Bzzlletin. Jaargang 6

[p. 90]

Animatiefilm in Holland
Fred Raadman

Continuïteit

Voor de nog maar kort geleden opgebloeide Nederlandse animatiefilm zullen de Internationale Animatiefestivals OTTAWA '76 en ANNECY '77 een mijlpaal blijven. Zes inzendingen in de competitie en een tweede prijs op dat eerste grote beeld-voor-beeld-festival in Canada en de Grand Prix in Frankrijk, leverden het overtuigend bewijs, dat films van internationale klasse niet meer tot de hoge uitzonderingen behoren. Zo wordt het wat verbleekte visitekaartje ‘Holland good for shorts’ weer kleur gegeven. En er is een bemoedigende continuïteit te constateren, want ook in 1977 zijn of worden naast het opdrachtwerk weer talrijke vrije animatiefilms voltooid of in produktie genomen. Zowel ongesubsidieerd als met steun van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk.

Veranderde situatie

In Ottawa kwam Nederland wat het aantal uitzendingen betreft - 23 films, waarvan elf onafhankelijk vervaardigd - op de derde plaats na Canada en de Verenigde Staten, terwijl maar drie van de zeventien deelnemende landen méér films in de competitie kregen. Dat de student antropologie Niek Reus de enige Nederlander was, van wie twee films werden geselecteerd, waarna zijn TEKENFILM (1974) bovendien nog in de categorie ‘korter dan drie minuten’ werd bekroond, is in zekere zin typerend voor de snel veranderde situatie op animatie-gebied. Dit jaar waren de drie nederlandse geselekteerde films in ieder geval goed voor een grand prix, die Paul Driessen voor zijn film DAVID diende te delen met de in Canada werkende Nederlander Co Hoedeman voor diens ZANDKASTEEL.

Zo'n jaar of vijf geleden waren ‘vrije produkties’ nog een bijzonderheid en werd het beschikbare talent nagenoeg geheel geïnvesteerd in het opdrachtwerk, waarmee vooral Toonder en Geesink een grote naam opbouwden. Sindsdien hebben zich niet alleen talrijke beeldende kunstenaars, die in de animatie nieuwe expressiemogelijkheden ontdekten, met soms hoogst originele films aangemeld, maar bleek ook menige autodidact er onder veelal primitieve omstandigheden vindingrijk mee bezig te zijn. Reus, in zijn jongensjaren al met eigen flipperboekjes in de weer, is daarvan nu het illuster voorbeeld. TEKENFILM - ‘Eindelijk een figuurtje dat beweegt’ schreef juryvoorzitter-criticus André Martin enthousiast - ontstond op een lichtbak, die hij zelf met behulp van een oude la in elkaar had geknutseld. Inmiddels voltooide hij TASTE OF HAFPINESS.

Belangenorganisatie

Gezien de ontwikkeling in de laatste jaren is het logisch, maar daarom niet minder uniek, dat de uit een groeiende behoefte aan onderling kontakt geboren vereniging Holland Animation zowel professionele animators als amateurs - evenals trouwens tal van andere geïnteresseerden - omvat. Al spoedig van min of meer gezelligheidsvereniging tot belangenorganisatie uitgebouwd, rekent Holland Animation het ondermeer tot haar taak, de leden te adviseren in produktie- en subsidie-aangelegenheden en hun raad en hulp te bieden bij distributie en verkoop. Zij nam ook het initiatief voor de Nederlandse afvaardiging naar Ottawa en belastte zich met organisatie en promotie.

Internationaal

De Nederlandse inzending in Ottawa weerspiegelde in zekere zin het internationale karakter van dit festival omdat er ook films van in Holland werkende buitenlandse animatiekunstenaars in waren opgenomen. Zowel A LA VOTRE (1974) van de Française Monique Renault als THREADY GAMES (1975), de door de Israeliër Tsvika Oren vertelde ‘love story’ van draadfiguren, werden tot de competitie toegelaten.

Dat de Nederlandse filmmakers zich sterk bewust zijn geworden van de internationale verspreidingsmogelijkheden, blijkt onder meer uit de toenemende gewoonte om hun films een Engelse titel te geven. BETWEEN THE LIGHTS (1976) van Karin Wiertz en Jacques Verbeek, die in hechte samenwerking tot een opmerkelijke, grafisch bepaalde stijl zijn gekomen, trok opvallend veel belangstelling in Ottawa. Dit tweetal heeft nu een film over de relatie van twee mensen en een ruimte onder handen.

Opleiding

Inmiddels heeft zich een nieuw duo aangediend met Bas Beima en Dennis van Boven (LATEX AMATEX, 1976), behorend tot de generatie animatiefilmers, die hun opleiding kregen aan academies als de ‘Rietveld’ in Amsterdam - sinds kort samen met de Filmacademie een complete tructafel rijk - en ‘Psychopolis’ in Den Haag. Shraga Haller (MENCY THE FENCY, 1976) behoort eveneens tot de uit deze kring naar voren gekomen jongeren.

