Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 7]

De Van Lennepweg
Claudine Witsen Elias

....iets schrijven over Nijhoff, die je immers goed gekend hebt, luidde ongeveer de vraag. Goed gekend? misschien, in ieder geval lang. Maar gekend? Geen mens kent zijn medemens. Ik onttrek me dus liever aan de verplichting een karakterschets te leveren en neem u mee naar de omgeving van zijn jonge jaren, zijn ouderlijk huis, waar ook hij als het ware een spreuk aan de wand was.

‘Waar ga je nu weer heen?’ vroeg mijn bezorgde vader, mij bezig ziende met mijn fiets.

‘Even naar de Nijhoven, boek terugbrengen’.

‘De Nijhoven’ een magisch woord. Als mijn ouders toen gevraagd hadden, wat zoek je daar toch, zou er maar één antwoord geweest zijn: het Andere.

Binnen de muren van het huis Nijhoff- een vrij ruim huis, kamers aan weerszijden van de voordeur, aan de landelijke van Lennepweg dicht bij Scheveningen - heersten twee levensstijlen: orde, handelsgeest en kunstzin aan de kant van de vader, eigenaar van de befaamde uitgeverij Martinus Nijhoff aan het Lange Voorhout. Sociale bedrijvigheid, Leger des Heils (later Katholicisme ), vegetarisme, aan moederszijde. ‘Aan mama is geen isme vreemd gebleven’ zeiden haar zoons.

In de huis-eetkamer viel een gelukkig samengaan van de twee stijlen waar te nemen. De grote spreuken van mevrouw Nijhoff aan weerskanten van de kachel, witte letters geborduurd op donker fluweel: ‘Ik ben de Alfa en de Omega’, ‘Wie wetenschap vermeert vermeerdert smart’ stoorden b.v. niet in 't minst de charmante kinderportretten van Haverman of een houten paneel van Hoytema met reigers, riet en lissen. Integendeel.

NIJHOFF MET BROERS EN ZUSTERS
VLNR MARTINUS, EMMA, HESTER EN
WILLIAM NIJHOFF

Het eerst stapte ik over de drempel van dit huis aan de hand - bij wijze van spreken - van mijn schoolvriendinnetjes Pien en Hes, Nijhoffs jongere zusjes. De deur werd geopend door een grijsharige dienstbode, mager en proper, heldere ogen achter een ijzeren brilletje. Later heb ik begrepen, dat ze hier niet alleen dienend was, maar een niet gering aandeel had in de opvoeding van de kinderen en die van hun vriendjes en vriendinnetjes. Ze leefde volgens strenge, ethische wetten en werd in het gezin Nijhoff geliefd en gevreesd. Zij heette afwisselend Zeij of Tijt.

TANTE ALIDA NIJHOFF SEYNMET MARTINUS NYHOFF

Die eerste middag dronken de zusjes en ik thee in de serre uit een lichtblauw email kinderserviesje. De jongens Pon en Pim (alleen de familie zei Pon, ‘buiten 't hek’ is de n in m veranderd) traden nog niet in het beeld. Besproken waren ze genoeg, vooral Pom, die student was en soms gedichten schreef. Een van deze jonge pre

[p. 8]

ducten ‘dode bomen’ geheten,werd eens door Hes op school ten gehore gebracht, maar door de juffrouw afgewezen: ‘Zeg maar tegen je broer dat bomen nooit dood zijn, ook al lijkt 't zo’.

Pom's beledigde repliek: ‘zeg maar tegen je juffrouw - ze heette Meyboom - ‘dat ik een gedicht op haar naam zal maken waar ze van achterover zal slaan’, is haar vermoed ik nooit overgebracht. Het gedicht is, zo ooit geschreven, in portefeuille gebleven!

Uit die dagen valt over Pim de zachtaardige, die zijn moeder moedertje noemde niets anders te berichten, dan dat hij Pom's levendige literaire belangstelling deelde (ze hadden o.a. een ‘Ibsen Club’ met geestverwanten) en dat hij vóór het slapen gaan, muziekzin en gemakzucht verenigend, zijn grote teen met een touwtje aan de hefboom van de grammofoon verbond, om bij 't ontwaken zonder inspanning onder meer Chopin te kunnen beluisteren. Zoals gezegd stond Ibsen in hoog aanzien. Zelfs de witte kater mocht die naam dragen. Terecht trouwens, want met zijn vierkanten slordig behaarde kop, zijn heerszuchtig, eigengereid optreden, waarvoor niet alleen Mieszijn timide echtgenote - maar letterlijk iedereen door de kniëen ging, was de naam Ibsen bij uitstek geschikt voor deze huisgenoot.

Hij en alleen hij mocht zitten in ‘'t stoeltje van mama’ een zacht, laag met goudkleurig pluche bekleed gevalletje naast de kachel.

Kort na mijn eerste kennismaking met ‘de van Lennepweg’ mocht ik op een zaterdag mee blijven eten. We zaten allemaal aan tafel. De heer des huizes aan 't hoofd, met op de armleuning van zijn stoel Mies, in afwachting van de hapjes die komen zouden. Ibsen, na een afwezigheid van drie dagen zat met een verfomfaaid oor, een toe oog en modder over zijn hele ruige vacht, zijn wonden te likken in 't stoeltje van mama. Tegenover me aan tafel was één stoel nog onbezet. Er werd gewacht met bidden.

Toen ging achter me de deur open en een zachte stem blies in mijn nek: ‘hm, mag ik deze wilde kastanje verzoeken even op te staan, ze zit het kleed dubbel.’

‘Doe niet zo mal Pon en ga zitten, je bent veel te laat,’ zei zijn moeder streng. Zijn vader tikte ongeduldig met zijn wijsvinger op het tafelblad.

Dit was hem dus, de broer die gedichten schreef en hij had me om mijn haar, wilde kastanje genoemd!

Tijdens het korte gebed bekeek ik hem nieuwsgierig (waren zíj́n ogen wel gesloten?); rond hoofd, naast 't smalle gezicht van Pim, sluik donkerblond haar, de brede Nijhoff neus, korte bovenlip. Eigenlijk lelijk maar wel leuk, dacht ik. Bij het amen, werd ik betrapt op mijn gluren Gelukkig kwam Zeij binnen met een dienblad waarop het tweeledig maal dampte: linzen, een kom gesmolten boter, omelet voor de vegetariërs; biefstuk voor papa (en Mies). Ik sloot me graag aan bij de vegetarische afdeling, om het ongekende, zoals Pien en Hes wanneer ze bij ons aten, zich als kleine carnivoren aan vlees te buiten gingen.

Dit alles een lang mensenleven geleden. Prille jeugdervaringen, die mogelijk alleen van betekenis zijn voor wie erdoor geinaugureerd werd. Het zij zo.

NIJNOFF ALS GYANASIAST

[p. 9]