Bzzlletin. Jaargang 6

[p. 62]

Psychologie van de vormgeving
João Cabral de Melo Neto

VII

Mineraal is het papier
waarop te schrijven
het gedicht: het gedicht
dat het mogelijk is niet te maken.

Mineraal zijn
de bloemen en de planten,
de vruchten, de dieren
mits in staat van woord.

Mineraal is
de lijn van de horizon,
onze namen, al die dingen
van woorden gemaakt.

Mineraal is, tenslotte,
elk en ieder boek:
want mineraal is het geschreven
woord, de koude aard

van het geschreven woord.

VIII

De woestijn verzorgen
als een omgekeerde boomgaard.

(De boom puurt
de aarde, druppelsgewijs;
de complete aarde
valt, vrucht!

Terwijl in de orde
van andere gaarde
de aandacht rijpe
woorden puurt.)

De woestijn verzorgen
als een omgekeerde boomgaard:
niets dan puurt meer,
het vervluchtigt;
waar appel was
rest een honger;

waar woord was
(beteugelde stieren
of veulens) rest de strenge
vorm der leegte.

(Psicologia da composição, 1947)

João Cabral de Melo Neto

Graf van de landman

Deze kuil waarin je ligt,
met palmen afgepast,
is van je leven
nog de lichtste last.

Hij is op maat gemaakt,
hij is niet breed nog diep,
het is jouw eigen grond
van heel dit grondgebied.

Het is een grote kuil
voor een zo kleine dode,
maar royaler dan je leven
zitten deze zoden.

Het is een grote kuil
voor doden zo gering,
maar 't is het breedste bed
waar je in slapen ging.

Het is een grote kuil
voor nietigen als jij,
maar aarde die gegeven is
kijkt men niet in de muil.

(Morte e vida severina, 1955)

[p. 63]

Opvoeding met de steen

Een opvoeding met de steen: les voor les
om van de steen te leren, bij hem in de leer te gaan;
zijn nadrukkelijke, onpersoonlijke stem op te vangen
(met het uur over dictie begint hij de colleges).
De les in moraal, zijn koele weerstand tegen
wat vloeit, tegen vloeien, gekneed worden;
de les in poëtica, zijn concrete consistentie;
de les in economie, zijn zich compact verdichten;
lessen van de steen (van buiten naar binnen,
woordloos abc), voor wie hem ontcijferen kan.

*

Nog een opvoeding met de steen: in de Sertão
(van binnen naar buiten, en pré-didactisch).
In de Sertão kan de steen geen lessen geven,
en als hij lessen gaf zou hij niets leren;
daar is de steen niet te leren: daar is de steen
een steen van geboorte, dringt door in de ziel.

De zon in pernambuco

(De zon in Pernambuco is twee zonnen,
dubbelloopzon, repeteerapparaat;
de eerste van beide, braker van vlammen,
blakert de aarde: de hagel van haat.)
De zon die landt in Pernambuco
komt slapend over de verlaten zee gevlogen,
slapend want verlaten; maar al slapend
gaart ze kracht om brandender op te stijgen;
zo kan ze, meer dan branden, blakeren,
en meer woestijnen effenen waar ze gaat;
of effener maken, tot aan een leegte van zee
waarboven ze blijft vliegen in haar slaap.

*

Pinzón zegt dat kaap Rostro Hermoso
(thans van Sint Augustinus genaamd)
langs aarde van het lichtste licht der aarde valt
(de naam veranderd, blijft hetzelfde zenitlicht);
maar zo veel licht in 't leven doet nu pijn:
het openbaart de bare waarheid, vereist filters:
zwarte lenzen, lenzen die verkleinen,
die verbannen, die veraf doen staan.
(De zon in Pernambuco is twee zonnen,
dubbelloopzon, repeteerapparaat;
de tweede van beide, braker van licht,
openbaart de bare aarde: hagel van haat.)

Monument aan de aspirine

Zonneklaar: de meest practische der zonnen,
de zon van een aspirinetablet:
makkelijk inneembaar, draagbaar en goedkoop,
zonindiksel op de summiere gedenkplaat.
Vooral omdat ze, kunstmatige zon,
door niets in haar werking overdag belet
en door de nacht niet verjaagd, elke nacht,
zon immuun voor meteorologische wetten,
op ieder uur dat het ons behaagt
opgaat en komt (steeds bij klaarlichte dag):
ontvlamt, om het dril der ziel te drogen,
te bleken, tot een linnen van mid-dag.
Convergeren: uiterlijk en uitwerking
van de lens van het aspirinetablet:
de verfijnde afwerking van dit kristal,
met smergel geslepen, nagepolijst met de vijl,
prefigureert het klimaat waarin het doet leven
en het cartesiaanse van alles in dit klimaat.
Aan andere kant, want inwendige lens,
voor inwendig gebruik, achter het netvlies,
dient de lens niet uitsluitend het oog,
de lens ofwel aspirinetablet:
ze herconvergeert, voor heel het lichaam,
het smetmatige eromheen, en herverfijnt het.

(A educação pela pedra, 1966)