Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 41]

...en mijzelf in liefde te verzamelen...
Jan G. Elburg

Dichters beschrijven de liezen van hun vrouw, de diepten van hun dronkenschap, hun begeerte naar - pakweg - de meteropnemer, vallen daar jan en alleman mee lastig en eisen er nog geld voor ook. Dichters zijn een schaamteloos volkje. Lijkt het. Maar vraag ze naar hun Becel, hun haarverf, hun elastieken kous en zij - op een paar zg minor poets na - zwijgen, met een lichte blos op hun bakkes. Of zij fantaseren maar wat. Ach, daar zijn het Dichters voor.

Dit stukje moest niet over poëzie gaan, dus. Prima, houd ik mij groot. Dit stuk moet bijvoorbeeld over verzámelen gaan. Nou...met een lichte blos op de kaken dan. Maar je staat natuurlijk wel te kijk. Het gaat hier om een aardig wat intiemer aangelegenheid dan de bezingbare schakeringen van mijn sperma of zo.

Meestal van poëzie gespeende verzamelaars, degenen die over verzamelen schrijven. Zij citeren, al doende, kwistig Chinese wijsgeren en Franse maximisten. Geven daarmee het verzamelen een schijn van kultuur. Of van legitimiteit, normaliteit. Maar ik zeg u: dat is een vlag op een vuilnisbelt. Verzamelen is ziek, ziek, ziek.

En Ik mag het zeggen. Want 'Jan Elburg is een groot verzamelaar, zelfs van zijn eigen gedichten merkte een kwaadwillige recensent, wiens naam ik ben vergeten, eens op. En hoewel het laatste gefundeerd te betwijfelen valt, kan ik het eerste niet ontkennen: ik bèn er zo eentje.

Vuistvuurwapens uit de pruikentijd? Lullige bootjes uit glas, porselein of ander oneigenlijk materiaal? Levensgevaarlijk, geheel blikken speelgoed uit Volksrepublieken? Afzichtelijke bezienswaardigheden als tabakspijpen in alpaca, of in de vorm van een revolver? Tabakspotten waar de duivel model voor zat, goochelduimen, plastic riddertjes..?

't Is allemaal welkom. ‘Als verwanten’, wou ik zeggen, maar dan pleeg ik een understatement. Voor het één zal ik een misdrijf begaan, voor het ander een verrast bedankje stamelen, maar bij elk van de hier summier opgesomde zaken vult mijn zogenaamde ziel zich met vreugde zoals mijn huis zich met rotzooi vult. Mijn gróte huis - want een klein huis kan geen verzamelaar zich veroorloven - mijn gróte huis vult zich met honderden hebbedingen die een gerede aanleiding vormen mij niet met de wezenlijkheden van het leven te bemoeien, mijn snel kortende tijd met gebeuzel te doden, te frutselen waar mijn superieuren handelen.I

Mijn huis, van keldervloer tot nok: jungle van junk waarin de gejaagde bewoner zich onzichtbaar te kunnen maken, met heel zijn hebberigheid... hamsterwoede...angst te kort te komen...gebrek aan menselijk kontakt...kompensatiedrift. Met alles wat zo overduidelijk aansluit bij het mateloos eten, mateloos drinken, roken dat de allernaasten ook al met zorg vervult.

Ach, zo gemakkelijk gaat dat allemaal van kwaad tot erger: op de markt ontwaar je een asbakje, in de vorm van een holle platvis. Duidelijk een pendant van zo'n bakje dat je ooit als achtjarige (voor-het-eerst-alleen-uit) in Zandvoort voor je vader kocht en dat uit dien hoofde door je oude moeder trouw werd bewaard. Maar, te gek, uit Spanje ditmaal, voorzien van reklame voor een vishandel in Burgos. Daarom, verachtelijk afdingend op zowel begeerlijkheid als toch al minieme prijs, het ding kopen. En dat zijn er dan twéé. Toevallig stuit je ook op een derde, bij een brocanteur waar je je kollektie reeëkroontjes aanvult. En neef Jan brengt maanden later, medelijdend, een vierde exemplaar voor je mee. Natuurlijk geen echte verzameling wat zich zo vormt. Maar toch kan je geen visvormig bakje meer tegenkomen zonder het aan te schaffen.

Ziek, ziek. Tenminste voor iemand van middelbare leeftijd. Bij kinderen is dat nog normaal. Met speldjes, munten, plaatjes, kastanjes. Bij volwassenen al lang niet meer. Volwassenen hebben de vrouw en de buurvrouw, het meisje op kantoor, de werkster en de schooljuf om de hoek. Volwassenen hebben de boormachine, en de vertikale boorstandaard, en de schuurschijf, en de cirkelzaag, en de klopadapter. Hebben de mistlamp en de maskotte en de hoofdsteun en het kompas en de toerenteller en de nieuwe, beter zichtbare, gele nummerplaat. Kennen Remco èn Hugo èn Jan-Hein èn Mies èn Mensje. Echte volwassenen verzamelen niet, zij moeten, op z'n hoogst, nog hebben.

Nee, dan ik. Verzamelen. Tot mijn gedachten toe. En wat beuzel ik dan, goed beschouwd, over asbakjes wanneer het gaat over ècht bezienswaardige zaken. Bijvoorbeeld die pistolen waarover ik aanvankelijk schroomde te reppen. Die ik enkel mijmerend ter hand heb te nemen om voor mijn geestesoog een voddige illustratie uit - zeg - een werkje van Gustave Aymard te zien. Verzin maar een onderschrift: ‘Verduiveld’, riep hij, zich de tromp van het wapen tegen de

[p. 42]

slaap drukkend... (bladzijde 112). Tussen mijn haakjes: plaatjes tegenover bladzijde 87.

