De naaister
van Beryl Bainbridge door Margaretha Ferguson besproken
De manier waarop de nieuwe, en blijkbaar meteen succesvolle, Engelse schrijfster Beryl Bainbridge haar personages benadert rangschikt haar boek De naaister (het enige wat ik van haar ken) m.i. onder de literatuur met klassieke allure.
De mensen die ze beschrijft zijn wat men ‘kleine’ of ‘gewone’ mensen pleegt te noemen, mensen uit de eenvoudige burgerstand. Dit soort materiaal geeft een auteur al gauw aanleiding tot caricaturisering, banalisering, verkleining, medelijden, of sociale aanklacht. Beryl Bainbridge bereikt echter tegelijk intense vereenzelviging (waardoor makkelijk ‘de aanklacht’ zou kunnen ontstaan) èn afstand (zie de andere mechanismen), en daardoor wezenlijke transformatie, Zodoende zijn de personages weliswaar bepaald door hun sociale milieu en hun levenservaringen, maar niet. daardoor beperkt. De gevoelens die zij ondergaan hebben wel vormgekregen door, maar zijn niet gebonden aan hun maatschappelijke klasse. De roman speelt zich af in een duidelijk herkenbaar en hallucinerend uitgebeeld sociaal mileu, maar het gaat hier niet om een sociale roman. Hoofdpersonen zijn de naaister die zich passief heeft laten opslokken door vereenzelviging met haar overleden moeder, maar vanuit deze vereenzelviging een absoluut overheersende positie inneemt; haar temperamentvolle zuster die langgeleden weduwe geworden is maar ‘de man’ niet kan vergeten. Wanneer er een nieuwe relatie ontstaat maakt naaister Nellie daar een einde aan. ‘Ze had gezegd: “Je zou voor hem alleen maar een goedkope werkster zijn geweest, Marge.” En Marge had gezegd: “Ja, dat weet ik, Nellie.” Maar in haar ogen had, net als nu, het geheim van haar ervaringen gebrand.’ Bij de twee vrouwen in huis woont de bleke, weinig aantrekkelijke Rita, dochter van broer Jack, vereenzaamd nadat zijn vrouw, de moeder van Rita, overleden is. Jack is slager, een ruwe bonk zogezeid, maar ragfijn wordt zijn gevoeligheid getekend, en zijn psychologisch inzicht op kritieke momenten; een inzicht waarvan hij zelf versteld staat. Het drama dat zich ontwikkelt en dat ik beslist niet wil navertellen omdat ik
de spanning van de lezer met geen zier wil verminderen, heeft zoiets vanzelfsprekends, het vloeit zo natuurlijk voort uit de persoonlijkheden en de lotgevallen van de betrokken mensen, dat de weinige stemverheffing waarmee de auteur dit vertelt, er helemaal bij past. Een bewonderenswaardig boek.
BERYL BAINBRIDGE: ‘De Naaister’
vertaling: Stella Bromet
Arbeiderspers 176 blz. 19,50 |
Auteursrechtelijk beschermd