar werk helemaal niet: een kletskous tot en met, ethische ideeën die intelligent willen lijken maar dat m.i. juist niet zijn. Ik kan ook niet begrijpen wat haar Outpourings met letterkunde te maken hebben. Maar anderen denken hier anders over. Wel zou ik de jongste roman van een oudere schrijfster, Olivia Manning, willen aanbevelen: The Danger Tree (Weidenfeld) over Britten in Egypte tijdens de oorlog. Dit doe ik op grond van Mannings bekende Balkan Trilogy van de jaren zestig en vooral omdat ik haar laatste roman, The Rain Forest, zo knap vond: een Britse kolonie, die zich op zijn onafhankelijkheid voorbereidt en een haperend huwelijk tussen twee intellectuelen.

Er is meer, veel meer, (b.v. nieuw werk van John Fowles - de roman Daniel Martin) maar nu moet ik over Beryl Bainbridge schrijven. Haar zesde roman binnen zes jaar: Injury Time is eind september bij Duckworth (Lucky publisher!) verschenen. Een juweeltje. Ja, er zijn wel enkele situatie's die af en toe wat overdreven lijken, maar een juweeltje niettemin, vanwege haar heerlijke, adorabele, zou ik willen zeggen, zin voor humor, haar verbluffend exacte taxatie van ‘the mood of the times’ en bovenal, vanwege haar trefzekere woordkeus. Bainbridge weet zo goed met woorden om te gaan, dat zij weinig nodig heeft: al haar romans zijn kort, ongeveer 160 blz.

Misschien moet men Engels zijn, om van deze schrijfster volop te kunnen genieten, want de aantrekkelijkheid van haar schrijven ligt niet alleen in de manier waarop zij onze taal hanteert maar ook in haar exacte weergave van de mentaliteit, emoties, hebbelijkheden van enkele sektoren van de Britse bevolking en van hun

[p. 71]

woonmilieu. Drie van haar romans gaan over de oorlogsjaren en haar jeugd in het Noord-Westen, Lancashire. Dit zijn de eerste twee, Harriet said... en The Dressmaker en haar vijfde van verleden jaar, A Quiet Life naar mijn smaak haar beste roman tot dusver. De andere drie: The Bottle Faatory Outing (3e), Sweet William (4e) en deze nieuwe roman, Injury Time, spelen in Londen, in onze tijd.

Bainbridge's figuren zijn meestal gefrustreerde mensen uit een eenvoudig milieu, die eigenlijk voordurend in strijd met elkaar zijn, en hierdoor beeldt Bainbridge ook veel van de frustratie van onze eeuw hier in het Westen, uit. Vandaar misschien ook dat haar romans zo'n grote aantrekkingskracht hebben, hoewel de vlotte stijl en de humor hier hoofdrollen spelen. Injury Time (een uitdrukking die zij uit de wereld van het voetbal kiest) gaat over vier mensen, twee vrouwen, twee mannen, van middelbare leeftijd, plus een buurvrouw die tijdens een dineetje in het huis van de hoofdfiguur, Binny, door voor de politie vluchtende bankrovers gegijzeld worden. Het gegeven is dus heel actueel, maar het is uit de psychologie van de hoofdfiguren en hun reakties op deze situatie dat de roman zijn kracht put.

Hoewel Bainbridge's figuren altijd van eenvoudige afkomst zijn, willen ze zo graag deftig en fatsoenlijk zijn: hebben allerlei illusies over zichzelf en over het leven in het algemeen. Het zijn meestalmislukkelingen die niettemin de strijd nog niet hebben opgegeven. Iedere figuur is een samenstel van verlangens, frustraties illusies en zelfbedrog en dit is het, dat de basis van de humor à la Bainbridge vormt, humor van een heel eigen, heel kostbaar merk.

Nog een belangrijk ingrediënt is het conflict tussen de generaties, de slag die tussen deze twee groepen steeds wordt geleverd. Er zit in dit oeuvre een spanning tussen de morele overtuigingen en geremdheid van een vroegere generatie en zowel de verlangens van jongere mensen als de toelatendheid van onze tijd.

Amusant in dit verband is wat Bainbridge onlangs over haar ‘Schrijversdag’ schreef - want haar nagenoeg volwassen kinderen wonen nog steeds bij haar in. Men leest: Yesterday I woke at seven o'clock and shouted for the children to get up. I went on shouting for about half an hour, which is usual.... Na het ontbijt, schrijft ze: By this time we had an argument of some sort and I spent a further half-hour apologising... En later: In the early part of the evening I made supper, became involved in a fierce argument over who should tidy up, had mij apologies graciously aacepted, and tidied up. En nog later: The older children went to the pub, returned at closing time, crashed around the house until midnight and finally sank to rest. I went upstairs and began my Writer's Day. (Bainbridge, oud-actrice, schrijft altijd 's nachts.)

Elders in dit nummer heb ik over de Nederlandse vertaling geschreven van Bainbridge's derde roman, The Bottle Factory Outing, die onlangs bij de Arbeiderspers is verschenen. Hieruit blijkt dat zowel de stijl als de humor van dit nieuwe fenomeen onder onze romanschrijvers voor de betrokkenen blijkbaar te subtiel bleken: geen van beide zijn helaasin de Nederlandse versie tot zijn recht gekomen. Tant pis.