Dat is toch indiaantje spelen, dat kan nooit echt de drijfveer zijn tot het vergaren van historisch moordtuig en daarom wil ik de verontruste omstander nog wel eens wijzen op het fraaie rankenwerk in een slotplaat of het kunstige snijwerk aan een kolf. Maar dat zijn praatjes voor de vaak want: niks fraai gemaakt! Absurd van uiterlijk moeten zij bij voorkeur zijn, mijn voorladers. Zoals ook hun gebruik absurd is geweest. Met een niet ter zake doende mercuriusstaf grof gegraveerd in een soort kanonloop.

Van een kaliber dat het laden met een struise meikers mogelijk maakt. Kijk mijn kostbare, omstreeks 1840 voor de kenner verprutste, Erttel (Elb in verzamelaarskringen: ‘die baardmans die die Erttel heeft’) met het later in de trekkerbeugel gegrifte romantische roosje. Kijk deze dubbelloops van Spaans fabrikaat die zijn rolling-block systeem verbergt onder een uiterlijk dat je een eeuw eerder zou dateren. Zie het wanstaltige, geheel metalen, ondetermineerbare ding dat het doet als een oud mannetje: heel beverig zijn haantje op het slaghoedje tikken... Dit? Is een holle, schietklare wandelstok met onderliggende haan. Dàt? Het Franse militaire model dat naar de volksheld Mandrin werd vernoemd maar door mijn vriend de grafisch ontwerper kwetsend met een fietspomp werd vergeleken.

U ziet maar weer: ‘De dichter weet alles van niets’. En: ‘Schoonheid is niets maar de verbetenheid eindeloos’. Ook die van het verzamelen, voeg ik aan deze citaten toe. Verbetenheid is het die je noodzaakt om, kilometers ver van huis, voor een prikje, ouwe vitrines te kopen die je ter plaatse wel vlot in je auto krijgt, maar voor je huisdeur pas na uren prutsen, proberen, hulp van beste stuurlui, er weer uit.

Inhaligheid is het die je winkelhaken in je autobekleding doet trotseren en honende opmerkingen van vuilnismannen omdat je geen knappe, opknapbare Thonetstoel bij de stoeprand kan laten staan of die eiken bureaupoten die zo lekker lang branden in de haard waarbij je triomfantelijk je goedkoopstgekochte-merkwhisky-in-de-wijde-omtrek naar binnen slaat. En nu wij het hier toch over drank hebben: zie je wel hoe het etiket op deze fles duidelijk afwijkt van bv dit uit 1968 en dit uit 1956?

(Jawel moetjetoegeven en ouwelul denkje maardat-maakt tochmaarmooi dat deze gramofoonplaten die ik tienjaarvoordat zebij de trendsetters inde-modekwamen over tien jaar als eerste persingen tochmooi de meestbegerenswaardige zullen zijn en ik in alle chihic tot de rage weeroveris want ik heb de tijd.)

Hèb ik die? De Tijd? Boerend boven het snel weer gevulde, laatstlevende glas uit de serie die ik in '54 bij Wille kocht, met mijn vingers stuurloos tussen de toetsen van schrijfmachine numero 4 konstateer ik met verwondering dat er inderdaad nog momenten overschieten. Om mij met andermans verzamelingen te bemoeien. Sigarenbandjes uit de modder oprapen voor de buurjongen, lucifersmerken bietsen voor mijn zoontje, naar speeldoosjes en sneeuwbollen speuren voor mijn dochter, aan vrienden en kennissen de adressen doorgeven waar bejaarde kamera's, houten engelen of belachelijke zakmessen te koop liggen. Hoe verzin je het om je daarenboven dan ook nog in dichtvorm bezig te houden met de kollektie doosjes waar je je vrouw mee opscheepte of met de bizarre verscheidenheid aan muizenvallen en knaagdierenkuriosa die Arie van den Bergs vertrekken vult.

Gek eigenlijk: géén eerste drukken; niet opzettelijk althans. Naar handschriften en/of vergeelde exlibris heb ik nooit getaald. Noch naar vignetten uit de Woordperiode of schilderijen uit de Cobratijd. Zou het dan toch waar zijn wat ik mijn studenten soms gekscherend vertel: ‘Kunst? Voor mij hoeft het niet; maak ik zelf. En heb je ooit een banketbakker taartjes zien eten??’

Maar - ziek, ziek - in kranten en tijdschriften knip ik mij te barste: rare foto's en ridikule headlines. Zelden recensies en zeldener mijzelf betreffend. En brieven hoef ik ook eigenlijk niet - nooit om te ontvangen, zelden om te bewaren - ik, enig kind van mijn ouders dat altijd àlle aandacht kreeg. En speelgoed kreeg... Hé, dat speelgoed..!

O, vrij te zijn. Dit alles achter mij te laten. Kreunend - ziek, ziek - zal ik langs de steile wanden van mijn zoveelste gebergte in de reeks Franse vakanties rugzakken stenen en fossielen naar beneden zeulen, waar anderen in alle ernst trimmen, echt aan sport doen. Om zo gezond te blijven als echt volwassen mensen zijn.

Zo'n gezond man was de verzekeringsexpert die, na bij mij thuis te hebben rondgekeken, zei: ‘Meneer Elburg, voor u zou het te hopen zijn dat uw huis van nok tot keldervloer afbrandt, met alles er in. Kunt u van de uitkering als een welvarend man verder leven, zonder kopzorg, zonder ooit meer een slag werk te doen.