aan de geldende regels en normen wordt in de regel in termen van ‘zakelijke informatie’ aangeduid. Concreet: tijdens de conferentie over jeugdliteratuur van de Jan Campertstichting was een (niet door deze Stichting samengestelde) expositie te zien van jeugdboeken, waarvan een onderdeel de categorale aanduiding linksgeoriënteerde lectuur droeg, terwijl een categorie rechtsgeoriënteerde boeken ontbrak.
Dus: politiek=links. En het is nog waar ook. Politiek vormingstheater van rechtse signatuur bestaat niet, politiek vormingstheater is altijd, hoewel niet per definitie (!), links.
Is Kindertheater Pssstt m.a.w. links? Ik vind (misschien tot verrassing van ‘Herman Frank c.s.’) van niet. Kindertheater Pssstt - en daarom noemde ik het a-politiek) - is te weldenkend om zich in een politiek vakje te laten duwen; je kunt, gezien zijn grapjes tijdens de voorstellingen, waarschijnlijk aannemen dat Herman Frank ‘links’ is, en dus zijn geestverwanten in de groep, maar de voorstellingen zijn het uitdrukkelijk niet! Kindertheater Pssstt voedt op tot mondigheid - en kinderen die zo'n opvoeding krijgen, mogen later zelf de keuze maken die kunde in ‘linkse’ of ‘rechtse’ zin - óf weldenkend - te gebruiken; en wie goed nadenkt zal een keuze deste moeilijker vallen.
Het niveau van Pssstt ligt derhalve op een ander vlak. Om met Herman Frank te spreken: op de laagte van de uitlaatgassen; kinderen zijn nu eenmaal, per definitie, klein van postuur....
Zo, en hierom, is Kindertheater Pssstt ook ontstaan: voor (Rotterdamse) kinderen, die in de zomermaanden niet met hun ouders op vakantie gingen, die in die schaduwrijke, smalle, door rijen geparkeerde auto's bevolkte, straten hun zomervertier moesten zoeken. Voor deze kinderen speelde Herman Frank een aantal jaren geleden poppenkast, met de pop Piccolo. De pop kwam op een gegeven moment uit de kast: Herman Frank als Piccolo. En het grappige is, dat deze ontwikkeling onderwerp is geweest van een reeks voorstellingen van Kindertheater Pssstt.
Want dit is een ander facet van die zondagse voorstellingen in het HOT: de theatrale werkelijkheid, waarmee de kinderen vertrouwd worden gemaakt. In dubbele betekenis: allereerst het theater als omgeving, en dan het personage zoals Piccolo; een sprookjesfiguur die een mens blijkt te zijn. En tenslotte is er in die voorstellingen nog een spanningsfacet, dat in belangrijke mate meespeelt. Een bundeling van, door elkaar lopende, gegevenheden, die enige toelichting vragen; dat kan het best aan de hand van een voorstelling.
In de laatste voorstellingen zijn de verschillende figuren ‘werknemers’ - zo is ‘Flip’ acteur, en dus in het HOT aanwezig om toneel te spelen. Vroeger was het altijd Piccolo die het eerst opkwam, langzaam en zwijgend. Meestal hief hij vervolgens nog een arm op, maar, meestal, was het al stil geworden in de zaal. Dan begon hij te mijmeren, heel poëtisch, over woorden die hem te binnen schoten, bijvoorbeeld over vogels, zijn eigen spreken, en over de lucht tussen zijn woorden en die vogels. Piccolo kwam hiermee nooit ver, hij werd onderbroken, en volgde een nauwelijks te omschrijven actie, een probleem als inleiding tot het thema van de voorstelling.
De structuur van de voorstellingen is niet wezenlijk veranderd, alleen de ‘heldenrol’ is Piccolo gaandeweg ontnomen; een ontmythologiserend proces, waarin duidelijk werd gemaakt dat ook Piccolo maar een verkleed iemand was (zo kwam hij een keer te laat, en dus ongeschminkt op). Nu is het bijv. Flip die op komt als eerste.
Maar wat niet is veranderd, is dat voor volwassen kijkers vaak angstaanjagende zweven van de voorstelling. Tot de pauze kun je niet zeggen waar de voorstelling eigenlijk over gaat! Alle personages komen op, afwisselend, rommelen wat - er ontstaat een mozaïek van beelden en motieven, waaraan, op de voorhand, geen verstandelijk touw is vast te knopen.
De kinderen zijn ademloos (niet letterlijk!). Flip scharrelt wat met een stoel, die precies onder die ene spot moet komen te staan (het theater als omgeving); Piccolo loopt, in het oog van volwassenen wat verdwaasd, rond, murmelend; Zeg-maar-Liesje loopt te zorgen en te zoeken; en dan was er altijd die zwarte man, die zo langzamerhand niet meer zo'n tegenstelling vormt met (de witte) Piccolo, en nog meer figuren. Ieder zijns weegs, een uniek verschijnsel in het kindertheater!
Na de pauze worden de verschillende lijnen samengetrokken, ontvouwt zich het thema, het spel. Zoals in de voorstelling Piccolo en de metromaan. Vóór de pauze blijkt iedereen bezig met de voorbereiding van een bijdrage voor een feestje voor ‘meneer HOT’ die een jubileum viert, terwijl de zwarte man loopt te meten. Na de pauze in feeststemming de conclusie van de verschillende lijnen: de aanleg van een semiemetro is een bedreiging voor het HOT (actualiteit!), meneer HOT is daarom niet in feeststemming, de spelers en de kinderen, én ouders, in de zaal moeten hem proberen op te beuren, dan de zwarte man....
Aanvankelijk was het zo, dat de zwarte man in samenwerking met de kinderen een loer werd gedraaid. Eind goed, al goed, zoals dat heet. Sinds Piccolo en de metromaan is dat veranderd. In deze voorstelling kapt de zwarte man er plotsklaps mee: hij heeft geen zin meer de boeman te spelen, terwijl buiten de gespeelde situatie werkelijkheid is; dat vertikt hij. Ontmaskering, ditmaal van ‘de zwarte man’; iemand, die de zwarte man alleen maar speelt.
Wat gebeurt er (dus) in zo'n voorstelling?: aan de ene kant worden de kinderen vertrouwd gemaakt met het theater (als illusionistische wereld), anderzijds wordt die illusie afgebroken, en dit op- cq. afbouwproces vindt plaats in een theatraal spel, op basis van een actueel gegeven; bijv. een semimetro, Chili.
In dit alles fungeert de figuur Piccolo eigenlijk als het kind: dromerig fantasierijk, onwetend maar creatief, niet beïnvloed en bepaald door welke ideologie dan ook. Hij neemt, allegoriserend, de plaats van het kind, de kinderen, in. Niet geīnfantiliseerd, maar als poëtische theaterfiguur, wiens zodanige trekken worden ontmythologiseerd, zonder dat zijn ‘bestaan’ geweld wordt aangedaan.
Eigenlijk kan ik nog eindeloos doorborduren op dit thema. Maar waarom?: ik kan analyseren wat ik wil, die bovengeciteerde moeder heeft de hele essentie allang gevangen. Pssstt brengt educatieve en pedagogische verstrooiing voor zowel kinderen als ouders.
Alleen de manier waarop is zo bijzonder. Maar die valt nauwelijks te beschrijven.
Ga eens kijken; ook zonder kinderen is het alleszins de middag waard!
Auteursrechtelijk beschermd
