lanceerde dat niet.
Esser werkte bij BILD op de regionale redactie Hannover, de sectie was landelijk, opgezet vanuit de centrale redactie in Hamburg. Esser werkte derhalve gewoon mee. Waarom Wallraff iets toedichten wat hij alleen al door zijn karakter nooit zelf had kunnen lanceren?
Wallraff is meer integer dan zijn vriend en medewerker. Bovendien: wie een leugenfabriek wil bestrijden, en dan nog de machtigste fabriek van de Bondsrepubliek, heeft alleen de waarheid als wapen. De kleinste afwijking zal worden aangegrepen, betekent de ondergang.
Wallraff heeft het spel dan ook redelijk open gespeeld. De naam Hans Esser is zijn officiële pseudoniem. BILD had bij Essers sollicitatiegesprek geen interesse in papieren en geschriften, het blad trok niets na, deed geen navraag: wie bij BILD solliciteert verkoopt immers zijn ziel.
Dit aspect én de wijze waarop Essers collega's en hun superieuren zich gedroegen, zijn voor mij het meest essentieel. Wallraffs voorbeelden van BILD's riooljournalistiek vloeien daaruit voort. Essentieel is tenslotte ook de manier waarop BILD nu probeert Wallraffs aanval te pareren.
BILD, woensdag 5 oktober: ‘Was gibt es über Wallraff (...) noch zu sagen? (...) In Bonn drängt sich der gleiche Schluss auf, zu dem vor dreizehn Jahren schon die Psychiater des Koblenzer Bundeswehr-Krankenhauses gekommen sind, die den Schützen Wallraff von der Stabskompanie des III. Korps auf seinen Geisteszustand zu untersuchen hatten:
‘Eine abnormale Persönlichkeit - auf Dauer verwendungsunfähig.’
‘Eine tragische Figur.’
‘Aldus BILD. Dat zal wel waar wezen. Wallraff zal de laatste zijn om dit te ontkennen. Als principieel dienstweigeraar te laat met de paperassen kwam hij in dienst, weigerde een geweer ter hand te nemen, en aan de stok waarmee hij het dan moest doen bond hij bloemen; inderdaad; voor militaire doeleinden ongeschikt. Wat BILD echter niet vertelt, is het argument voor Wallraffs vroegtijdig ontslag uit militaire dienst: schreef de betreffende psychiater aan de bevelvoerende generaal:
“Ik zou het geen vergrijp tegen de goede zeden vinden de patient van de verdere militaire dienst te bevrijden, als hij ermee akkoord gaat geen publicaties tegen de Bundeswehr te laten verschijnen.”
Zo gebeurde, Wallraff leerde de macht van het geschreven woord kennen; hij publiceerde zijn militaire dienst-dagboek overigens toch.
Zo doet BILD dat. En belaagt Wallraffs familieen kennissenkring met de meest onbenullige vragen. Elke appel teveel gejat op zevenjarige leeftijd is voor BILD voldoende.
Niet verwonderlijk daarom dat Der Aufmacher niet vermeldt waar het boek is gedrukt. Alleen is bekend dat dit in het buitenland is gebeurd. Niet verwonderlijk dat de film over Wallraff op de BILD-redactie door de VARA zo onverwacht is uitgezonden: een ruimschootse aankondiging zou juridische problemen hebben opgeleverd; BILD had het IKON en heel wat grotere Europese zendgemachtigden al klein gekregen. BILD heeft zich sterk gemaakt, juridisch en politiek.
Juist om dit laatste is Der Aufmacher zo belangwekkend. Wat Wallraff heeft blootgelegd is behalve de methode voooral de macht die BILD in de Bondsrepubliek vertegenwoordigt. En die is angstwekkend. BILD heeft politici in haar greep, de industrie. Als enige nieuwsbron van miljoenen mensen verzwijgt en maakt BILD nieuws op een manier die een grove misachting van het publiek verraadt.
BILD is geen medium. Zij is een instelling. Een bloedhond die door Axel Springer persoonlijk aan de lijn wordt gehouden. Zijn journalisten zijn méér te beklagen dan de mensen die aan BILD zijn verslaafd. BILD is de eenmansideologie van een man die heeft gezegd: Ich war mich seit Kriegsende Klar, dass der deutsche Leser eines auf keinen Fall wollte, nämlich nachdenken’.
Vandaar dat de beschouwing van Raddatz op de volgende conclusie uitloopt: ‘Wenn auch nur ein Teil dessen stimmt, was Wallraff berichtet, dann muss Springer es zur Kenntnis nehmen, muss Wallraff zu sich bitten. Was immer seine politische Meinung sei - es kann nicht sein, dass jemand das Bundesverdienstkreuz entgegennimmt oder dem Museum in Jerusalem ein Vermögen schenkt und gleichzeitig systematisch Menschen zerbricht, zerbrechen lässt. Springer hat alles Recht auf der Welt, Reaktionair zu sein, seine Denkweise und die Meinungen seiner Mitarbeiter zu publizieren. Springer hat alle Pflicht, beim Credo des eigenen Hauses, Menschen nicht zu demütigen und zu zerstören. Anders Axel Caesar Springer ein Pseudonym wäre.’
Nu twee maanden later blijkt dat het zijn kan, dat Springer een pseudoniem is.
Der Aufmacher is nog maar het begin. Springers systeem is aangetast. BILD-medewerkers hebben contact met Wallraff. Er komt een tweede boek. Uit het honorarium voor Der Aufmacher gaat Wallraff een steunfonds financieren: Wenn BILD lügt - kämpft dagegen. Alleen al daarom zou je dit boek moeten kopen.
En ook intern heeft Wallraff al succes. Stern (29/9/77) bericht: ‘Op een verhaal over een voetbalelftal dat een serveerster als gezamelijke minnares heeft gehad, reageert de plaatsvervangende hoofdredacteur zo: dat kunnen we niet maken, dat gelooft niemand van ons. Wanneer de redactie in München voorstelt, een BILD-medewerker als bedelaar in de binnenstad te sturen, weert BILD-hoofdredacteur Prinz af: dat kunnen we ons niet permitteren, dat zijn toch Wallraff-methoden!’
Tot voor kort waren deze ‘methoden’ gemeengoed bij BILD. Wanneer Wallraffs actie het succes krijgt dat zij verdient, komen ze ook nooit meer terug; wordt BILD een andere krant.
Auteursrechtelijk beschermd