André Matthijsse
Wilhelm Meister anno 1975
BZZTôH-Cinema in het HOT/18 jan 75/20.30 uur
Wanneer het over Handke en film gaat, is Wim Wenders meestal in de buurt te vinden. Zijn film Die Angst des Tormanns beim Elfmeter zou, vrees ik, Nederland nooit hebben gehaald, indien het niet een verfilming was van het gelijknamige boek van Peter Handke. En ook Falsche Bewegung wordt hier al gauw en eerder met verwijzing naar de laatstgenoemde ingehaald.
Dat is allesbehalve eerlijk, maar dat krijg je wanneer de één beroemder is dan de ander. Daarbij komt dat Wenders en Handke op filmgebied niet alleen nauw samenwerken, maar dat Handke van zijn kant veelal filmisch is gericht, terwijl Wenders op zijn beurt een literaire aanpak niet kan worden ontzegd; vandaar dat Wenders oppervlakkig gezien in het vaarwater van Handke lijkt te zitten.
Peter Handke's belangstelling voor film is immers al oud. Tot zijn oudere prozastukken behoren titels als ‘Die Reden und Handlungen des Vaters im Maisfeld (Vorfilm)’ en ‘Sacramento (Eine Wildwestgeschichte)’, prozastukken van een camera-achtige observatie.
Wim Wenders is verwant met de zgn. Müncher Filmschool en het proza van een Herbert Achternbusch die de literatuur en de film in München leerde kennen. Nadat Wenders Handke had verfilmd, Handke een televisiefilm had gemaakt - Chronik der laufenden Ereignisse - volgde Falsche Bewegung, waarvoor Peter Handke het scenario schreef.
De film - in het weekblad Der Spiegel een van de belangrijkste Duitse films sinds Lubitsch, Lang en Murnau genoemd - brengt hun kwaliteiten op een ideale manier samen. Falsche Bewegung is thematisch literair geënt (‘vrij naar Wilhelm Meisters Lehrjahre’ van Goethe), beantwoordt aan beider opvattingen over literatuur en film.
Het is een film over ontluikend schrijverschap, tegelijkertijd een film over het Duitse landschap.
In de geest van Handke's uitlating in een interview: ‘Toen ik voor de eerste keer naar Duitsland kwam en twee maanden lang door dit landschap had gereisd, toen heb ik het plotseling zo sterk in mij gevoeld dat zo'n volkomen beweging door land en natuurlijk ook zo'n pathos, iemand wel open moet breken voor een ander leven.’
In de film: een reis door en een verkenning van het Duitse landschap door de hoofdfiguur om zijn plaatsbepaling te vinden, zijn ‘ik’; onderwijl ervaringen met mensen (de ‘Bildungsroman’), ontmoetingen eigenlijk.
‘Altijd’, zegt Wim Wenders, ‘op de wip tussen goed en slecht. Als men denkt dat Wilhelm dat goed gedaan heeft, blijkt het hem niet eens opgevallen te zijn en verwoest hij alles weer. Daarom heet de film Falsche Bewegung.’
Auteursrechtelijk beschermd