[p. 91]

Een sterke binding met grafiek of schilderkunst spreekt ook uit het werk van Ronald Raaijmakers, Hans Nassenstein (TROOST, 1976), Leo Hofman (RENAISSANCE, 1976) en Gerrit van Dijk (QUOD LIBET, 1977). Dat tekenfilm tegenwoordig wel heel anders wordt gewaardeerd dan vroeger het geval was, bewees het Frans Hals Museum te Haarlem door het complete ‘art work’ plus een kopie van Gerrit van Dijks cubeMENcube (1975) als beeldende kunst aan te kopen.

uit ‘DAVID’ een film van P. Driessen

Zijn SPORTFLESH (1976) werd na Ottawa ook voor Oberhausen uitverkoren. Ook het Gemeentemuseum schat de waarde juist. Tijdens de tentoonstelling 6 Haagse ontwerpers werd het art work van Paul Driessen vertoond.

Veelzijdig beeld

Meer in de vertrouwde cartoonstijl, maar wel met een eigen handschrift, werken Bjørn Frank Jensen, Per Lygum en Rob Bongers. Børge Ring ontving een subsidie voor HA, KLEINE en Paul Driessen maakte met deze steun de in de prijzen vallende DAVID (zijn THE KILLING OF AN EGG kwam ongesubsidieerd tot stand). Einan Cohen (HABITAT) en Delphine de Pury (WEIRD BIRD) dragen er met behulp van het ministerie van Cultuur toe bij dat het beeld van de Nederlandse animatiefilm verder wordt uitvergroot.

Ronald Bijlsma en Harrie Geelen maken regelmatig een opvallende entree in de huiskamers. Nu de overheid bij haar informatie per televisiespot zo'n royale plaats voor de tekenfilm inruimt, moet het mogelijk zijn dat ook jong talent hierop zijn krachten beproeft. In de normale tv-programma's is nog te weinig aandacht voor de Nederlandse animatiefilm. Zo werd de kans om de complete inzending voor Ottawa op de buis te brengen niet benut.

Inhoud soms zwak

Ook de bioscoop wordt nog te zelden bereikt, waarbij wel moet worden aangetekend dat niet iedereen tijdens de produktie van zijn of haar film voldoende bedacht is op de vertoningsmogelijkheden. Ook met erg goede ideeën wordt naast het doel geschoten als men zich geen meester in de beperking toont, te verliefd raakt op zijn aardige vondsten of het bevattingsvermogen van de toeschouwers onderschat.

Peter Brouwer, Nederlands jurylid op het festival in Canada, kwam al vergelijkend tot de slotsom dat wij zeker in technisch opzicht heel goed kunnen meekomen, maar dat de inhoud van onze film hier en daar nog wel eens aan de zwakke kant is.

Nieuwe mogelijkheden

Technisch is nu praktisch alles mogelijk om inventiviteit en creativiteit het volle pond te geven. Zo beschikt het ‘Optical Art House’ van het Cineco-laboratorium in Hilversum sinds kort voor animators met een ruim budget ook over elektrische rostrum-apparatuur, waarmee live action tot op een honderdste millimeter nauwkeurig in één opname met tekenfilm kan worden gecombineerd. Het eerste grote artistieke werk, waarvoor die aanwinst wordt ingeschakeld, is Gerrit van Dijks met overheidssteun te maken DON CREDO.

Maar dat wordt dan ook een van de kostbaarste Nederlandse animatiefilms.

Meerjarenplanning

‘Subsidie is overigens niet meer voldoende’, merkte Holland Animation-voorzitter Nico Crama in een weekblad-interview op. ‘Je hebt een meerjarenplanning nodig, begeleiding ook, een stimulering van samenwerking van filmers onderling vooral. Te veel is iedereen maar met zijn eigen winkeltje bezig in plaats van met elkaar een soort van traditie op te bouwen.’

Zelf nam hij al het initiatief om drie korte tekenfilms van Niek Reus, Paul Driessen en Gerrit van Dijk met een totale vertoningsduur van tien minuten door combinatie beter plaatsbaar in de bioscopen en gemakkelijker toegankelijk voor het buitenland te maken. Deze nieuwe vorm van distributie kan uiteraard vaker worden toegepast. De vereniging Holland Animation drong aan op betere vertoningsmogelijkheden van de Nederlandse animatiefilm in het buitenland. Resultaat: de samenstelling van het eerste 60-minuten durende programma ANIMATION FROM HOLLAND en een grote buitenlandse belangstelling voor dit veelzijdig pakket animatiefilm.

Bij het streven naar planning op langere termijn wordt ondermeer gedacht aan het bevorderen van een aantal gezamelijke projecten. Bijvoorbeeld - eventueel in co-produktie met de Belgische vakbroeders - een avondvullende animatiefilm met een bepaald thema, dat door verschillende regisseurs/animators wordt gevarieerd. Ook is sprake van een educatieve film, waarmee op scholen, in cursussen en dergelijke de grondbeginselen van de diverse animatietechnieken kunnen worden uitgelegd. Wellicht het ‘leesplankje’ voor een volgende lichting trucage-tovenaars, die er met hun vakmanschap en talent voor zorgen dat de Nederlandse animatiefilm zijn reputatie ook in komende jaren waar blijft maken.

ANIMATIEFILM IN HOLLAND werd voor BZZLLETIN bewerkt na een eerdere publikatie in HOLLAND ANIMATION BULLETIN.