Bzzlletin. Jaargang 4

[p. 33]

Nou eens geen circusjongen
Clara Eggink

GERARD REVE BIJ HET BZZTÔH TEATER ▲ 16 FEBR. &1973 ▲ FOTO: PETER CAMPING

Aan het gepaar en gemartel, aan de eredienst aan duizelingwekkende billen en donkere, geweldige geslachten, ga ik nu voorbij. De bezetenheid van sex is voor Reve een onderwerp, eindeloos en eeuwig. ‘Ik blies omzichtig op deze onwaarschijnlijk grote liefdeshoorn van overvloed en gevoelde, hoe ik werd opgetild en weggevoerd door een onhoorbare muziek der sferen, die de gehele wereldruimte vervulde’, zegt hij. Daar valt niks aan toe te voegen zeg ik. Nemen of niet.

Waar ik wel over praten wil, dat is over het zesde hoofdstuk van dit boek, dat de titel draagt: ‘Waarin de schrijver een bezoek brengt aan het adres van een doodkistenmaker, alwaar hij genoopt door familieomstandigheden zijn verontschuldigingen moet aanbieden; waarin de schrijver een soort gebed uitspreekt.’

Tot beter begrip nog een stukje citaat. ‘Dit was misschien wel de vierde of vijfde keer geweest, dat ik het uitdrukkelijke voornemen te kennen had gegeven, ergens een doodkist te gaan kopen of bestellen.’ (blz. 44). Op zoek naar een echte vakman, hebben de schrijver en zijn vriend Jurgen in de beroepengids een adres gevonden in een nabijgelegen stad van een doodkistenmaker die aan deze eis schijnt te voldoen. En op een koude, regenachtige, winderige morgen is het dan zover. De mannen rijden in de Mercedes naar Rivierstraat 8 in de stad H. Zij komen na een zonderlinge maar geheel in het kader passende ontmoeting met een grijsharige vrouw met regenmuts van plastic bij een niet oud en niet nieuw middenstandshuis. De schrijver belt bibberend en met tegenzin aan en een jonge man in het zwart - een zeer fraaie, glinsterende raaf, zegt de schrijver - opent de deur. Zij worden eerst in de gang en later in een kamer waar een tamelijk groot gezelschap bij de koffie zit, binnengelaten. De schrijver herhaalt zijn verzoek om

[p. 34]

een doodkist voor zichzelf en hoort dan van de raaf, die de schoonzoon blijkt te zijn, dat de doodkistenmaker zelf gestorven is en dat men wacht op de begrafenisstoet. Op even oprechte als hoffelijke manier maakt de schrijver zijn excuses, die beleefd aanvaard worden. Hij herinnert zich dat hij in die kamer ongewoon warm is geworden en dat ook de kou buiten, die hem bij zijn komst zo gehinderd had, hem nu niet meer raakt.

Waarom vind ik dit zo'n aangrijpend verhaal? Omdat het zo natuurlijk is. Natuurlijk in de zin waarin Reve in zijn eerste boek ‘De Avonden’ zo natuurlijk was. Het verschil is, dat hij zijn figuren in ‘De Avonden’ bekijkt met een natuurlijke weerzin, terwijl hij nu staat tegenover een dergelijke groep mensen, maar zonder die weerzin. Hij staat daar nu voor wat hij in dit kleine drama is: een vent die speelt met het begrip dood. Literair a.h.w. wil hij een kist bestellen, terwijl hij nog springlevend is. Zozeer heeft hij zich in zijn doodgaan verdiept dat zijn lichaamstemperatuur enige graden gedaald is. Wat gebeurt er. Geconfronteerd met een groep die hem aan zijn eigen jeugdomgeving doet denken, overvalt hem iets dat je een menselijk contakt kunt noemen. Die herinnering aan zijn jeugd wijst hij ook aan: ‘- woningen, die mij onmiddellijk aan de straten mijner jeugd in Tuindorp Watergraafsmeer, deden denken.’ Hij herinnert zich de mondorgelclub waarvan zeven jaar later een jongen in een Duits kamp is doodgemarteld. Hij denkt aan zijn overreden kat, zijn dode marmot. Ook komt er een liedje van de lagere school in hem boven bij het zien van een groenteboer. En daar zat hij in die kamer met bedroefde mensen en wat hem nog sterker evervalt dan die jeugdherinneringen, dat is een volstrekt reëel gevoel van confrontatie, van confrontatie met de ware dood die een mens heeft weggenomen. Hij laat in dat lucide moment zijn doodkisten-flauwekul voor wat die is en gaat onder het uitspreken van oprechte verontschuldigingen weg - tot zijn eigen stomme verwondering.

Men moet me goed begrijpen. Wat ik hier zeg, is wat op de lezer overkomt. Net zoals hij dat in ‘De Avonden’ doorgaans zo goed deed, onthoudt de schrijver zich van ieder commentaar. Hij geeft aan. Hij geeft levensgroot de tragedie van de dood aan.

Ik wil niet zeggen dat Gerard Reve als clown mij op zijn tijd niet geweldig amuseert. Het clowneske - dat mengsel van spot en spel met het drama van het menselijk bestaan - mag hem dan goed afgaan, ik lees Reve graag als hij niet de circusjongen uithangt.

GERARD REVE: ‘Een Circusjongen’ paperback: Elsevier 184 blz. 14.90 geb. editie: Athenaeum-Polak & Van Gennep 184 blz. 14,90

GERARO REVE ▲